De Mariapomp: eeuwenlang een gulle schenker van heerlijk helder water | De Utrechtse Internet Courant De Mariapomp: eeuwenlang een gulle schenker van heerlijk helder water | De Utrechtse Internet Courant

De Mariapomp: eeuwenlang een gulle schenker van heerlijk helder water

De Mariapomp: eeuwenlang een gulle schenker van heerlijk helder water
Foto: Bas van Setten
Hij staat er in de stadse drukte wat verloren bij daar, bij de Zadel- en Boterstraat en doet ‘t ook nog niet eens: de Mariapomp. Maar toch: dit rijksmonument was eeuwenlang de gulle schenker van heerlijk helder water.

Hij staat er in de stadse drukte wat verloren bij daar, bij de Zadel- en Boterstraat en doet ‘t ook nog niet eens: de Mariapomp. Maar toch: dit rijksmonument was eeuwenlang de gulle schenker van heerlijk helder water.

“Zij is de pomp onder de pompen wat de lakschoen is onder de klompen”, schreef iemand begin negentiende eeuw. Tot ver buiten de stad werd dit ‘Utrechts water’ geroemd, vooral in Amsterdam waar het eigen grondwater ziltig was en waar men graag betaalde voor lekker water.

Slimme handelaren kregen tegen een jaarlijkse terugbetaling het recht om twee keer per week 300 Keulse kruiken te vullen. Ze voeren met hun schepen via Vecht en Singel naar Utrecht en reden met paard en wagen naar de Mariaplaats. Daar plaatsten ze een houten bak onder de leeuwenkop en via twaalf blikken tuiten werden urenlang de kruiken gevuld. Misschien maakten ze ook wel gebruik van het Mariawaterpoortje, dat vanaf 1616 een doorgang vormde in de stadsmuur en vooral werd gebruikt voor het aanleveren van waren voor de dagelijkse markt op de Mariaplaats.

Amsterdammers

Amsterdammers op bezoek wilden ook wel ‘vor niemandal een glaassie merriewater’ drinken. Ze kregen een glas van de tapper om de hoek, die wist dat ze daarna nog wel iets sterkers kwamen bestellen. Zelfs toen de Amsterdammers in 1853 goed duinwater kregen werd er nog steeds om Utrechts water gevraagd, Als het stadsbestuur gasten ontving kregen die, naast een kan wijn uit de stadskelders (nu Humphrey’s restaurant), ook altijd een kruik water van de Mariapomp als blijk van ultieme gastvrijheid.

De huidige pomp heeft hier niet altijd gestaan. Op ‘de omloop van Sinte Marie’, naast het koor van de Mariakerk was boven de in 1352 gegraven Mariaput een houten pomp aanwezig die in 1616 werd vervangen door een hardstenen exemplaar. Die heeft bijna twee eeuwen zijn waterige plicht gedaan, totdat de Mariakerk in 1813 werd afgebroken. Een nieuwe pomp kwam op de plek waar al in veel vroeger tijden een put moet zijn geweest, ongeveer op de plek van de huidig pomp.

In 1931 was het afgelopen met Mariawater. De stad had toen eindelijk ook een goed functionerend leidingwaternet, waardoor hij overbodig was. Bij de herwaardering van Utrechts erfgoed werd dit watermonument met leeuwenkop, zwengel (die geen water levert) en lantaarn in 1975 weer herplaatst.

Openbare pompen

Onze Mariapomp was niet de enige in de stad; in 1878 telde Utrecht 60 openbare pompen, waarvan na onderzoek er maar 11 goed water leverden. De rest was vervuild door lekkende beerputten en industrieafvalwater en stonk, schuimde en was vies van kleur. De stad aarzelde lang om een waterleiding aan te leggen, (Amsterdam 1854, Rotterdam 1873, Den Haag 1874) maar na drie cholera-uitbraken werd uiteindelijk aan de Waalse ‘Compagnie des Eaux d’Utrecht’ een concessie verleend om Soester duinwater naar de stad te brengen.

Op 31 maart 1883 werd met een groots waterfeest in park Tivoli het waterleidingnet in gebruik genomen. Doordat de gietijzeren pijpen van binnen geteerd waren was de start niet gelukkig: het water was gelig en had een luchtje. Vooral in de arme wijken bleef men gracht-, sloot- en regenwater gebruiken, totdat de stadspompen op het net werden aangesloten en het aantal aansluitingen toenam. Met de bouw van watertorens aan Predikherenkerkhof 1895, Lombok 1897, VaartseRijn 1905, Amsterdamsestraatweg 1917 had het snel gegroeide Utrecht een volwaardig waterleidingnet.

De Mariapomp is als een eerbetoon aan die gewonnen strijd om lekker water.

Tekst Gilde Utrecht

2 Reacties

Reageren
  1. Bayerwald

    Leuk verhaal. Zo komt (de historie van) Utrecht steeds meer tot leven.
    Graag meer van deze verhalen.

  2. Wout

    In de krant van 15 september 1931 staat te lezen dat de pomp verplaatst wordt vanwege asfalteringswerkzaamheden. En is ook op foto’s te zien in het plantsoen voor het ziekenhuis. Dus ergens klopt er iets niet.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).