Overal in Utrecht vind je fietsen. In de fietsenrekken, tegen muren en aan de hekken vastgeketend. Maar ook op te smalle voetpaden, op blindegeleidestroken of voor nooduitgangen. Die fietsen kunnen een gevaar vormen voor andere weggebruikers of kunnen enorm in de weg staan bij noodgevallen. Ze moeten dan ook worden verwijderd. Dat wordt gedaan door de fietshandhavers van Utrecht. Een van hen is Marilène. Zij laat zien wat er gebeurt als een fiets gevaarlijk, hinderlijk of te lang geparkeerd staat. We spreken met haar af op het Jaarbeursplein in Utrecht.

“Zodra fietsen in de weg staan, of kunnen omvallen, dan moeten ze weg. Je ziet hier aan de rand van het plein al veel gevaarlijk gestalde fietsen. Ze staan midden op het voetpad en als ze omvallen dan liggen ze op het fietspad. Fietsen die niet in de weg staan halen wij niet actief weg. Zoals de fietsen die in het gras staan.” De fietsen die midden op het plein aan de bomen staan vastgemaakt worden niet weggehaald. De voorwaarde is dat ze geen looppaden of uitgangen blokkeren. “In het geval dat bijvoorbeeld de Stadskamer of Utrecht Centraal moet worden ontruimd, dan moet er genoeg ruimte zijn hier op het plein.”

Marilène en haar collega gaan de rij gevaarlijk gestalde fietsen langs. Ze staan aan een hek naast het fietspad dat over het Jaarbeursplein kronkelt. “Op deze fietsen plakken we de sticker ‘gevaarlijk gestald’, dat is een rode sticker. Deze fietsen halen we dan ook meteen weg. Op een overlastgevende fiets, een die bijvoorbeeld op een mindervalidenparkeerplaats of laad- en losplaats staat geparkeerd, komt een oranje sticker. Dan wachten we tien minuten met het weghalen van de fiets. Weesfietsen krijgen een blauwe sticker, fietswrakken een witte sticker. Die blijven langer staan voor ze worden meegenomen.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Gegevens

De collega van Marilène toetst ondertussen een aantal gegevens en kenmerken van de gestickerde fiets in op een PDA, afkorting voor personal digital assistent, een soort mobiele telefoon. “Als we de sticker plakken, scannen we met onze PDA de code op de sticker. In de PDA voeren we dan verschillende gegevens in, zoals het merk van de fiets, de kleur en de reden voor het verwijderen. Die gegevens worden later doorgezet naar het fietsendepot. We maken ook twee foto’s. Eerst een close-up, zodat je kan zien om welke fiets het gaat. En daarna één van verder weg. Daarop kan je zien in welke toestand de fiets is aangetroffen.”

Sommige fietsen staan ook met een ketting aan een hek of paal verankerd. In dat geval moeten ze worden losgemaakt. “Deze slijpen, jongens”, roept de collega van Marilène. De mannen die bij de wagen staan te wachten, pakken een slijptol en gaan aan de slag. Binnen enkele seconden is de klus geklaard en kan de fiets op de wagen worden gezet. Ondertussen wordt Marilène door meerdere mensen op straat aangesproken. “Ik kan mijn fiets niet meer vinden, is die meegenomen?”, vragen de meesten. Marilène verwijst ze naar de website van het fietsendepot. Daar is te vinden of de fiets bij het fietsdepot staat en zo niet, dan is die mogelijk gestolen. “Want dat gebeurt hier helaas ook.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Hotspots

Elke dag wordt er gecheckt op gevaarlijk gestalde fietsen. Er zijn daarvoor twee teams aan het werk: één wagen rijdt in het Stationsgebied en de andere rijdt door de binnenstad. Ze hebben tijdens hun dienst een lijst met ‘hotspots’ die ze afgaan. Dat zijn plekken waarvan ze weten dat daar vaak verkeerd of gevaarlijk gestalde fietsen staan. Staat er een scooter gevaarlijk gestald, dan is het een ander verhaal. Die worden doorgegeven aan een aparte meldkamer. Een aparte wagen komt de scooters later ophalen. Op deze woensdag staan er maar liefst vijf scooters gevaarlijk geparkeerd. Buitengewoon veel, volgens de handhavers.

