Op 20 december 2013 publiceerde de gemeente Utrecht een persbericht. Ik citeer daaruit: ‘Wethouder Organisatievernieuwing Jeroen Kreijkamp is trots op wat er de afgelopen paar jaar bereikt is: ‘‘Er staat een slankere en efficiëntere organisatie die meer vraaggericht, wijkgericht en digitaal werkt. We hebben een goede basis gelegd om de dienstverlening aan en de samenwerking met de stad de komende jaren verder te verbeteren.’’

Waar had Kreijkamp het over? Over een ‘gemeentenbrede’ organisatieverandering, uiteraard, die wordt uitgevoerd omdat de vorige organisatie niet deugde, en die de komende jaren zal worden ‘uitgerold’. Het gaat, kortom, om de lelijke en universele taal van managers, directeuren en consultants, deze lansknechten van de grote Satan, die ‘Efficiënt en Doelgericht Werken’ heet. Het resultaat van dit soort acties is altijd dat er een fiks aantal bekwame ambtenaren uit wordt gegooid en dat de kneuzen blijven zitten. Voor de zekerheid worden die aangevuld met nog een paar kneuzen.

Ik zal een bekentenis doen. Ooit was ikzelf ambtenaar, zij het niet lang en op uitzendbasis. De oneindige goedheid die het lot soms kenmerkt, had mij bij een commissie ingedeeld die zich bezig houdt met het geven van straatnamen. Wat ik daar zag, is dat ambtenaren eigenlijk allemáál heel hard werken, maar dat de verschillende geledingen binnen het grote gemeentebedrijf net zo goed op elkaar aansluiten als het hoofd van Robespierre op de romp van Robespierre, nadat hij onder de guillotine had gelegen.

Waar Robespierre, ondanks het schrikbewind dat hij voerde, bekend stond om zijn sobere levenswandel (hij woonde, net als Anne Frank, in een achterhuis), zijn er in het grote gemeentebedrijf helaas altijd een paar ambtenaren die het minder sober aanpakken. Die ambtenaren, die zich voornamelijk per taxi verplaatsen en een jaarsalaris innen waar Robespierre best drie jaar de burgerschrik van had kunnen uithangen, enfin, wat wilde ik zeggen, oh ja, die ambtenaren zijn altijd geïnteresseerd in het veranderen (‘gemeentebreed’) van de organisatie.

Want wat gebeurt er dan? Dan komt er altijd uit naar voren dat nou net zij, de ambtenaren van wie niemand weet wat ze doen, onmisbaar zijn. Daar worden de adviseurs op uitgezocht. In de middenlaag wordt vervolgens geschrapt, en dan is alles weer in orde. Tot de volgende reorganisatie. Tijdens welke hetzelfde gebeurt. Het lijkt wel of ik een populist ben, en op zich is daar niks tegen (al is het niet leuk om op Henk Westbroek te lijken), maar het is toch waar wat ik zeg – en ik daag iedereen binnen de gemeente uit om het tegendeel te bewijzen. Echt te bewijzen dus. met van die dingen die men ‘cijfers’ noemt.

Op 23 december las ik in AD/UN dat de gemiddelde Utrechtse ambtenaar in de stress zit. Het verbaast me niks. Integendeel. Wel verbaast het me dat deze situatie weer eens is vastgelegd in een… rapport. Rapportenschrijvers, ze zijn hardnekkiger dan zwemmerseczeem. En wat weten ze deze keer te melden: ‘Het rapport eindigt, ondanks de problemen bij ambtenaren, positief. ‘‘Gemeente Utrecht heeft zichzelf in de voorhoede gebracht als het gaat om modernisering van grote gemeenten’’, stellen de rapporteurs.’

Mocht ik nog steeds een ambtenaar zijn bij de gemeente Utrecht, wat ik helaas niet meer ben, dan zou ik na het lezen van deze zin meteen óók in de stress schieten. Wat een gotspe. Hier spreekt de kleine teen van Robespierre zich uit over zijn hele lichaam, wat helemaal niet meer kan: want zijn hoofd is eraf. Het zoeken is naar iemand die het hoofd en het lichaam van de gemeente weer aan elkaar kan bevestigen, zodat er – opnieuw – een levend en ademend lichaam kan ontstaan.

Ik wens u, ambtenaren van Utrecht, veel succes. Ook als u op zoek moet naar iets nieuws, in 2014. De hogere ambtenaren wens ik veel wijsheid, althans, meer wijsheid dan waarover ze nu beschikken.

Een hartelijke groet,
Chrétien Breukers

Chrétien Breukers (1965) is dichter en publicist. Sinds 2000 woont hij Utrecht, een stad waar hij een grote liefde voor heeft opgevat. Hij schrijft regelmatig een open brief voor DUIC.