‘We brengen de fietsen terug!’ Het klinkt als een uit de hand gelopen grap, maar het is echt waar. Zo’n twintig Duitsers fietsten deze week 250 kilometer naar Nederland om de fietsen die de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog innamen in het bezette Nederland terug te geven. Hun tocht eindigde woensdagochtend in Utrecht.

Heel veel publiek is er niet aanwezig als de groep Duitsers om klokslag tien uur arriveert bij Carla’s Conditorie op Achter de Dom. Maar dat mag de pret niet drukken. Gekleed in sportieve outfits stappen de fietsers van hun stalen ros, die ze volgens de planning zullen doneren aan de lokale afdeling van Vluchtelingenwerk Nederland.

Maar voor dat gebeurt doet de groep eerst nog de fietsendans, een flashmob op muziek. ‘Fietsen coming home’ klinkt er uit een speaker. Na een kort woordje van de Duitse initiatiefnemer Jochen Baier wordt één van de fietsen uitgereikt aan een willekeurige voorbijganger. Vervolgens mogen de aanwezige vluchtelingen van Vluchtelingenwerk Nederland een fiets uitkiezen. Al glimlachend maken ze de eerste testritjes, terwijl ze de Duitsers uitvoerig bedanken.

‘Geef mijn fiets terug’

Jochen Baier (49) kwam op het idee van Fahrräder für Utrecht, zoals hij het evenement heeft gedoopt, toen hij op bezoek was bij twee vrienden in Utrecht. “Ik kreeg constant te horen dat ik hun fietsen terug moest geven”, vertelt hij. Eerst begreep hij het niet, maar toen zijn Hollandse kameraden uitlegden dat het een grap was die verwees naar de fietsenroof van de Nazi’s in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog, bracht hem dat op een idee.

“Ik ben me gaan verdiepen in het verhaal achter de grap en schreef er een roman over. In het verhaal vraagt een oude man op zijn sterfbed aan zijn kleinzoon of hij de fiets die zijn opa in de oorlog heeft gestolen van een Nederlander terug kan brengen. Dat doet hij, en de tocht naar Nederland mondt uiteindelijk uit in een avontuurlijke roadtrip op de fiets.”

Door zelf ook zo’n roadtrip te organiseren, is de cirkel voor Jochen rond. De groep deelnemers bestond voornamelijk uit studenten van Jochen, die zelf docent Engelse literatuur is op de Schwäbisch Gmund Universiteit ten oosten van Stuttgart. “Onderweg hebben we van alles gedaan”, legt hij uit. “We hebben een kroegentocht gedaan, maar ook documentaires gekeken over de oorlog en een lezing gehad van een Nederlandse holocaust overlevende. ‘s Nachts sloegen we ons tentenkamp op bij boerderijen.”

Symbolisch

In totaal fietste de groep 250 kilometer van het Duitse Essen naar Utrecht, verdeeld over iets meer dan vier dagen. Dat viel de Duitsers zwaar. “Wij kunnen niet zo goed fietsen als jullie Nederlanders”, grapt Jochen. “Onze spieren zijn flink verzuurd en het wordt moeilijk om de komende week op onze kont te gaan zitten, maar we hebben het gehaald.”

De teruggave van de fietsen aan Vluchtelingenwerk Nederland is symbolisch, volgens Jochen. “Ruim 75 jaar geleden stalen de Duitsers fietsen van mensen die slachtoffer waren van de oorlog. Nu geven we ze weer terug aan mensen die ook de dupe zijn van oorlog. Bovendien kunnen zij ze wel gebruiken. Bijna alle Nederlanders hebben ten slotte al een fiets.”

De fietsen worden met open arme ontvangen door de Utrechtse afdeling van Vluchtelingenwerk Nederland. “Het is een zeer welkome gift”, laat Inge van Steenis, medewerkster van die organisatie, tevreden weten. “In Utrecht kunnen jonge statushouders met de U-pas vrij eenvoudig een fiets krijgen, maar voor volwassen vluchtelingen is dat moeilijker. Daarom is dit een geweldig initiatief.”