‘Bijna de helft van alle boeken uit de bibliotheek aan de Oudegracht heb ik gelezen. Dat zegt niks over mij maar alles over het slechte weer in Nederland.’ Veel daklozen uit Utrecht gebruiken de bibliotheek als onderdak, dat heeft Marcel Weesenaar ook gedaan in zijn bestaan als dakloze.

Marcel (45) werkt voor Utrecht Underground en geeft rondleidingen door Utrecht. En niet zo maar rondleidingen waarbij je alle culturele hoogstandjes van de stad te zien krijgt. Hij laat als ex-dakloze en ex-verslaafde de plekken zien die vroeger een belangrijke rol speelden in zijn leven. Zoals de bibliotheek waar hij onderdak zocht tijdens onstuimig weer. Maar ook plekken waar hij sliep, gebruikte, ontspande of plekken die voor veel daklozen een belangrijke rol speelden. Als ik hem vraag of hij er bezwaar tegen heeft dat ik een sigaret op steek, zegt hij: ‘Geen probleem, maar heb je er ook één voor mij? En o ja, ik heb ook geen vuur.’

Eén van die plekken is de oude rechtbank aan de Korte Nieuwstraat die inmiddels een restaurant is geworden. ‘De rechtbank heeft altijd een publieke tribune waar je bij de meeste rechtszaken gewoon plaats kan nemen. Hier maakten wij als daklozen dan ook gretig gebruik van. Niet dat ons die rechtszaak ook maar iets kon schelen natuurlijk’, vertelt Marcel grinnikend. En in zijn grote gele jas loopt hij weer snel door naar het volgende punt. Geen tijd te verliezen want de rondleiding duurt precies anderhalf uur.

Hij trok het niet meer

Marcel is op het eerste zicht een vrolijk en assertief persoon. Hij praat graag en is zeer openhartig. Maar zijn leven is verre van vrolijk verlopen. Op zijn 17e is hij van huis weggelopen. Dit was in 1987. ‘Mijn vader had vaak te diep in het glaasje gekeken en als hij dan thuis kwam was het verre van fijn en gezellig. Hij had een erg kwaaie dronk.’ Op een avond had zijn vader het heel bont gemaakt. Hij sloeg zijn vrouw, de moeder van Marcel, een gebroken kaak. Voor Marcel was dit de druppel, hij trok het thuis niet meer en liep weg. Hij zwierf over straat en kon vaak blijven slapen bij vrienden en kennissen. Toen dit op een gegeven moment ophield is hij echt dakloos geworden. Hij moest op straat slapen of in één van de opvangtehuizen voor daklozen. Vanaf zijn 23e is hij drugs gaan gebruiken. Hij gebruikte van alles door elkaar, variërend van cocaïne, GHB, MDMA, speed, crystal meth tot alcohol.

Voor aanvang van de rondleidingen vertelt hij trots dat hij nu bijna anderhalf jaar clean is. Cocaïne was tot anderhalf jaar geleden nog de grote boosdoener. Met de rest was hij al een tijd gestopt. Sinds een week heeft hij ook een eigen woning. Het is een klein kamertje in Kanaleneiland van 3 bij 3 meter. ‘Mijn vorige woning was 2 bij 4 meter dus in dat opzicht ben ik erop vooruit gegaan’, vertelt hij trots. Zijn kamer kan hij betalen met geld dat hij verdient met verschillende klusjes. Voor de rondleidingen die hij geeft krijgt hij acht euro per keer. Dit is een vergoeding omdat het werk bij Utrecht Underground vrijwillig is. Naast de rondleidingen verricht Marcel nog wat hand- en spandiensten.

Levensboom

Straatpastor Bart van Empel heeft voor Marcel, en andere daklozen in Utrecht, veel betekend. ‘Hij bood ons soms een slaapplek, wat te eten en shag.’ Ook heeft hij ervoor gezorgd dat er in de tuin bij het Catharijneconvent een zogenaamde levensboom kwam te staan. In deze boom hangen stalen naamkaartjes met daarop de namen van overleden daklozen. ‘Familie en vrienden zijn vaak verdwenen uit het leven van iemand die op straat leeft. Wanneer een dakloze komt te overlijden is er meestal niemand die naar de begrafenis komt en de persoon wordt snel vergeten.’ Wanneer Marcel aanvult dat dit project pas sinds 15 juni 2014 gestart is valt de groep stil. De hoeveelheid naamkaartjes die er al in hangen is namelijk schrikbarend, er zijn de afgelopen maanden al twaalf daklozen gestorven.

De groep die Marcel vandaag begeleidt zijn werknemers van een bedrijf. De rondleiding is onderdeel van hun bedrijfsuitje. Aan de gezichten en de reacties van de mensen was duidelijk te zien dat zij diep onder de indruk waren van de verhalen van Marcel. Dit wordt intenser naarmate de rondleiding vordert.

Ondanks dat Marcel vele jaren dakloos is geweest, is hij niet eenzaam. Hij heeft een vriendin, drie kinderen en zelfs een kleindochter. ‘Dit is voor mij de grote motivator om op het rechte pad te blijven. Ik probeer ze elke week te zien, ook al kosten de treinreizen mij veel geld.’ Zijn kinderen en kleinkind wonen in Den Bosch. Marcel straalt wanneer hij over hen praat.

Roet in het eten

In Lepelenburg stoppen we ook even. ‘Hier zat ik altijd wanneer de zon scheen met een groepje daklozen. Tussen alle studenten genoten wij van ons biertje en de zon. De politie kwam helaas vaak roet in het eten gooien. Wij kregen een bon van 90 euro vanwege het openbaar nuttigen van alcohol terwijl de studenten met rust werden gelaten.’ Op een gegeven moment pikten de daklozen dit niet meer en zijn zij met z’n allen naar de rechter gestapt. Door hun actie is het park nu een gedoogplek waar je alcohol mag nuttigen.

De rondleiding stopt op de plek waar hij begon, het Domplein. Exact na anderhalf uur. Als ik Marcel vraag naar zijn toekomstvisie is hij heel hoopvol. ‘Ik heb het rechte pad gevonden en ben van plan daar op te blijven. Ik heb een huis, een vriendin, werk, kinderen en een schat van een kleinkind. Ik zou gek zijn als ik weer terugval.’ Na een flinke fooi van de groep bedankt hij iedereen en springt hij op zijn fiets. Op weg naar huis, iets waar hij lang van heeft gedroomd.

Tekst: Bas van Setten. Foto’s: Jantine Albers