In een redelijk krappe ruimte midden op het bedrijventerrein Lage Weide is van alles te bewonderen. Van verschillende treinen, tot aan landschappen, gebouwen en allerlei poppetjes bij een tiental modelspoorbanen die staan opgesteld. In het weekend van zaterdag 1 en zondag 2 april waren de Open Dagen van Railclub Utrecht, waar veel modelspoorliefhebbers op af kwamen. Railclub Utrecht is een vereniging die inmiddels al 42 jaar bestaat en zich volledig richt op het bouwen van modelspoorbanen. 

Als kind was Jan Krijgsman (73), voorzitter van vereniging Railclub Utrecht, al helemaal bezeten door alles wat met het spoor te maken had. “Als klein jongetje ging ik met mijn vader in Amsterdam naar het Centraal Station. Vroeger kon je namelijk nog voor een dubbeltje een perronkaartje kopen. Dan gingen we samen kijken naar alle treinen die voorbijkwamen. En thuis speelde ik op de grond met treinen. Toen ik een jaar of 9 was kreeg ik mijn eerste elektrische trein en een jaar later ongeveer had mijn vader een tafel gemaakt waar ik de rails op vast kon maken.” Zo kwam Krijgsman in aanraking met de wereld van de modelspoorbouw en sinds 1997 is hij lid van Railclub Utrecht. Een vereniging die is opgericht in 1981 door een groepje mensen, met als doel het stimuleren van de hobby in al zijn facetten en de aandacht daarvoor levendig houden.

De modelspoorbouwvereniging heeft sinds 2011 een ruimte op bedrijventerrein Lage Weide, waar de leden twee keer per week bij elkaar komen, op woensdagavond en zaterdagochtend. Ze organiseren verschillende activiteiten. Er wordt voornamelijk gebouwd aan de modelspoorbanen, maar ze bekijken ook films of er wordt een lezing gehouden over hoe bijvoorbeeld een bepaalde spoorlijn is aangelegd. Daarnaast worden er demonstraties gegeven. “Als je een treintje nieuw uit de doos haalt, dan ziet het er allemaal hartstikke mooi uit. Maar als je naar een echte trein kijkt, dan ziet het er niet altijd even fraai uit aan de buitenkant. Daarom demonstreert een clublid of iemand van buiten de vereniging hoe je een trein of ander spoorwegmateriaal kan ‘vervuilen’, zodat het er wat echter uitziet”, legt Krijgsman uit.

Tekst loopt door onder de foto

Vergrijzende hobby

In de clubruimte is ook een baan te zien die speciaal is ontwikkeld om kinderen kennis te laten maken met modelspoorbouw, de C-Trak genoemd. Waar bij een normale modelspoorbaan elektriciteit en bedrading nodig zijn om de treinen te laten rijden, zijn bij de C-Trak batterijen en accu’s vereist. Daarnaast is deze baan op kinderhoogte, licht van gewicht en stapelbaar waardoor die gemakkelijk te vervoeren is naar een modelbouwbeurs of -evenement.

Railclub Utrecht krijgt dan ook veel aanvragen en staat regelmatig op beurzen met deze modelbaan. De baan is een grote publiekstrekker. “Veel beursorganisatoren maken een kinderhoek waar ze kunnen knutselen of allerlei andere dingen kunnen doen. Sinds een aantal jaar willen ze dit heel graag erbij hebben”, vertelt Krijgsman.

‘De hobby vergrijst jammer genoeg heel erg’

Want met de populariteit van de modelspoorbouw onder een jong publiek gaat het slecht. Zo heeft vereniging Railclub Utrecht rond de 45 leden, waarvan de meesten op leeftijd zijn. “Op het ogenblik hebben we maar één jeugdlid dat zaterdagmorgen meehelpt aan de C-Trak als er bijvoorbeeld wat aan stuk is of helpt met andere dingen. De hobby vergrijst jammer genoeg heel erg”, betreurt Krijgsman. Het ledenaantal bij Railclub Utrecht is ook gedaald. “Toen ik in 1997 lid werd van de vereniging hadden we bijna het dubbele aantal leden. Maar door de vergrijzing is het aantal leden heel erg afgenomen.”

