Een groot meerjarig project in Utrecht begint zichtbaar vorm te krijgen. Ook in de zomerperiode werken bouwvakkers door aan de aanleg van de Uithoflijn. Over een jaar zullen dagelijks duizenden reizigers van Station Utrecht Centraal met de tram naar De Uithof worden vervoerd.

In juni 2012 tekenden de gemeente en BRU (Bestuur Regio Utrecht, per 1 januari 2015: provincie Utrecht) de bestuursovereenkomst van de Uithoflijn. Na jaren van planning overleg (en uitstel) kon er zodoende worden gestart met de aanleg van een hele nieuwe infrastructuur.

De Uithof, ook bekend als het Utrecht Science Park, is een belangrijk onderdeel van de Utrechtse economie en is van grote waarde voor de werkgelegenheid in de regio. De groei van de Uithof, onder meer door uitbreidingen van de Universiteit en de Hogeschool en de komst van het Prinses Máxima Centrum en het RIVM, maakte de komst van een trambaan noodzakelijk. Het aantal bezoekers van De Uithof vanuit Centraal Station groeit de komende jaren met 25 procent tot wel zestigduizend ov-reizigers per dag. Daarvan moeten er 45.000 met de tram en de rest met de bus.

Het traject Utrecht Centraal – De Uithof was al het drukste busnetwerk in Nederland. Vele mensen zullen de overvolle bus 12 naar De Uithof kennen tijdens de spits. Het aantal reizigers was volgens de gemeente niet meer met de bus op te vangen. In een tram passen vier tot vijf keer meer mensen en bovendien stelt de organisatie dat de tram stiller, schoner en zuiniger is dan de bus. In juli 2018 zal de tram in gebruik zijn.

Testen

Martijn Donders is ‘projectmanager voorbereiding exploitatie en beheer’ en daarom verantwoordelijk voor de eindfase van het project. In die fase wordt getest, proefgereden en de exploitatie afgerond. “De laatste fases van het project gaan in. We testen nu al op het bestaande traject met de nieuwe trams, maar ook moeten we de laatste stukken waar de infrastructuur komt testen met andere voertuigen.” De waarschuwingslichten worden bijvoorbeeld op de proef gesteld wanneer verkeer de trambaan kruist.

De Uithoflijn – slechts een werknaam die verdwijnt bij het voltooien van het project – bestaat voor een deel uit gecombineerde tram-busbanen. Meerdere voertuigen zullen over de trambaan rijden vanaf de eindhalte Jaarbeursplein tot Utrecht Centraal en vanaf de Padualaan tot de halte P+R Uithof. “Op andere plekken in Nederland gebeurt dat al, zoals in Amsterdam. Maar Utrecht kent dat nog bijna niet”, zegt Donders. “Ook dat moet je testen, omdat het voor tram- en busbestuurders een nieuwe situatie is.”

In het najaar vinden ook vanaf Centraal Station op het nieuwe traject proeven plaats met de nieuwe voertuigen. Dat zal voornamelijk ’s nachts gebeuren om overlast te voorkomen. “De trams rijden namelijk langzaam tijdens de tests, overdag zou ander verkeer erachteraan moeten sjokken. Laatst vroeg iemand me wanneer we zouden beginnen met het testen van de nieuwe trams. Hij woonde langs de bestaande trambaan naar Nieuwegein en IJsselstein. Ik was blij dat hij het vroeg; we zijn er al maanden mee bezig, dus dat betekent dat hij er nooit wakker van heeft gelegen.”

Doorgroei

De Uithoflijn sluit straks aan op het bestaande tramnetwerk Utrecht – Nieuwegein – IJsselstein (SUNIJ), Pas in 2020 is het mogelijk om vanuit Nieuwegein direct naar De Uithof te gaan. “Dat komt door het verschil tussen de perrons. De nieuwe trams hebben een lage instap. Als je die inzet op de bestaande lijn loop je tegen het perron aan.” Twee jaar na de oplevering is de ‘vervoerskundige koppeling’ ook op Utrecht Centraal. “Alle perrons op het traject naar Nieuwegein en IJsselstein moeten worden aangepast en er moeten meer nieuwe voertuigen komen.

Er wordt in het project bovendien rekening gehouden met de mogelijkheid door te groeien. Een tramverbinding vanaf Utrecht Centraal langs Smakkelaarsveld en Vredenburg richting De Uithof is al eens uitgetekend. “Daar is in ieder geval vast ruimte voor gemaakt bij het nieuwe onderstation van Utrecht Centraal. Dan hoeft dat niet helemaal gesloopt te worden als er in de toekomst behoefte is aan een noordelijke route. Het is nu niet aan de orde, maar wel slim om daar rekening mee te houden.”

Vooralsnog zullen er zestien trams per uur per richting rijden. Dat aantal kan uitbreiden naar twintig. Ook de trams van 67 meter lengte kunnen worden vergroot tot 75 meter.

Trams

De trams die in 2018 in Utrecht beginnen te rijden, zijn niet dezelfde als de trams die we hier al kennen. Daarvan zijn er nu al zo’n vier stuks hier waarmee getest wordt. Uiteindelijk krijgt Utrecht er in totaal 27, vanuit Spanje. De Uithof-trams van de Spaanse leverancier van de CAF (Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles) worden volgens Donders gemaakt door een ‘betrouwbare partij’. In de Europese aanbesteding voldeden de Spanjaarden aan de scherpe specificaties.

“CAF heeft ook al dezelfde trams geleverd aan onder andere Birmingham, Nantes, Zaragoza en Belgrado. Ze moeten stil en betaalbaar zijn en binnen de andere normen blijven. Vooralsnog ziet dat er heel goed uit.” Donders zegt dat het belangrijk was dat de Uithoflijn geen proefkonijn zou zijn voor nieuwe trams. “Ook vind ik dat deze trams een mooie uitstraling hebben.” In januari dit jaar kocht provincie Utrecht ook de trams voor de SUNIJ-lijn.

Overlast

Bij alle grote bouwprojecten ontstaat er in de omgeving overlast door de werkzaamheden. Bij de Uithoflijn is dat niet anders, hoewel de organisatie wel het geluk heeft dat de grote bedrijven in De Uithof de partijen zijn die straks het meest profijt hebben van de aanleg. De projectorganisatie is zoveel mogelijk met de bewoners in gesprek gegaan. “Het leuke is dat de voornaamste kritiek over de komst van nieuw openbaar vervoer verdween toen bleek dat er een tram in plaats van bus zou komen. Daar is blijkbaar meer draagvlak voor”, zegt Donders. De bewoners blijven wel kritisch. “We hebben bijvoorbeeld in de omgeving van de begraafplaats Soestbergen en de Pelikaanstraat veel gecommuniceerd over wat er zou gebeuren. Daar zal de tram in een betonnen bak rijden, waardoor de overlast minimaal zal zijn.” De afgelopen jaren waren er veel omleidingen en afzettingen om de bouw mogelijk te maken. Die zullen er ook de komende periode nog zijn.

Volgens Donders was het belangrijk om zoveel mogelijk buiten de spits te werken. “Met de vele fietsers in Utrecht was dit soms net een fietsproject. In de spits met een vrachtwagen een fietspad op rijden en een grote opstopping veroorzaken, dat kan gewoonweg niet.”