Aan de Keizerstraat 5 zat vanaf de jaren dertig drukkerij Storm. Een drukkerij waar vrijdenkers terecht konden: van het COC tot het Humanistisch Verbond. Bram Storm richtte de drukkerij op, waarna Karel de Bruijn met zijn toenmalige vrouw Jans Nijholt het bedrijf in 1960 overnamen.

“Wat een operatie was dat”, zegt Nijholt terwijl ze wijst op een foto waarin de drukpers Nebiolo het pand aan de Keizerstraat wordt binnengebracht. Voor haar ligt een fotoalbum vol met zwart-wit beelden uit de tijd van de drukkerij. Allemaal netjes gerangschikt op chronologische volgorde, voorzien van een onderschrift. Nijholt vertelt dat de nieuwe drukpers in 1970 voor veel bekijks zorgde “De straat werd afgezet, de voorruit van het pand eruit gehaald; alles om de drukpers op z’n plek te krijgen. Er kon vanaf dat moment dag en nacht gedrukt worden, dat wat was hoor.”

Nijholt zit aan haar eettafel in Nieuw Bleyenburg, een 55-plus complex aan de Jan van Galenstraat. Op tafel staat een schaal met stukjes pure chocolade. De tijd van de drukkerij is voor Nijholt al een hele tijd geleden. In die tijd was ze nog samen met haar toenmalige man Karel de Bruijn. Later is ze gescheiden en heeft ze op veel plekken in Nederland gewoond voordat ze weer in Utrecht belandde. “Ik weet niet of het verhaal van de drukkerij wel interessant genoeg is om op te schrijven”, zegt Nijholt terwijl ze door het fotoboek bladert. Het verhaal van de drukkerij begint bij Bram Storm, hij richtte in de jaren dertig samen met de twee kompanen Molenbeek en Zuydendorp drukkerij Storm op. Later namen Nijholt en De Bruijn die drukkerij over.

In 1944 werd de gehele drukkerij leeggeroofd door de nazi’s

Al snel blijkt dat Nijholt en Storm de overeenkomst hebben om buiten de gebaande paden te durven denken en handelen. Nijholt organiseerde na haar scheiding meerdere praatgroepen voor vrouwen, Storm stond bekend als een vrijdenker in de Utrecht. Storm was bevriend met de heer Bijleveld, die toen al een uitgeverij en boekhandel hadden in Utrecht. Nijholt: “Dat waren allemaal vrijdenkers in de stad. Storm stond samen met Bijleveld te protesteren op het Janskerkhof voor de vrijheid van het woord. Bijleveld hield er nog een litteken aan over op zijn wang, door een politiesabel.”

Maar er zijn meer dingen die wijzen op het vrijdenkerschap van Storm. Zo drukte hij het illegale verzetsblad De Vonk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit leidde tot een zwarte bladzijde in de geschiedenis van drukkerij Storm. In 1944 werd de gehele drukkerij leeggeroofd door de nazi’s. “Hoe ze dat hebben gedaan, weet niet ik”, zegt Nijholt. “Alles was weg, van de administratie tot de machines.” Zuydendorp werd tijdens zijn vlucht vanaf de drukkerij doodgeschoten, Storm werd opgepakt en getransporteerd naar concentratiekamp Auschwitz. Hij overleefde het kamp en kwam broodmager terug, weet Nijholt van verhalen. Eenmaal terug ging Storm direct weer aan de slag met zijn drukkerij.

‘De naam en het gedachtengoed bleef behouden’

De toenmalige man van Nijholt, Karel de Bruijn, kwam op zijn 27 terecht bij drukkerij storm. Storm had eerder aan de vader van De Bruijn laten weten dat hij interesse had in zijn zoon. De Bruijn had een opleiding grafische vormgeving op zak en wist van wanten met het vakmanschap. Zijn vader was de chef van een loonzetterij aan het Domplein. Daar werd het oude lood van een drukkerij omgesmolten tot nieuwe matrijzen. De Bruijn was in die tijd al getrouwd met Nijholt. Die hadden elkaar voor het eerst ontmoet in het natuurbad “De Biltsche Duinen”, maar werden verliefd tijdens een feest van de Grafische Bond in Tivoli. “In de tijd dat we elkaar zagen in het natuurbad in de Bilt had ik nog een vriendje. Toen we elkaar een aantal jaar later in Tivoli aan de Oudegracht tegenkwamen, was de relatie met dat vriendje over. Hij wist niet meer hoe die het had toen ik dat vertelde in Tivoli. Hij kon z’n sjekkie niet meer roken van de zenuwen”, lacht Nijholt.

