Ooit liep dwars door Catharijne de Vleutense Wetering, vanaf de Catharijnebrug tot in Vleuten. De wetering was een korte en goed bevaarbare verbinding voor scheepvaart. Wanneer de wetering precies gegraven is, is onduidelijk. Een regel in een oude Latijnse tekst biedt een mogelijk antwoord. De Vleutense Wetering is inmiddels de Vleutenseweg geworden, op een klein stukje na.
Al sinds mensenheugenis verbond de Vleutense Wetering de Hoge en Lage Weide en het dorp Vleuten met Utrecht. Het was een belangrijke transportverbinding om (landbouw) producten naar de stad te brengen. Reizigers konden via de wetering het westen bereiken. De wetering zorgde ook voor schoon water, waar de vele blekers in de voorstad Buiten Catharijne gebruik van maakten.
De Vleutense Wetering: gegraven rond het jaar 700?
De Vleutense Wetering is oud, maar wanneer is deze gegraven? Is het gegraven toen Utrecht stadsrechten kreeg en de singels gegraven zijn? Vanwege een citaat in een oud document denken verschillende onderzoekers dat de Vleutense Wetering rond 700 gegraven is. Voor deze aanname is wel wat uitleg nodig.
Het document beschrijft de schenking van een gebied door Karel Martel aan de Utrechtse kerk. De ligging van dit gebied wordt in het document beschreven, maar waar het precies ligt is onduidelijk. Onderzoekers proberen de locatie af te leiden uit de tekst.
‘Pascue’ is Latijn en betekent weide, grasland of hooiland. ‘Graveningo’ is afgeleid van het Germaanse woord ‘graban’. Het betekent ‘iets dat gegraven is’, bijvoorbeeld een gracht of kanaal.
De tekst duidt dus op een kanaal of gracht die door een weide heen is gegraven. Het is niet zomaar een kanaal, daar duidt het woord ‘illo’ op. “Illo’ betekent dàt. Het geeft dus nadruk, het is belangrijk en/of algemeen bekend. Samengevat duidt het citaat op een belangrijk kanaal (dat iedereen kent) dat gegraven is door een weide.
Maar waar ligt dit kanaal?
De theorie is dat het citaat op de Vleutense Wetering slaat. De Rijn tussen Utrecht en de naburige militaire nederzetting in Harmelen is rond 700 aan het verzanden en is daardoor moeilijk bevaarbaar. Om de Frankische verdediging tegen de Friezen te verbeteren zou de Vleutense Wetering tussen de jaren 695 en 714 gegraven zijn.
Na de Frankische overwinning in het jaar 719 verliest de Vleutense Wetering haar rol voor militair transport, en krijgt het een andere rol. Het maakt Catharijne vanuit Utrecht over het water toegankelijk. Het draagt bij aan de ontginning van het moerasgebied, aan beide zijden van de wetering.
Onzeker
De theorie is aantrekkelijk, maar het blijft een interpretatie van een tekst, zonder fysiek bewijs. De aansluiting op andere waterwegen bij Utrecht roept vragen op. Waar sluit de Wetering aan op Rijn of Vecht?
De Wetering leidt rechtstreeks naar de Catharijnepoort. Aansluiting op de noordelijker gelegen Vecht of op de zuidelijker gelegen Rijn zou meer voor de hand liggen. Of is de loop van de wetering na de aanleg van de stadsmuren en de aanleg van de Catharijnepoort verschoven? Door het ontbreken van (schriftelijk) bewijs is dat niet met zekerheid te zeggen.
Verkeersader
De Vleutense Wetering wordt in de loop van de tijd steeds belangrijker voor het verkeer. Vanaf de Catharijnebrug loopt de Vleutenseweg langs de wetering. De andere oever van de wetering heet Bleekerskade, genoemd naar de blekers die daar hun beroep uitoefenen. Tot 1900 blijft de situatie ongewijzigd.
Vanaf 1900 wordt de Vleutenseweg steeds meer een verkeersader voor Lombok en voor regionaal verkeer. De weg is te smal en de Vleutense Wetering ligt in de weg. Sinds de aanleg van het Merwedekanaal heeft de Vleutense Wetering geen functie voor de scheepvaart meer. Het is een riool, maar watert nergens in af. Het stilstaande water leidt tot stankoverlast. De wetering wordt daarom in etappes gedempt. Ook de sluis bij Jaffa wordt verwijderd. Een historisch moment, want deze sluis heeft zo’n 700 jaar bestaan.
