Elke dag staan van maandag tot vrijdag duizenden studenten te wachten op Utrecht Centraal. Schouder aan schouder schuifelen ze richting de deuren van de 25 meter lange gele bus richting het Utrecht Science Park. Al vijftig jaar vervoert buslijn 12 passagiers vanaf het station naar de campus en terug, maar met de komst van de veelbesproken Uithoflijn maken de bussen hun laatste kilometers. Vrijdag 13 december om 21.48 uur moet er een einde komen aan de ‘sardientjesbus’ en DUIC slingerde nog een aantal keer met de bussen mee door de stad.
Op Utrecht Centraal staat een gele muur aan bussen waarvan om de twee minuten deuren openslaan. Honderden mensen staan in stilte te wachten, want bijna iedereen heeft oordopjes in of een koptelefoon op. Gesproken wordt er haast niet en de meeste slaap is ook nog niet uit de ogen gewreven. Iedereen heeft hetzelfde doel: in de bus naar het Utrecht Science Park stappen, met als het even meezit een zitplek. Maar dat is maar weinigen gegeven.
Tekst gaat verder onder afbeelding
Het verbaast de wachtenden niet dat buslijn 12 de drukste busverbinding in Nederland is, maar voor een gesprek hebben de passagiers weinig tijd. De timing komt precies om met enig elleboogwerk als eerste de bus in te stappen. Anderen wachten geduldig op de volgende bus om op te schuiven in de rij.
“Het is een puinhoop”, zucht Tom Weers (25). “Ik laat vaak een paar bussen gaan. Het heeft geen zin om iets te proberen in deze drukte.” Hij is niet de enige. Veel studenten wachten een aantal bussen. De voertuigen staan in lange rijen opgesteld. In iedere bus van 25 meter kunnen zo’n tweehonderd passagiers, ze komen om de twee minuten in de spits maar het is zelden voldoende voor alle wachtenden op bushalte C. Reikhalzend kijkt men uit naar de komst van de tram. Of de komst van tram 22, zoals de Uithoflijn vanaf 16 december heet, volgende maand aan het gevecht op een zitplek een einde maakt is echter nog niet helemaal zeker.
Tekst gaat verder onder afbeelding
Vandaag heeft Weers toch wel een beetje haast, hij moet écht op tijd komen. Hij overweegt om de drukte in te springen, ziet een opening, zegt gedag, glipt naar binnen en wordt direct opgeslokt in de stroom aan passagiers. Op het drukste moment van de ochtendspits hebben de bussen van lijn 12 een capaciteit van zo’n vierduizend reizigers per uur. De passagiers die van de halte in de bus stappen worden alweer gauw aangevuld. Reizigers komen in vlagen van de trappen. De drukte bij de bushalte hangt volledig af van de tientallen treinen die tussen 08.00 en 09.00 uur op Utrecht Centraal stoppen.
Docent René Butter (58) is een ervaren reiziger op buslijn 12. Hij heeft er heel vaak ingezeten, en kan maar zelden rustig zitten. “Ik neem de afgelopen tien jaar steeds minder vaak de bus. Op ochtenden als deze lijkt het net veevervoer”, zegt Butter. Volgens hem is drukte op de bushalte de laatste jaren veel opvallender geworden. Sardientjeslijn of veevervoer; beide termen komen vaker terug bij de halte. Gaat de tram het drukteprobleem dan oplossen? Butter is er nog niet van overtuigd: “We gaan het meemaken.”
Tekst gaat verder onder afbeelding
Buslijn 12 heeft negen haltes en wordt gedomineerd door studenten van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht. Gewapend met rugzakken staan ze samengepakt in de bus die met horten en stoten de weg aflegt. Bij Zwembad De Krommerijn stopt bus 12 voor een verkeerslicht. Direct rechts is de nieuwe tram 22 te zien, bezig aan een warming-up. Vanaf 16 december moet het voertuig de dienstregeling van buslijn 12 definitief overnemen en er moet worden getest.
Het verkeerslicht geeft aan dat beide voertuigen mogen rijden. Het is ineens een race geworden: als rivalen rijden de voertuigen met dezelfde snelheid over de Weg tot de Wetenschap. Na twee bochten moet de oude vertrouwde bus 12 zich al gewonnen geven, want tram 22 krijgt bij de Heidelberglaan voorrang. Aangekomen op wat vroeger De Uithof heette stappen de meeste mensen uit op de Padualaan en de Heidelberglaan waarna de bus de weg vervolgt tot eindhalte WKZ. De tram is dan al niet meer te zien.
