Hieronder kunt u een van de verhalen lezen die de afgelopen week in de krant is verschenen. Wilt u de hele krant nog eens in zijn geheel nalezen? Kijk dan onderaan dit bericht. DUIC brengt naast elke dag online het laatste nieuws ook achtergronden in de papieren krant. Heeft u de krant niet ontvangen? Vul dan hier uw postcode en huisnummer in. Dan geven wij dit door aan de bezorging.

“Van mij mag hij direct gesloopt worden”, zegt een toevallige passant op het plein onderaan de Neudeflat. Hij wijst naar het zestien verdiepingen tellende gebouw naast het oude postkantoor. Zijn mening wordt door veel Utrechters gedeeld, maar de 88 nieuwe woningen die op dit moment gebouwd worden in de Neudeflat zijn daarentegen erg in trek. Het plein krijgt met de nieuwe centrale bibliotheek, een nieuw groot hostel en de getransformeerde Neudeflat een volledig nieuwe uitstraling.

Hij staat er al meer dan vijftig jaar en is een veel besproken object. Tot enkele jaren geleden had het gebouw een kantoorfunctie, ambtenaren van de gemeente Utrecht waren hier werkzaam. Toen het nieuwe Stadskantoor opgeleverd werd vertrokken alle gemeentemedewerkers naar hun nieuwe kantoor. Het pand bleef leeg achter. Nu staat de Neudeflat weer in de steigers, over enkele maanden zullen de eerste bewoners hun intrek nemen in de nieuwe appartementen.

“Het is geweldig om zoiets te mogen doen. Hier word ik echt enthousiast van”

Lopend door het pand vertelt Ton van Jaarsveld trots over het project: “Het is geweldig om zoiets te mogen doen. Hier word ik echt enthousiast van.” Van Jaarsveld is werkzaam bij De Nieuwe Norm. Dit Rotterdamse bedrijf heeft de verantwoordelijkheid voor de transformatie en beheert het hele project op dit moment. “Zo’n twee jaar geleden begon het allemaal. De eerste rekensommen werden gemaakt en wij zagen er wel wat in.” De Neudeflat stond grotendeels leeg toen de gemeente als verhuurder vertrok uit het pand. De eigenaar, Emo Groep, zette de Neudeflat weer in de markt en De Nieuwe Norm raakte geïnteresseerd.

“We zijn toen samen met investeerder Syntrus Achmea gaan kijken of het pand rendabel te transformeren was. En dat lijkt tot op heden nog het geval te zijn”, lacht Van Jaarsveld. De Neudeflat is vanbinnen al bijna niet meer herkenbaar. Wanden, plafonds, toiletten en verlichting: alles wordt eruit gesloopt. “Een leegstaand pand een tweede leven geven, daar zijn we goed in. Het is begonnen met hotels, dat was slechts het begin.” Het Rotterdamse bedrijf met 35 medewerkers heeft gebouwen getransformeerd in onder meer Rotterdam, Amsterdam en Arnhem. De Neudeflat is het eerste project in Utrecht. “Maar het smaakt naar meer.”

Terug in de tijd

Huig Aart Maaskant is de Rotterdamse architect die in 1958 de Neudeflat ontwierp. Maaskant is ook bekend van de Rotterdamse Euromast. De flat aan het bekendste plein van Utrecht is 57 meter hoog, maar hij moest eigenlijk hoger worden dan de Dom. Na protesten werd daarvan afgezien. Het gebouw werd toentertijd gezien als de Nieuwe Zakelijkheid. De bouw van het torengebouw startte in 1960. Het Hoofdpostkantoor, ook aan de Neude, liep gevaar in te storten door de werkzaamheden. Daarom staat de Neudeflat niet op een fundament van heipalen maar zijn er andere technische toepassingen gebruikt. De bouw liep redelijk vlot en in 1961 was de Neudeflat klaar. Het gebouw was een technisch hoogstandje en veel mensen waren dan ook trots op het gebouw.

Meer dan 54 jaar later is er een hoop veranderd. Menig Utrechter vindt de toren niet passen in het straatbeeld. Verschillende mensen hebben dan ook geroepen dat het pand gesloopt moet worden. Het CDA in Utrecht is een van deze partijen. Lijsttrekker Sander van Waveren maakte zich hard voor het neerhalen van het pand. Hij noemde het moment dat de gemeente het pand verliet een goede gelegenheid om er iets mooiers neer te zetten. Het CDA kreeg haar zin echter niet, het pand blijft behouden voor de Utrechters.

Oostblokarchitectuur

Monumentendeskundige en DUIC-blogger Arjan den Boer noemt de vele bezwaren op: “Hij is te hoog, te lelijk, te grijs, het is Oostblokarchitectuur, hij past niet in een oude binnenstad en verpest het uitzicht.” Maar Den Boer is het zelf niet eens met deze argumenten: “Hoe meer negatieve geluiden ik hoor en hoe langer ik naar de Neudeflat kijk, hoe mooier ik hem ga vinden. Kon ik hem een paar jaar geleden alleen nog maar gedogen, inmiddels vind ik hem ronduit mooi.”

De vele kritiekpunten van Utrechters op het gebouw weerlegt Den Boer graag: “De Neudeflat is geen fantasieloze rechthoek maar heeft een bijzondere zeshoekige plattegrond. Daarmee past hij perfect binnen het stratenplan. De Neudeflat laat zien hoe oud en nieuw gecombineerd kunnen worden. De zes zijdes zijn niet even lang: op de punt van de Vinkenburgstraat en de Drakenburgstraat heeft de flat een korte zijde. Daardoor oogt het gebouw vanaf de Neude gezien relatief bescheiden.”