De nieuwe rijksweg A2.
Op 1 april 1954 wordt de nieuwe snelweg A2 naar Amsterdam geopend. De Vleutenseweg wordt de verbinding tussen de A2 en de binnenstad. Tot opluchting van de bewoners wordt het laatste deel van de Vleutense Wetering gedempt en wordt er een nieuwe brede Vleutenseweg aangelegd.
Tekst: Gerard Aaftink
10 Reacties
Reageren@daalsedijk: goed idee! Zou echt een toevoeging zijn!
Mooi verhaal en graag gelezen. Zou er ook eens iets uitgezocht kunnen worden over de Leidsche rijn/Oude rijn? Want waar die uitmond kunnen we zien in Katwijk, maar volgens mij moet de oorsprong ergens in Utrecht liggen?!
Opnieuw opengraven die handel, meteen wat dieper graven en een tramtunnel eronder bouwen.
Duidelijke win-win, bovengronds mooie laan met water erbij en een mooie snelle OV verbinding.
De foto met de verkeersbrigadier.
Zo zag de Vleutenseweg er tot 2001 uit, een grote racebaan waar harder dan 100km werd gereden. Heb het ze zien doen en er een jeugdvriend door verloren.
De huidige inrichting (sinds 2001) heeft de verkeersveiligheid echt enorm verbeterd.
Mensen die nu nog een ongeluk krijgen hebben echt niet opgelet maar hun ego laten zegenvieren boven het gezonde verstand.
@ Harm
Die oorsprong ligt hoog in Zwitserland
Wat jammer is dat niet vermeldt wordt is dat er een ‘nieuwe’ Vleutense Wetering aangelegd is naast het Merwedekanaal ter hoogte van de Leidse Rijn.
Langs het fietspad bij de kanaalweg aan de westzijde van Merwedekanaal is hier nog een sluisje te zien. Door de aanleg van het Amsterdam Rijnkanaal is het vaartje niet meer in gebruik.
Bij het Restaurant buiten bij de sluis is ook nog een sluis waar je vanaf het Amsterdam Rijnkanaal ook de Vleutense Wetering op kon.
Misschien allemaal niet zo oud als de 700 jarige vaart langs de Vleutenseweg, maar wel nog zichtbaar in het landschap en dat mag ook verteld worden.
@DUIC
Hoe kunnen bewust polariserende, desinformatieve opmerkingen, zoals die van Daalsedijk, die puur bedoeld zijn om stennis te schoppen en als een vorm van propaganda (zeer rechts/ extreem rechts) te fungeren eigenlijk door de moderatie komen?
Het is niet Groen Links haar schuld dat de huizen in de stad onbetaalbaar zijn, dat ligt aan het rechts-economische kapitalistische neo-liberale politieke model waar we in zitten en de vastgoedbubbel, van bedrijven (winst-winst-winst; gebakken lucht; projectontwikkelaars, vastgoedbedrijven, investeerders, hedgefondsen). De VVD heeft jaren op rij het woonbeleid in Nederland beheert/ om zeep geholpen, en zij hadden heel erg vaak die ministerspost (trouwens).
Daarnaast is het een statusding van rijkere jongeren of studenten met rijke ouders geworden om in Utrecht te gaan wonen. Het is voor vermogende jongeren “cool” om in Utrecht te wonen. Dan heur je erbij. Dat drijft de prijzen wel enorm op.
Klinkt allemaal niet heel erg links of wel?
Waar is de originele reactie van Daalsedijk?
Nu missen diverse reacties hun punt.
Dit kan nooit de bedoeling van censuur zijn. Of toch…?
@Dirk
Er was natuurlijk ook een tijd dat er nog geen Merwedekanaal was. Toen ging alles nog door de vecht, de Keulschevaart. Alles dwars door de Utrechtse grachten. Maar toen was de Leidserijn en de Vleutensevaart er allang met hun aftakkingen die nu inderdaad hier en daar nog zichtbaar zijn. Maar het meeste is gedempt omdat de functie er niet meer was met de komst van het Merwedekanaal en nog later het Amsterdam-Rijnkanaal. Alle nu bestaande wijken buiten het centrum lagen vol met die kleine watergangen toen. Bijna alles is dicht nu, soms is het nog herkenbaar aan de straatnaam die eindigt op kade.
Misschien goed om dit soort watergangen weer open te graven ten behoeve van opvang forse regenval en biodiversiteit.