Ondertussen komt Teun binnengelopen, hij helpt af en toe mee bij het bouwen. “Kijk Teun, nou zie je dat we deze bochten hebben gemaakt”, zegt Krijgsman terwijl hij wijst naar de C-Trak. Teun heeft hier ook aan meegewerkt en onder andere de perrons gemaakt voor op de baan. Hij richt een kleine, rode afstandsbediening op de treinen en vervolgens razen de modeltreinen over het spoor.

Tekst loopt door onder de foto

Scenery 

Ieder verenigingslid bouwt zijn eigen stukje op de baan en heeft zijn eigen expertise. De een is beter in elektriciteit aanleggen en de ander is beter in scenery bouwen, zoals clublid Ton de Mooij (78). De Mooij had altijd wel interesse voor treinen, zo heeft hij onder andere vier jaar bij het Spoorwegmuseum gewerkt. Daarna is hij bij Railclub Utrecht terechtgekomen en is inmiddels al een jaar of tien lid van de vereniging. “Hoe meer je je in je hobby verdiept, hoe leuker het wordt.”

“Ik had voor een baan een bloembollenveld gemaakt en toen werd gevraagd of ik ook een bloemencorso kon maken. Zo zijn we elkaar aan het uitdagen”, vertelt de Mooij. De specialiteit van de Mooij is vooral het maken van bomen. “Op een gegeven moment kwam er een hovenier naar me toe en die zei: ‘Dat is een heel mooie eik en dat is een heel mooie beuk’. Als ze dat dus zien aan het takkenpatroon, dan heb je het toch goed gedaan.” De bomen worden onder andere gemaakt van ijzerdraad en de bladeren worden gemaakt van eendenkroos uit de sloot en thee die gedroogd en gekleurd wordt.

Creativiteit de vrije loop laten

Het leukste aan modelbouw vindt Krijgsman het bouwen aan een baan. “Als het af is, dan laat je het treintje rijden. Dat is natuurlijk heel leuk, maar het ermee bezig zijn en steeds iets nieuws creëren vind ik eigenlijk leuker.” Maar Krijgsman en zijn medeclubleden ondervinden ook weleens tegenslagen. “Als je ergens twee draadjes verkeerd hebt aangesloten, dan werkt het dus niet en moet je op zoek naar het probleem. Dat kan weleens heel vervelend zijn, vooral als je op een beurs staat en hij het niet doet. Dat is ons ook weleens overkomen. Het is dan soms even stressen om uit te vinden wat de oorzaak is.”

‘De charme van modelspoorbouw is de creativiteit die mensen erin kwijt kunnen’

Volgens Krijgsman is de charme van modelspoorbouw de creativiteit die mensen erin kwijt kunnen. “Dat geeft heel veel mensen voldoening. En je kan je eigen wereld bouwen. Zo is de C-Trak een enorme fantasiewereld. Maar je hebt ook modelbouwers die de werkelijkheid willen nabouwen. Die hebben bijvoorbeeld de hele tijd bij een bepaald spoor gewoond en proberen dat na te bouwen. Dan moet alles kloppen, het tijdperk, de auto’s die je erop zet en de treinen waar je mee rijdt. Dat proberen wij met onze banen niet te doen, wij bouwen echt alleen maar fantasiewerelden.”

Tekst loopt door onder de foto

Aan fantasie en creativiteit is bij Railclub Utrecht geen gebrek. Op de verschillende modelbanen zijn heel grappige details te vinden. “Veel mensen zien dat niet, maar gek genoeg hebben kinderen daar wel oog voor”, aldus Krijgsman. Zoals een gouden koets die op de baan staat. “Vroeger had je kruidenier De Gruyter. Die hadden een actie genaamd ‘Snoepje van de week’, een klein cadeautje dat ze weggaven aan kinderen. Met Koninginnedag gaven ze een oranje koets weg. Dat zag er helemaal niet uit en toen heeft een van onze leden de koets goud geschilderd”, vertelt Krijgsman. Ook is er bijvoorbeeld een situatie te zien met koperdieven langs het spoor. En zo zijn er nog veel meer details te vinden op de verschillende modelbanen, waar je jezelf uren in kunt verliezen.