Het jaar van Extinction Rebellion: ‘We vragen niet wat realistisch is, maar wat nodig is’ Het jaar van Extinction Rebellion: ‘We vragen niet wat realistisch is, maar wat nodig is’

Het jaar van Extinction Rebellion: ‘We vragen niet wat realistisch is, maar wat nodig is’

Het jaar van Extinction Rebellion: ‘We vragen niet wat realistisch is, maar wat nodig is’
Jesse Oberdorf is actief voor Extinction Rebellion. Foto: Robert Oosterbroek
In Het Jaar Van interviewen we verschillende Utrechters waarmee we terugkijken op het afgelopen jaar en bespreken we bijzondere gebeurtenissen of ontwikkelingen. Tot en met de laatste dag van het jaar 2019 verschijnen er dagelijks verhalen in deze rubriek.

In Het Jaar Van interviewen we verschillende Utrechters waarmee we terugkijken op het afgelopen jaar en bespreken we bijzondere gebeurtenissen of ontwikkelingen. Tot en met de laatste dag van het jaar 2019 verschijnen er dagelijks verhalen in deze rubriek.

Utrecht komt niet aan zee te liggen, maar meters onder het wateroppervlak. Dat is het scenario dat actievoerders van Extinction Rebellion schetsen als er helemaal niks gebeurt om klimaatverandering tegen te gaan. De groep is niet onsuccesvol; vorig jaar werd Extinction Rebellion opgericht en nu zijn er zo’n honderdduizend mensen actief in zestig landen. Er lijkt een nieuwe protestgeneratie te zijn opgestaan en ook in Utrecht veroveren de demonstranten de straten.

Na steden als Londen, Parijs en Sydney riep ook de gemeenteraad van Utrecht op 11 juli van dit jaar de klimaatnoodtoestand uit. Dit tot grote vreugde van Jesse Oberdorf. Hij stond samen met tientallen andere demonstranten op het Stadhuisplein om de lokale politieke partijen de goede kant op te dirigeren. Want de tijd dringt, volgens Oberdorf.

De 27-jarige Utrechter is niet de enige met dat gevoel. Hij maakt deel uit van Extinction Rebellion; een groep waar we nog niet lang van horen, maar afgelopen jaar met kleine en grote acties een hoop herrie heeft weten te maken. De beweging heeft geen leiders, maar een zogenoemde decentrale organisatiestructuur. Elke stad kan zijn eigen Extinction Rebellion beginnen. In Utrecht is er nu een actieve groep van ongeveer tweehonderd bezorgde burgers.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Demonstranten van Extinction Rebellion voor op het Stadhuisplein. Foto: Bas van Setten

“Het uitroepen van de klimaatnoodtoestand in Utrecht is wellicht symbolisch, maar het is een eerste stap. De tijdsdruk is echter enorm, er moeten veel grotere stappen gemaakt worden”, vertelt Oberdorf. Als de Utrechter met roots in Zuid-Limburg aan het woord is, wisselt hij hoopvolle verhalen regelmatig met doemscenario’s af. Het is kenmerkend voor veel activisten bij Extinction Rebellion. Ze willen een systeemverandering om klimaatverandering tegen te gaan. Zo zou er over vijf jaar niet meer broeikasgassen uitgestoten moeten worden dan op een natuurlijke manier gecompenseerd kan worden. Dat gaat hoogstwaarschijnlijk niet gebeuren, weet ook Oberdorf: “We vragen dan ook niet wat realistisch is, maar wat eigenlijk nodig is. Mensen moeten namelijk nadenken over de immense opgave die echt nodig is.”

Drie eisen

Extinction Rebellion werd in 2018 in Engeland opgericht toen honderd wetenschappers een Declaration of rebellion ondertekenden. Er werden eisen en waarden geformuleerd. Iedereen die zich achter deze doelstellingen schaart, kan acties uitvoeren onder de naam van de beweging. Oberdorf werkt bij vakbond FNV en is dus wel gewend om actie te voeren. Maar toen hij in april op een donderdagavond een zaaltje van de universiteit binnen liep, was hij blij verrast: “Daar zaten gewoon tachtig mensen die in hun vrije tijd samenkwamen om te praten over klimaatverandering en om mogelijke acties voor te bereiden.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Dit bootje aan de Neude staat symbool voor de stijgende zeespiegel.