Uit het raam
De chaotische ochtend in buslijn 12 is een groot contrast met de sfeer op andere tijden. Het is rond 14.00 uur en alle reizigers hebben tijd en ruimte om rustig een plekje uit te zoeken en uit het raam te kijken. Velen zetten hun koptelefoon op en swipen met een duim door hun afspeellijsten of het nieuws. Fysiotherapie-student Dijck Hooft (20) heeft middenin de bus plaatsgenomen en heeft bestemming Heidelberglaan. Eigenlijk moet hij ‘s ochtends altijd vechten om een zitplaats, maar omdat zijn college vandaag later begint kon hij op Utrecht Centraal zonder enig probleem plaatsnemen. Hij maakt niet elke dag gebruik van de bus, maar zijn fiets is gestolen dus nu moet het wel.
Tekst gaat verder onder afbeelding
De bushalte aan de Heidelberglaan nadert. Sommige reizigers gaan al staan en zoeken in hun jas- en broekzakken naar een OV-chipkaart. Het voertuig stopt en het bekende sisgeluid vult de ruimte. De deuren van de harmonicabus klappen open en Hooft stapt uit. Op station Utrecht Centraal had hij het al over zijn ‘haat-liefdeverhouding’ met de bus. De ochtenddrukte vindt hij verschrikkelijk, maar de sfeer in de bus ervaart hij als positief. Voor hem is bus 12 een ontmoetingsplaats waar hij bijna altijd stuit op een kennis.
Terwijl de schooldag van Hooft begint is laborant Remco Vermeulen (30) juist op weg naar huis. “Eindelijk wordt die levensgevaarlijke bus vervangen”, zegt hij. Vermeulen heeft zich altijd al zorgen gemaakt over de veiligheid van de lange bus: “Ik zat een tijdje geleden helemaal achterin. Tijdens het rijden klapten de deuren uit het niets ineens wijd open. Dat mag toch niet gebeuren?” In de lente en zomer neemt hij liever de fiets, maar voor fietsers is het volgens hem ook niet altijd even veilig: “In gevaarlijke bochten rijden sommige lange bussen ver over de stoeprand.”
Tekst gaat verder onder afbeelding
Na vijftig jaar rijden de bussen op lijn 12 deze weken de laatste kilometers. De rails van de Uithoflijn zijn klaar voor de eerste goedgevulde trams en op 16 december neemt de tram officieel het stokje van buslijn 12 over. De opvolger gaat in het begin tien keer per uur per richting rijden met passagiers. Een rit vanaf halte Utrecht Centraal Centrumzijde tot de eindhalte P+R Science Park gaat uiteindelijk ongeveer zeventien minuten duren, zo’n tien minuten sneller dan de bus.
De capaciteit van de tram zal volgens de provincie drie tot vier jaar voldoende zijn. Maar met de komst van onder andere het RIVM op het Utrecht Science Park zal de groei van het aantal reizigers doorgaan. Het aantal trams wordt in de loop van 2020 verhoogd naar twaalf en uiteindelijk zestien trams per uur per richting. Hoewel buslijn 12 met pensioen gaat zullen er nog wel enkele bussen achter de hand gehouden worden. Mocht de tram namelijk stil komen te vallen dan kan er voorlopig nog een beroep worden gedaan op de vertrouwde sardientjesbus.
Geschiedenis
Buslijn 12 reed voor het eerst in 1969 en in de beginjaren maar enkele ritten per dag. Nu, vijftig jaar later, in 2019 is dat uitgegroeid tot meer dan driehonderd ritten per dag en behoort de buslijn tot een van de drukste pendelroutes van Europa. Door de jaren heen groeide het aantal passagiers samen met De Uithof mee. In de jaren zeventig en tachtig groeide het aantal faculteiten van de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht sterk. Door de toename moest spitslijn 12s en buslijn 11 worden versterkt. Al voor de verhuizing van het Academisch Ziekenhuis (nu UMC) naar de Uithof bleek de capaciteit in de bussen niet voldoende te zijn. Daarom schafte de gemeente in 1989 nieuwe, achttien meter lange, gelede bussen aan. Dat jaar wordt ook besloten om een nieuwe ‘Uithoflijn’ aan te leggen. Het zou, achteraf gezien, nog dertig jaar duren voordat de tram ging rijden. De drukte in bussen nam niet af en eind jaren negentig besloot het toenmalige stadsbusbedrijf GVU dubbelgelede bussen van 25 meter te testen. Een paar jaar later, in 2003, reden er 27 bussen van het nieuwe type door de Utrechtse binnenstad. Sinds 2013 is de drukte op de bushaltes en in de bussen alleen maar toegenomen.
12 Reacties
ReagerenDat is wel erg optimistisch. De Uithoflijn zal zeer veel problemen gaan opleveren, als daar zijn: het uitvallen van trams waardoor het verkeer op een groot deel komt stil te liggen; problemen bij de zeer gevaarlijke oversteekplaatsen; trillingen die het onderzoek in de Uithof schaden, enzovoorts. Ik denk dat men er goed aan doet buslijn 12 vooralsnog in stand of in ieder geval achter de hand te houden.
Dat het de drukste buslijn van Nederland is, zal inderdaad niemand verbazen.
