Bijna de helft van het Nederlandse oppervlaktewater is giftig voor insecten. Boosdoener is volgens een onderzoek van de Universiteit Utrecht het superinsecticide imidacloprid. Wetenschappers luiden de internationale noodklok over het gif: “Met een strengere norm alleen komen we er niet. Dit insecticide is zo schadelijk en blijft zo lang in het milieu dat een internationaal verbod zeker op zijn plaats is”.

Insecten zijn een cruciaal onderdeel van het ecosysteem. Een groot deel van de gewassen voor menselijk consumptie is bijvoorbeeld afhankelijk van bestuivende insecten. Eerder deze week besloot Europa al het gebruik van imididacloprid in voor bijen aantrekkelijke gewassen te beperken. Maar het Utrechtse onderzoek lijkt aan te tonen dat het gif nog effectiever bestreden moet worden dan nu al gebeurt.
Het gebruik van imidacloprid heeft een zeer negatieve impact op de insectenrijkdom en andere ongewervelde diertjes in en om het oppervlaktewater: ’’Insecticide is bedoeld voor bijvoorbeeld luizen, één van de doelinsecten van het gif. Maar het gif heeft nu al een hele grote impact op niet doelinsecten en volgens de wetgeving mag dat niet. Wij hebben aangetoond dat het dat wel heeft’’, vertelt wetenschapper Jeroen van der Sluijs van het Copernicus Institute of Sustainable Development van de Universiteit Utrecht.

Internationaal belang

‘’Het is echt een gigantisch effect dat we zien. Het water dat boven de wettelijk toelaatbare norm zit bevat gemiddeld 70 procent minder insecten. Van de monsters die we hebben geanalyseerd zit 45 procent boven deze norm. En dat terwijl we 9000 watermonsters verspreid over 800 locaties in heel Nederland hebben bekeken. Eigenlijk is bijna de helft van het Nederlandse oppervlaktewater giftig voor insecten’’, aldus Van der Sluijs.

Niet alleen in Nederland staat het gebruik van imidacloprid hoog op de agenda. In de rest van Europa, de VS en Japan wordt nu ingezien dat de negatieve gevolgen van o.a. imidacloprid groot zijn en is er een beleidsdebat gaande over het mogelijk verbieden van neonicotiniode-insecticiden, waar imidacloprid onder valt. Ook loopt op de internationale petitiewebsite Avaaz al geruime tijd de petitie ‘Save the Bees’ met meer dan één miljoen handtekeningen tegen gebruik van de neonicotiniode-insecticiden.

Te veel op het spel

Hoewel bijen in het Utrechtse onderzoek niet specifiek onderzocht zijn, is wel duidelijk geworden dat andere bestuivende insecten, waaronder zweefvliegen en libellen, schade berokkend wordt. Sommige metingen gaven aan dat de concentratie imidacloprid in het oppervlaktewater 25.000 keer boven de norm was: “In dat slootwater zat zoveel insecticide dat je het zo zou kunnen gebruiken als luizenverdelgingsmiddel. Een bij of hommel die er van zou drinken zou binnen een dag overlijden.”
Van der Sluijs laat dan ook weten dat het effect op bijen van de watervervuiling in vervolgonderzoek verder zal worden bekeken. “We hopen dat we met ons onderzoek nog duidelijker kunnen maken dat dit veel te breed werkende gif ernstige gevolgen heeft voor de insectenrijkdom van onze planeet. We zetten daarmee nogal wat op het spel voor dat handje vol plaaginsecten waar de landbouw mee worstelt.  Daarom zou het op internationaal niveau zo snel mogelijk moeten worden uitgebannen.”