In 2014 werd de onderdoorgang van de Gasthuismolenbrug in Utrecht uitgeroepen tot een van de ‘engste fietstunnels van Nederland’, maar daar is allang geen sprake meer van. Sinds 2019 maakt een groep omwonenden iedere vier weken de brug schoon. Zo verwijderen ze onder meer graffiti en straatvuil, en houden ze het groen bij. Voordat het echter zover was hebben de bewoners samen met kunstenaar Hans van Lunteren heel wat werk moeten verrichten. Na een aantal jaar en een flinke dosis uithoudingsvermogen heeft Hans van Lunteren in samenspraak met bewoners onder de noemer ‘Een brug als Kunstwerk, restyling Gasthuismolenbrug’ een ontwerp gemaakt dat in 2019 werd uitgevoerd. Nu is het voor de bewoners zaak om dat bij te houden. 

De Gasthuismolenbrug is een spoorbrug die over de Vecht loopt en verschillende Utrechtse wijken met elkaar verbindt. Het bouwwerk is ontworpen door architect Sybold van Ravesteyn, onder meer bekend van het oude Centraal Station in Utrecht, Seinhuis Blauwkapel en Museumhuis Van Ravesteyn aan de Prins Hendriklaan. Van Lunteren spreekt dan ook van een ‘brug als kunstwerk’. Zaterdag 30 april kwam een handjevol buurtbewoners weer bijeen om de brug schoon te maken. “Soms moeten we veel doen en de andere keer weer wat minder. Deze keer valt het wel mee met de hoeveelheid troep en graffiti”, zegt Van Lunteren.

Majne van de Merwe probeert met een spons en een sopje graffiti van de muur langs het voetpad weg te halen, Linda van Roon en Annemargreet Meurs vegen iets verderop met een bezem alle sigarettenpeuken, zwerfvuil en dode takjes bij elkaar en aan de overkant schildert Wiel van Horck een deel van een van de pilaren weer wit nadat iemand er iets met graffiti op had gekladderd. “Al deze kleine dingen bij elkaar bepalen de sfeer”, zegt Van Lunteren. “Omdat wij het iedere vier weken schoonmaken zijn anderen minder snel geneigd er een troep van te maken.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Doorn in het oog

Maar het verhaal van de betrokken buurtbewoners begon al veel eerder. “De Gasthuismolenbrug was al lange tijd een doorn in ons oog”, vertelt Linda van Roon. “In 2012 presenteerde de gemeente een plan om de oevers van de Vecht op te knappen. Wij hoopten toen dat de brug ook meegenomen zou worden, maar dit was niet het geval. We hebben daarom een zogenoemd leefbaarheidsbudget aangevraagd bij het wijkbureau en met dat geld hebben wel veel kunnen doen. Zo hebben we onder andere nieuwe bomen langs het water geplant.”

Maar de buurtbewoners wilden meer. “Daarom hebben we bij ProRail, eigenaar van een deel van de brug, een plan ingediend om de brug zelf op te knappen. Zij vonden dit een leuk idee, maar ze wilden niks betalen. Daarna zijn we naar de gemeente gegaan, de eigenaar van de onderdoorgang, om te kijken of zij iets voor ons konden betekenen. We werden door beide organisaties constant van het kastje naar de muur gestuurd en ondertussen werd er niks aan de brug gedaan.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Verkiezing

Daarom besloten de omwonenden om in 2014 mee te doen aan de verkiezing ‘het engste tunneltje van Nederland’ die werd georganiseerd door energiebedrijf Nuon (tegenwoordig Vattenfall). De Gasthuismolenbrug belandde op de derde plek en kreeg daarmee 10.000 euro om het bouwwerk weer aantrekkelijk te maken. Na een aantal bijeenkomsten met onder andere de toenmalige verantwoordelijk wethouder en ProRail, besloot de gemeente in 2016 om 78.000 in de brug te stoppen. Dit kwam bovenop de 10.000 euro van Nuon.

Weer een jaar later, in 2017, werd Hans van Lunteren bij het project betrokken. Hij bedacht een aantal subtiele aanpassingen waardoor de Gasthuismolenbrug weer als kunstwerk in de openbare ruimte tot zijn recht zou komen. “Ik heb om te beginnen nagenoeg geen nieuwe elementen toegevoegd. Ik wilde proberen om het werk van Van Ravesteyn in volle glorie tot uitdrukking te laten komen. Daarvoor heb ik bijvoorbeeld de verlichting aangepakt en een nieuw kleurplan gemaakt, waarbij de pilaren langs de rijweg wit zijn, het bovenste deel van deze zuilen een rode ring hebben en de smalle strook metaal aan de onderkant van de pijler-wanden kopergroen is geschilderd. Het enige dat ik heb toegevoegd is een metalen sierrand die over de betonnen strook loopt waar de pilaren in staan. Dit zorgt er namelijk voor dat er geen mensen op kunnen zitten, waardoor de plek minder aantrekkelijk is voor hangjongeren. Tot slot is ook de naam ‘Gasthuismolenbrug’ in metalen letters op de brug aangebracht.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Koffie

Naast het maandelijks schoonmaken van de Gasthuismolenbrug is ook het kopje koffie na de werkzaamheden traditie geworden bij de groep. Eerder deden zij dat nog op het naastgelegen schoolpleintje maar sinds kort zetten ze hun tafeltje en een paar stoelen op het voetpad naast de brug neer. Van Lunteren: “Het leuke hieraan is dat wij nu veel sneller in gesprek raken met voorbijgangers. We leggen dan uit wat we hebben gedaan en veel mensen worden hier enthousiast van. Sommigen boden zelfs aan om een keer te helpen.”

Naast het vierwekelijks onderhoud staan er nog een aantal subtiele aanpassingen voor de brug op de agenda. Zo wil Van Lunteren bijvoorbeeld dat die ‘lelijke’ en ‘agressieve’ hekwerken langs de voetgangersbrug nog een keer vervangen worden. “We doen dit allemaal om ervoor te zorgen dat de Gasthuismolenbrug niet terugkeert naar de oude staat, waarin hij voor omwonenden een doorn in het oog was, maar dat mensen juist kunnen genieten van de brug als kunstwerk.”