De Bruijn had oren naar de wensen van Storm en trad bij hem in dienst. Na drie jaar nam De Bruijn in 1960 drukkerij Storm officieel over. De naam van de drukkerij bleef behouden, maar ook het gedachtegoed. Zo waren De Bruijn en Nijholt lid van het Humanistisch Verbond. Waarom? “We wilden niets meer met de kerk te maken hebben”, legt Nijholt uit. “De dogma’s van de kerk, daar konden we ons niet mee verenigen. Door vrienden leerden ze de grondbeginselen van het humanisme kennen.” Zo is het niet toevallig dat het tijdschrift Humanist, het blad van het Humanistisch Verbond, werd gedrukt door drukkerij Storm. Er was voor iedereen in de maatschappij een plek bij Storm. De drukkerij drukte onder leiding van Storm al de bladen van het COC, de Nederlandse belangenvereniging voor lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgenders. Eerst werd het maandblad Vriendschap gedrukt, dat in 1965 werd vervangen door Dialoog. Het COC kwam daardoor vaak over de vloer, zowel in de drukkerij als thuis in het Lodewijk Napoleonplantsoen in Utrecht Oost. “Vaak zat Karel ’s avonds in de tuin met het COC de drukproeven te bekijken”, vertelt Nijholt. Ook werden ze uitgenodigd voor jubileumfeesten van het COC in Amsterdam. Dat waren nog eens mooie feesten mijmert Nijholt. “In die tijd heb ik geleerd dat mannen ook heel veel liefde voor elkaar kunnen hebben, net zoals vrouwen natuurlijk. Je moet je daar voor open stellen, helaas gebeurt dat tegenwoordig nog steeds te weinig. Vooral in de bepaalde bevolkingsgroepen.”

Drukkerij Storm bleef in al die jaren een plek voor vrijdenkers. Veel wetenschappers lieten er hun proefschriften drukken. Ook sprong De Bruijn een keer bij in het drukken van het tijdschrift De Lach. Nijholt: “Dat vond ik niks. Het was een schuin blad dat vooral bij de herenkapper lag. Gelukkig was het maar voor één keer. Hij is toen wel dag en nacht aan het drukken geweest.” Nijholt hield zich bezig met de loonadministratie van de drukkerij en de kinderen, De Bruijn was altijd bezig met drukken en vormgeven. “Iedereen wist drukkerij Storm te vinden.” Het ging de drukkerij voor de wind. In de jaren zeventig konden ze de opdrachten niet meer aan. Daarom opende De Bruijn op 30 november 1966 een tweede locatie van drukkerij Storm in Maarsen. Nijholt wijst op een foto in het fotoalbum. “Dat was echt een groot feest. Niet alleen alle werknemers waren uitgenodigd, maar ook alle aanhang. Harstikke leuk.”

In 1973 kocht het echtpaar een boerderij in het Drentse Vledder. De Bruijn bleef nog wel financieel directeur van de drukkerij, maar wilde zijn aandacht ook op iets anders kunnen richten. Waarom? Nijholt: “Ik had een man die iedere tien jaar iets anders wilde!” Zo kan het dat De Bruijn in 1973 een Bijenteelt museum oprichtte. In 1988 scheidde Nijholt van haar man. Na vele omzwervingen kwam ze veertien jaar geleden terug naar haar ‘roots’ in Utrecht. Nijholt: “Mijn schoonmoeder woonde vroeger in het SABU-huis, het bejaardencentrum aan de Jan van Galenstraat.” Het SABU-huis stond er tot 1999, inmiddels staat er 55-plus complex Nieuw Bleyenburg waar Nijholt woont. “Een aantal jaar geleden kwam ik erachter dat Bram Storm hier op latere leeftijd ook heeft gewoond, hij had hetzelfde uitzicht als ik. Het is niet te geloven.”