Het was de eerste keer dat hij actief betrokken raakte bij de groep en sindsdien vult hij veel van zijn vrije uurtjes met vechten voor systeemverandering. De beweging heeft drie eisen. Nummer een: wees eerlijk over de klimaatcrisis en de ecologische ramp die ons voortbestaan bedreigt. Nummer twee: doe wat nodig is om biodiversiteitsverlies te stoppen en verminder de uitstoot van broeikasgassen naar netto nul in 2025. Nummer drie: laat burgers beslissen over een rechtvaardige transitie door het oprichten van een Burgerberaad.

De eisen van Extinction Rebellion worden ondersteund door tien kernwaardes. “Een belangrijke is dat al onze acties geweldloos zijn. Een andere, waar ik veel van geleerd heb, is dat we vingerwijzen en beschuldigen vermijden. Ik weet nog goed hoe ik met een vriendin in café Willem Slok zat en het geen gezellige avond was. Ze zou binnenkort op vakantie gaan en het vliegtuig nemen en we hadden daar een flinke discussie over. Maar dat heeft juist geen zin. Daarmee jaag je mensen tegen je in het harnas. Het gaat erom dat we het verrotte systeem aanpakken. We moet onze tijd niet verspillen aan elkaar de loef afsteken maar de druk opbouwen bij de centrale overheid en andere instituten. Het was echt een eye opener voor mij, en het is ook nog goed voor mijn vriendschappen.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Actie van Extinction Rebellion in het Stadskantoor.

Het afgelopen jaar zijn er tal van acties geweest in Utrecht; een blauwe protestmars om de zeespiegelstijging te symboliseren, een alternatieve modeshow op Black Friday, een actie in het Stadskantoor tegen een Shell-reclame en verschillende die-ins waarbij leden ‘dood’ neervallen om de aandacht op zich te vestigen. Het probleem van klimaatverandering is echter niet een heel lokaal probleem. Oberdorf: “De gevolgen gaan we natuurlijk wel op lokaal niveau merken. Daarnaast moeten we op zoveel mogelijk manieren druk uitoefenen op de centrale overheid en andere instituties om verandering teweeg te brengen. We kunnen niet alleen maar wijzen naar Den Haag, Brussel of zelfs China. Ook gemeenten kunnen actief veel betekenen en vooroplopen om klimaatneutraal te worden.”

Protestgeneratie

Dat er een nieuwe protestgeneratie is opgestaan, wordt door meerdere onderzoeken bevestigd. Maar de impact van een beweging als Extinction Rebellion is lastig te meten. Het aantal actievoerders is wel een hard getal en daarin groeit de groep flink. Oberdorf was ook een van de ruim 1.500 demonstranten die in oktober een weg in Amsterdam bezet hielden. De Mobiele Eenheid en verschillende stadsbussen moesten eraan te pas komen om de vele arrestanten weg te slepen en af te voeren. Burgerlijke ongehoorzaamheid is een van de belangrijkste tactieken van de groep.

Tekst gaat verder onder afbeelding

De actie in Amsterdam waarbij honderden actievoerders een weg in het centrum bezet hielden. Foto: Robert Oosterbroek

Met de sterke groei van de beweging heeft Extinction Rebellion ook een plekje bemachtigd in het Dreigingsbeeld Terrorisme van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Dit tot grote verbazing van de groep. Oberdorf: “Het is hun taak om de Nederlandse bevolking te beschermen tegen dreigingen, en de grootste dreiging voor Nederlanders ooit is klimaatverandering. Hoe tegenstrijdig is het om een club die hier juist tegen strijdt op die lijst te zetten.”

De Utrechter moet er een beetje om lachen, maar vindt het opnemen van de groep in de lijst wel degelijk vervelend. Daarom bedachten de Utrechtse rebellen zich ook niet toen ze hoorden dat de baas van NCTV, Pieter Jaap Aalbersberg, naar de stad kwam. De groep gaf hem het handboek van Extinction Rebellion cadeau en enkele kaplaarzen tegen de stijgende zeespiegel. Aalbersberg wilde de activisten wel de hand schudden en legde uit: “We zien de enorme betrokkenheid van mensen bij het milieu, wat goed is en waar ook activisme in thuishoort.” Maar Aalbersberg verantwoordde het noemen van Extinction Rebellion in het dreigingsrapport ook, omdat er extremistische patronen in het activisme kunnen sluipen.