Twee keer per jaar worden er stickeracties gepland in de wijken van Utrecht om weesfietsen op te ruimen. Dat gebeurt onder meer op basis van meldingen van bewoners. Er gaat dan een team van zes tot acht handhavers de wijk in om stickers op de fietsen te plakken. Merkt Marilène ook verschil in het aantal gevaarlijk gestalde fietsen nu er meer tijdelijke fietsenstallingen worden geopend? “Ja en nee”, zegt ze. “De tijdelijke fietsenstallingen zorgen er natuurlijk voor dat er meer ruimte is waar mensen hun fiets kunnen stallen. Maar heeft iemand haast, of kan het iemand nou echt niet schelen waar die z’n fiets zet, dan maakt ook een extra tijdelijke stalling geen verschil.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Depot

Wanneer de wagen is volgeladen met fietsen, vertrekken we vanaf het Jaarbeursplein richting de Labradordreef in Overvecht. Het is druk op de Amsterdamsestraatweg maar dat lijkt de chauffeur niks uit te maken. Met RadioNL op manoeuvreert hij de fietsenwagen door de volle straten richting Overvecht. Eenmaal bij het fietsendepot worden de fietsen uitgeladen. De zojuist opgehaalde fietsen worden eerst apart gezet. Twee medewerkers van het fietsendepot gaan ze dan in het systeem zetten. Hoe gaat dat in z’n werk werk? Dat legt manager van het gemeentelijk fietsdepot Rob Kreugel uit. Hij is al sinds 2005 werkzaam bij het fietsendepot – toen het door de gemeente Utrecht van de politie werd overgenomen.

Kreugel: “Hier worden de kenmerken die wij over de fietsen weten verder aangevuld. De kleur, het merk en het framenummer. Bijna iedere fiets heeft een framenummer onderop staan. Daarmee kunnen we achterhalen of de fiets niet toevallig gestolen is. Via de gegevens van de politie kunnen we zien of fietsen als gestolen in het systeem staan – heel belangrijk dus om aangifte te doen als je fiets is gestolen!” Er worden nog meer foto’s van de fietsen gemaakt. “Dat doen we om vast te leggen of er eventuele schade aan de fiets is. Dat kan bijvoorbeeld tijdens het vervoeren zijn gebeurd. De foto’s komen ook online, zodat mensen hun fiets kunnen terugvinden.” Vervolgens klikt de medewerker van het fietsendepot op ‘bewaken’ en dan kan de fiets worden weggezet. “De fiets is nu officieel overgedragen van de handhaving op het depot.”

Tekst loopt door onder afbeelding

2900 fietsen

De fietsen krijgen een nummer toegewezen in het depot, een parkeerplek waar ze vanaf dat moment komen te staan. Gevaarlijk gestalde of overlastgevende fietsen worden vanaf dat moment drie maanden bewaard. Weesfietsen die veertien dagen op straat stonden, worden voor 28 dagen bewaard. En andersom: fietsen die langer dan 28 dagen niet zijn gebruikt, worden veertien dagen bewaard. Fietswrakken, dat zijn fietsen waar meerdere onderdelen van missen, worden zeven dagen op het depot bewaard. Daarna worden de fietsen gekocht door een opkoper. “In het depot is plek voor zo’n 2900 fietsen. Het aantal fietsen dat er wordt bewaakt, schommelt tussen de 2000 en 2100”, vertelt Kreugel. “We houden altijd een stuk of 400 plekken open voor gevaarlijk gestalde fietsen.”

Komt iemand zijn of haar fiets ophalen, dan krijgt die de fiets op een scherm te zien. Er volgt een korte verklaring voor het weghalen van de fiets – die stond bijvoorbeeld achter een bord met de melding ‘hier geen fietsen plaatsen’. Nadat de eigenaar van de fiets de boete heeft betaald, wordt de fiets door een medewerker uit het depot opgehaald. Alleen met een passend sleuteltje mag je de fiets weer meenemen. “Dat heb je nodig als bewijs dat de fiets van jou is.” Het teruggeven van de fiets gaat via een speciaal soort ‘sluis’, een deur die alleen de medewerkers van het depot kunnen openen. “Dat is om te voorkomen dat mensen er toch met de fiets vandoor gaan zonder te betalen”, legt Kreugel uit. Agressie komt op het fietsendepot overigens zelden voor, zegt hij.

Tekst loopt door onder afbeelding

Blauwdruk

Ook in het depot bewijst Utrecht zich als fietshoofdstad van de wereld. In de loop der jaren hebben Kreugel en zijn team een goedlopend systeem ontwikkeld. “Zo goed, dat andere Nederlandse steden, waaronder Amsterdam, het systeem hebben afgekeken van de Utrechters”, zegt Kreugel lachend. Hij vindt het prima. “Als ons een systeem als blauwdruk kan dienen voor de fietsendepots van andere gemeenten in Nederland, dan vind ik dat alleen maar mooi.”

Ken jij de verhalen achter de Utrechtse horeca uit de 20e eeuw? Arjan den Boer en Ton van den Berg hebben samen een boek over de verdwenen horeca uit deze periode gemaakt en dat is nu te bestellen in de DUIC shop! Bestel hier een exemplaar in de voorverkoop.