“Eigenlijk moest de Neudeflat
hoger worden dan de Dom”

Hij vervolgt: “Het mooiste onderdeel van de Neudeflat vind ik de brandtrap. Die loopt als een glazen kolom over de kortste zijde van de zeshoek, de zuidwestkant van het gebouw, en is prominent zichtbaar vanaf de Oudegracht. En hij mag gezien worden.” Ook met het argument dat het modernere gebouw niet past binnen de historische binnenstad is hij het niet eens: “Je kunt daar ook anders over denken. Het contrast tussen oud en nieuw kan namelijk heel mooi zijn en juist het oude extra benadrukken. Zware donkere bakstenen die afsteken tegen de lichte glasplaten van de flat. Of de rijke ornamenten van de grachtenpanden die zich aftekenen tegen de strakke lijnen van de Neudeflat. Misschien een kwestie van smaak, maar contrastwerking is een veelgebruikt esthetisch principe.”

Iconisch gebouw

Wim van As van A3 Architecten loopt regelmatig door het gebouw. Dit Rotterdamse architectenbureau is ingehuurd door De Nieuwe Norm voor deze uitdagende opgave, zoals Van As het zelf noemt. “Het is niet per se een mooi gebouw, maar het is zeker een iconisch gebouw.” De architect roemt zijn voorganger Maaskant: “Hij was de man van de wederopbouw en van het brutalisme. De hand van Maaskant is heel goed te zien in de Neudeflat, in de grofheid en in de fijnheid. Met het gebouw moest de kneuterigheid van de binnenstad doorbroken worden.”

Toen hij de opdracht kreeg en een paar zoekopdrachten op het internet deed zag hij echter wel dat de Neudeflat vooral verguisd werd. “Elke keer als er geschreven werd over de flat waren er heel veel reacties. Op Twitter las ik berichten als ‘We gaan vannacht de Neudeflat opblazen’.” Wim begrijpt de kritiek wel: “Het gebouw had er misschien niet moeten staan, maar het staat er nu wel. Met de kwaliteiten van Maaskant. Het is een iconisch gebouw maar het mag wel wat opgepoetst worden. Wij gaan het klaarstomen voor een nieuwe tijd. Op deze plek moet gewoond worden, de mensen zullen een prachtig uitzicht hebben.”

“We gaan vannacht de Neudeflat opblazen”

En over dit uitzicht is ook nog wel het een en ander te doen geweest. Een veel gehoorde zin is ook: ‘Vanaf de Neudeflat heb je het beste uitzicht van de stad, want je ziet de Neudeflat niet.’ Toen het gebouw leeg kwam te staan werd de roep om de bovenste verdieping van het pand een publieke functie te geven dan ook steeds luider. Een actiegroep werd opgericht en men kwam met een plan: een rooftopbar. Vergelijkbaar met de lobby voor de bibliotheek op de Neude kreeg het idee veel aandacht. Utrechter Marit Overbeek is een van de gezichten achter het plan: “Kijk ook eens naar de watertoren op Rotsoord. Dat is een doorslaand succes, moet je nagaan als er zoiets midden in de stad ook mogelijk is. Te gek toch?”

“Ik onderschrijf dit idee van harte”, zegt architect Van As. “Mocht er een petitie zijn dan onderteken ik hem meteen. Ik vind ook dat het uitzicht voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk zou moeten zijn.” Toch is Van As ook nuchter: “Ik begrijp de weerstand er ook tegen, vooral vanuit de aannemer.” Ton van De Nieuwe Norm laat dan ook weten: “Een rooftopbar is voor ons eigenlijk nooit onderdeel van het plan geweest. Natuurlijk hebben wij de signalen wel gehoord maar wij zijn altijd uitgegaan van woningen.”

Zoektocht naar elementen Maaskant

In tegenstelling tot het idee van de bibliotheek, die inderdaad in het oude postkantoor komt te zitten, lijkt de rooftopbar geen werkelijkheid te worden. 88 woningen zijn het toekomstplan. Op de 2^e tot en met de 15^e verdieping komen 6 woningen per verdieping. Op de 16^e verdieping staan nu 4 woningen gepland. De invulling van de begane grond staat nog niet vast, er wordt gesproken over de komst van restaurantketen Vapiano.

“Het was voor ons een zoektocht naar hoe we de elementen van Maaskant weer goed konden hergebruiken. Denk aan materiaal- en kleurgebruik, moeten ruimtes open of dicht zijn, wat brengen we extra aan het gebouw?”, vertelt Van As. Van Jaarsveld vult aan: “Het is een mooi pand om te verbouwen. De grootste uitdaging voor de transformatie is de locatie van het gebouw en de maatvoeringen. De Neudeflat staat natuurlijk middenin het oude centrum en qua logistiek is dit niet het handigst. En hoewel het gebouw er strak en recht uitziet, is de maatvoering ook niet overal hetzelfde.”

Op de 2^e tot en met de 15^e verdieping komen 6 woningen per verdieping en op de 16^e verdieping staan nu 4 woningen gepland

Nog dit jaar moeten de eerste nieuwe bewoners hun intrede kunnen nemen in de nieuwe woningen. Brecheisen is verantwoordelijk voor de verhuur van de appartementen. Medewerker Manon Hartel vertelt: “Er is veel animo. We worden al regelmatig gebeld.”

De Neude gaat over enkele jaren een andere sfeer uitstralen. In 2018 moet de Centrale Bibliotheek haar deuren openen, volgend jaar het Stayokay hostel in het ABN-kantoor en eind dit jaar de nieuwe Neudeflat. De komende maanden loopt projectbegeleider Ton nog wekelijks rond door het gebouw: “En dan kan ik nog even van het uitzicht genieten.”

Tekst+foto’s Robert Oosterbroek