De stad zit vol bijzondere winkels met een interessant verhaal, DUIC gaat op pad om deze verhalen op te sporen. Evi Guldemeester ging deze week op bezoek bij Bastiaan Bommeljé (59) van Boekhandel & Uitgeverij Erven J Bijleveld te Utrecht.

Bijleveld bestaat dit jaar 150 jaar en is een begrip in de stad. “Het is de enige zelfstandige zaak in Nederland met de combinatie boekhandel en uitgeverij. We richten ons op de bovenkant van de markt en dus niet op de bestsellers, maar juist op de klassiekers”, aldus eigenaar Bastiaan Bommeljé. Dat is ook zichtbaar in de zaak: er zijn geen hoge stapels met boeken van Esther Verhoef of Nicci French. “Tegenwoordig denkt iedereen vrij en onafhankelijk te zijn, maar tegelijkertijd worden toch bestsellers gekocht. Het is veel inspirerender om in een boekenzaak een boek te kopen dan een bestseller online te bestellen.”

De geschiedenis van Bijleveld gaat terug naar 1865. De heer J. Bijleveld neemt de tweedehandsboekwinkel & binderij van J. Herfkens aan Janskerkhof 7 over en maakt deze tot boekhandel-uitgeverij. De grootvader van Bastiaan, Jacobus Bommeljé, treedt in 1905 als jonge bediende in dienst. Na enkele jaren neemt hij het bedrijf van de dochters van J. Bijleveld over en breidt hij de zaak uit met de panden op de hoek van Janskerkhof 7 en de Minrebroederstraat. Het 100-jarige bestaan wordt gemarkeerd met de overname door, Johan Bommeljé, de vader van Bastiaan. Bij het 125- jarige bestaan treedt Bastiaan in de voetsporen van zijn vader.

Van Kuifje naar uitgever

Bastiaan liep als jochie al rond in de zaak: “Als ik ziek was, mocht ik een Kuifje uitzoeken. Later hielp ik ook met het inpakken van schoolboeken.” Zijn vader las hem voor uit Old Shatterhand van Karl May en het eerste grote mensen boek dat Bastiaan las, was de Vleespotten van Egypte geschreven door Marnix Gijsen. “Donald Duck vond ik in die tijd fantastisch. Ook Tom Poes en Heer Bommel las ik graag. Met een rijk palet aan taal komt dit in de buurt van Shakespeare.”

Bastiaan groeide op tussen de boeken en ontwikkelde een literaire, historische interesse. Hij studeerde Oude Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Tijdens zijn studie richtte hij een uitgeverij op in computerboeken. “Er is een tijd geweest dat er geen computers waren”, lacht Bastiaan. Hij vervolgt: “Toentertijd was er een IBM-PC en ik werkte toen met Word Star. Vervolgens ging Word Star over op Word Perfect. Het klinkt prehistorisch, maar we hebben het over de jaren 80. Iedereen moest het werken met computers leren en het enige boek over deze materie bleek 85 gulden te kosten. Ik ben toen boeken gaan maken voor 15 gulden.” Na zijn studie heeft Bastiaan verschillende werkzaamheden verricht en uiteindelijk de zaak van zijn vader overgenomen.

Dozen sjouwen

Het is anders om een boek te lezen voor je plezier dan voor je werk: “Als ik vroeger een examen had dan las ik tijdens de studieperioden gerust voor mijn plezier alle boeken van Ed Mcbain. Nu is het anders en kijk ik meer hoe een boek gemaakt is”. “Luister”, zegt hij terwijl hij aan het omslagkarton van een boek friemelt: “Soms krijgt je het gevreesde knakgeluid als het omslagkarton niet goed loopt.” Sommige mensen denken dat het werk van een uitgever glitter & glamour is, zegt Bastiaan: “Dozen sjouwen is de kern. Je bent geen uitgever als je geen dozen sjouwt.“ De winkel houdt hij van een afstand in de gaten: “Marina van Hoek is onze winkelchef en ze heeft een enorme kennis van titels en dat geldt ook voor de anderen in de winkel.”

De winkel bestaat 150 jaar en dat komt mede door de specifieke doelgroep. “We zijn daardoor minder afhankelijk van de ups-and-downs.” De doelgroep varieert van buitenlandse studenten, schrijvers, dichters en boekenwurmen. “Sommige klanten kennen zelfs mijn grootvader of komen hier al hun hele leven. Als kind sprongen ze van het trapje af en nu lopen ze hier rond met de krukken.”

Boek als weerspiegeling van de beschaving

Sommige jongeren vinden de zaak hoogdrempelig, maar als ze eenmaal over die drempel zijn denken ze daar anders over, zegt Bastiaan. Hij vindt überhaupt dat jongeren meer boeken moeten lezen. “Het internet geeft informatie en een boek argumentatie. Het internet is niet gemaakt om, zoals dat is met een boek, tegenaan te boksen. Boeken zijn voor eeuwig, zijn door mensen gemaakt en drukken de beschaving uit. In een boekhandel ontmoeten verbeelding, informatie, schoonheid en intellectuele vorming elkaar. Waar anders dan in een boekenzaak krijg je dat gratis?”

Het 150-jarige bestaan wordt na de zomer gevierd: “Het wordt geen feest van één dag, want die bestaan al zoveel. We willen zinvolle dingen doen. Met het 150-jarige bestaan willen we ons niet op de borst kloppen, want we bestaan dankzij onze trouwe klanten. We gaan in ieder geval op naar de volgende 150 jaar. Natuurlijk zie ik vanuit mijn ooghoek ontwikkelingen die mij niet doen dansen van vreugde. Tegenwoordig willen we alles tegelijkertijd doen: onze facebookpagina bijhouden én de nieuwste Giphart lezen. Dat vergt inspanning en men laat dan helaas het meeste inspannende vallen.”