In elke andere stad met een goed beleid had men hier al veel eerder een tram of metro voor aangelegd.
In Utrecht doet men er blijkbaar alles aan om maar GEEN tram aan te hoeven leggen, alleen als het dan ECHT niet anders meer kan, gaat men na jaren (met de nodige vertraging) uiteindelijk toch maar een tram aanleggen, maar natuurlijk met de nodige problemen (kostenoverschrijdingen, bouwtechnische fouten, e.d.) zodat een volgende nodige tramlijn politiek heel moeilijk haalbaar gaat worden helaas.
Ik vind het zo gek dat ze een tram inzetten om meer capaciteit te genereren, en dan de buslijn opheffen. Dan ga je er netto toch niet zoveel op vooruit?
@SR: ik denk dat ze bang zijn dat heel veel passagiers dan toch voor buslijn 12 blijven kiezen. Laten we niet vergeten dat de tram voor het grootste deel van het traject door niemandsland rijdt. Met lijn 12 echter zijn bijvoorbeeld ook het Diakonessenhuis, de Hogeschool voor de Kunsten, Swellengrebel, de studentenhuisvesting IBB, de horecagelegenheden bij het Ledig Erf en het zuidelijk deel van de binnenstad direct bereikbaar. Kortom, het tracé van de tram achter de kerkhoven langs is een buitengewoon onverstandige keuze geweest.
Gelukkig viert de chauffeur op foto 1 het feestje van de laatste dag voor lijn 12 mee. Hij bedankt iedereen onmiddellijk voor de vrolijke app’jes!
@Fred: “een volgende nodige tramlijn politiek heel moeilijk haalbaar gaat worden”
Je mist hem net, het wordt financieel heel moeilijk haalbaar, want je kan geld maar één keer uitgeven (schulden en zo). Zoals de politiek zich heeft laten kennen zal ze zonder aarzelen 3 tramlijnen laten bouwen als een bouwonderneming daarom vraagt. Wat velen niet weten is dat Utrecht een kleine 20 jaar geleden ook al de duurste busbaan van Europa had.
@ Utrechter2
Omdat her rijk heeft aangegeven veel geld ter beschikking te stellen aan infrastructuur en OV zou met een goede lobby (en de noodzaak in Utrecht is duidelijk genoeg zou ik zeggen) best geld vrijgemaakt moeten kunnen worden vanuit Den Haag voor extra tramlijnen.
Maar daar moeten ze dan wel snel mee aan de slag, want straks is er weer een recessie/crisis en dan is het feest voor misschien 30 jaar wel weer voorbij.
Het probleem is dat in het Utrechtse bestuur geen capabele mensen zitten voor een grote stad.
Die bussen zullen nog genoeg ritjes maken, ze worden niet voor niets achter de hand gehouden.
Bij iedere calamiteit rijden ze weer.
Straks krijgen we dezelfde in en uitstap situaties in de overvolle tram, met vele vertragingen als gevolg, wat de dienstregeling in de war stuurt wat weer zal leiden tot verkeersinfarcten langs het traject.
M heeft keihard gelijk. Lijn 12 komt op plaatsen waar mensen moeten zijn en het is niet handig om de buslijn totaal op te heffen.
De reden dat de tram door niemandsland rijdt is omdat de hoog opgeleide elite in oost niet wilde dat de tram bij hun in de buurt zou komen. Daarom heeft het 50 jaar geduurd voor dat er een tramlijn op de verkeerde locatie kwam te liggen.
Dus bij deze, het komt door D66 en GL stemmers dat het probleem niet is opgelost maar verplaatst naar een locatie waar mensen niets te zoeken of te zien hebben. Hoe ironisch…
Hoeveel trams gaan er dan rijden? Ben heel benieuwd of dit het probleem oplost.
En inderdaad, ik hoop dat de bussen standby staan. Want als er één tram stilstaat, dan loopt alles stuk.
De reden dat de tram door niemandsland rijdt is om het verkeer zo veel mogelijk te ontlasten uiteraard, lijkt me niet vreemd. Vrijwel iedereen wil naar de Uithof, niet naar tussenliggende haltes (misschien Rijnsweerd, maar daar ligt ook een halte).
Als er 1 tram stilvalt ligt meteen het hele traject plat, een tram kan er namelijk niet omheen sturen of een andere weg kiezen.
Neem nu vandaag, stroomstoring en trams die tijden stil staan.
Bij een bus kan de volgende er nog altijd omheen rijden.
Er zal met het wegvallen van de buslijn dus regelmatig complete chaos ontstaan en de uithof zal minder bereikbaar worden dan nu het geval is!
Die tramlijn is een prima aanvulling maar zeker niet geschikt als volwaardig alternatief!
Onbegrijpelijk dat men bij de start niet kiest voor een overgangsfase. Vervolgens kan dan de beste definitieve invulling gekozen worden.