Op het 24 Oktoberplein wapperde deze week de Friese vlag. Een stil eerbetoon aan ‘Tramheld’ Rinke (49), die zes jaar geleden zijn eigen leven gaf om anderen te helpen. Waar de herdenking van de tramaanslag voorheen door de gemeente werd georganiseerd, moesten betrokkenen dit jaar voor het eerst zelf het initiatief nemen. “Jammer”, vindt broer Bauke Terpstra, die met DUIC terugblikt op deze tragische gebeurtenis.

Het is iets na half 11 in de ochtend wanneer er op 18 maart 2019 paniek uitbreekt in een tram op het 24 Oktoberplein. Schoten vliegen in de rondte, er wordt geschreeuwd, ruiten ingeslagen en tegen deuren geduwd in de hoop dat ze openen. Utrecht is getroffen door een aanslag. Vier mensen verliezen het leven, zes raken gewond. Maar zonder de moedige inzet van Rinke, had het dodental mogelijk nog hoger gelegen.

Friese vlag

Hoewel Rinke in Utrecht woonde, eert broer Bauke hun roots door elk jaar tijdens de herdenking een Friese vlag op de plek van het ongeval te hangen. Het blijft een moeilijke dag voor Bauke. “Het liefst rijd ik met een boog om Utrecht heen.”

Buurtbewoners, nabestaanden en hulpverleners kwamen dinsdag voor de zesde keer samen bij het monument op 24 Oktoberplein, waar om 10:43 uur een minuut stilte werd gehouden ter nagedachtenis aan de vier slachtoffers van de aanslag. Er lagen bloemen op een van de bankjes van het monument. Op dat bankje brandden ook vier kaarsen, één voor elk van de slachtoffers van de tramaanslag. Toch was de sfeer dit jaar anders dan voorgaande jaren, volgens Bauke.

Tekst loopt door onder de foto

Voor het eerst werd de herdenking door betrokkenen zelf verzorgd. “Het is onze plicht om de tramaanslag te blijven herdenken,” zei wijkbewoner en mede-organisator Amina vastberaden. De gemeente heeft besloten de officiële herdenking voortaan om de vijf jaar te houden. De eerstvolgende officiële herdenking vindt daarom plaats op 18 maart 2029, precies tien jaar na de aanslag. “Ik vind dat wel jammer”, reageert Bauke teleurgesteld. “Nabestaanden vinden steun bij elkaar. Nu waren er enkele aanwezig.”

‘Maanden stil van’

Terug naar 18 maart 2019. “Ik was aan het koken toen mijn moeder mij belde”, vertelt Bauke. Ze vertelt hem dat Rinke is overleden. “Meteen schoten er allerlei scenario’s door mijn hoofd. Was hij ziek? Had hij een hartaanval gehad?” Hoewel Bauke wist van de aanslag in Utrecht, had hij nooit gedacht dat zijn broer daarbij betrokken was.

Het duurde een aantal dagen voordat Bauke zijn broer mocht zien. “Rinke was meegenomen door het Nederlands Forensisch Instituut voor onderzoek.” Toen het moment daar was, realiseerde Bauke zich wat zijn broer had meegemaakt. “Meestal hebben overledenen een ontspannen blik in hun gezicht, maar Rinke had dat niet. Zijn gezicht was bedrukt en toonde angst en paniek.”

Diezelfde angst en paniek zag Bauke later terug op de beelden van de tramaanslag op het politiebureau. “Ik ben er maanden stil van geweest”, zegt hij geëmotioneerd. “Naast Rinke zat een man. De dader richtte een wapen op het achterhoofd van die man, maar het weigerde.” Terwijl de dader uitzoekt wat er mis is met het wapen, breekt er blinde paniek uit in de tram. “Rinke trok aan de noodrem, maar in plaats van dat de deuren opengingen, vergrendelden ze juist.” Met uitzondering van enkele mensen achterin kon niemand het voertuig meer uit.

“Rinke heeft toen een ruit ingetrapt en hielp andere passagiers naar buiten.” Volgens Bauke was dat typisch zijn broer, altijd behulpzaam en sociaal voor zijn omgeving. “Als laatste ging Rinke zelf door het raam, maar hij overleefde het niet.” De dader schoot Rinke in zijn rug, en dat schot werd hem fataal.

Tekst loopt door onder de foto

Vanwege deze heldendaad reikte burgemeester Sharon Dijksma in 2023 de zilveren Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon uit aan zijn nabestaanden. Een onderscheiding voor dappere burgers die zich inzetten om anderen te redden.

De engeltjes waren op

“Dat Rinke een held is, heb ik vaak gehoord,” zegt Bauke. “En toen ik het politiedossier las, besefte ik dat zelf ook.” Daarom besloot hij een boek te schrijven. ​​De engeltjes waren op gaat in eerste instantie over Rinke als persoon, over wie hij was. Maar ook over de nasleep van de tramaanslag en hoe absurd Bauke die vond. Zo doelt hij onder meer op de fouten die vervoersmaatschappij Qbuzz volgens hem maakte.

Vooral het feit dat de deuren niet direct opengingen, zit de familie dwars. “Bij de recente aanslag in een Duitse tram gingen de deuren meteen open toen een passagier aan de noodrem trok.” In 2023 stapte de familie met het politiedossier naar de rechter. Ze wilden Qbuzz mede verantwoordelijk houden voor het feit dat de deuren gesloten bleven. Maar ze verloren de zaak.

Volgens Bauke had Rinke altijd engeltjes op zijn schouder. Hij overleefde eerder een vliegtuigcrash, viel ooit in een gierput en ontkwam aan een dronken man die op straat aan het zwaaien was met een mes. “Hoe krijgt hij het voor elkaar,” grinnikt Bauke. Maar op 18 maart 2019 waren de engeltjes op.