Bespreken

Oberdorf heeft zelf ook weleens met kritiek, discussies en onbegrip te maken, maar dat vindt hij juist goed. Hij gaat graag het gesprek aan. “Eén van de eisen van Extinction Rebellion is het vertellen van de waarheid. Kennis is zo belangrijk. Als mensen ook maar een fractie weten van hoe serieus deze dreiging is, dan zijn ze veel eerder geneigd om ook actie te ondernemen.” Het doemscenario dat eco-activisten schetsen met onder meer een zeer sterke zeespiegelstijging is geen prettig toekomstbeeld. Een onderwerp als klimaatstress wordt dan ook uitgebreid besproken binnen de beweging.

Klimaatverandering staat ondertussen wel steeds meer op de agenda, niet alleen in Utrecht maar ook bij de Rijksoverheid. Wel gaat het volgens Oberdorf allemaal veel te langzaam: “Het was leuk geweest als we in 1990 al genoeg maatregelen hadden genomen. We hebben nu vooral een gigantische omslag nodig. Daarom stoppen we niet met het schoppen en duwen tegen het systeem. In april kunnen we weer grote acties in Nederland verwachten.”

Gekoppelde berichten

9 Reacties

Reageren
  1. paul

    één punt klopt niet in het verhaal: ze hangen een protest bord op met “laat burgers beslissen” en vervolgens verwijten ze de overheid dat die te weinig doet. maar de politek voert uit wat de meerderheid van de stemmen wil. en zolang er klimaatontkenners (pvv, fvd, etc) bestaan blijft het een balanceer-act voor het politieke bestuur. als iedereen GL of Partij van de Dieren zou stemmen was het duidelijk. en als burgers morgen de rekening moeten betalen voor wat ER wil, dan worden de stemmen voor de klimaatontkenners alleen maar sterker. daarover hoor de actievoerder niet. het is makkelijk om de schuld aan de politiek te geven, maar drammen over het klimaat wekt tot nu toe meer antipathie dan sympathie op . we hebben oplossingen nodig die realistisch de grenzen verleggen

  2. Mia

    Het jaar van Extinction Rebellion? Gaat toch weg! Meer dan prima om je druk te maken over klimaat, milieu etc. maar doe dan mee met al die mensen die elke dag druk bezig zijn dit voor elkaar te krijgen. Op een constructieve, reeele manier. Mensen die nog geen eens een normaal NL woord voor hun groepje kunnen bedenken en niet verder komen dan beetje ludieke toneelstukjes, de boel blokkeren en hinderen voor anderen kan ik niet serieus nemen….

  3. hje

    ‘We vragen niet wat realistisch is, maar wat nodig is’
    ? eh ?
    realistisch niet belangrijk – wel belangrijk is wat zij vinden dat nodig is.

  4. Fred

    Klimaatdrammers wekken geeen symphatie op, hun acties wekken meer antipathie op dan landelijke protestacties van boeren. Althans bij mij, ik zou ook minder geduld hebben bij het wachten tot die drammers klaar zijn met hun actie.

  5. Jay

    @paul Dit bootje gaat over de 3e eis van XR en die draait om het ‘Burgerberaad’ of ‘Citizens assembly’. Dit is een andere vorm van democratie. Bijvoorbeeld in Ierland is middels een Burgerberaad de de abortuswet die in de grondwet stond aangepast; de uitslag van dit burgerberaad was zeer verrassend en radicaal. Dit is omdat mensen uit alle standen gerepresenteerd zijn en tijdens het hele proces met elkaar praten, elkaars situatie gaan begrijpen en onderwezen worden door de wetenschap en ‘steak holders’, dus niet door lobbyisten (dat is het hele probleem van de huidige politiek). Een willekeurig gekozen vertegenwoordiging van het volk gaat ideaal gezien een tijdje intern en worden ingelicht over het vraagstuk en gaan in kleine groepen met een onpartijdige gespreksleider in debat. Na dit traject zullen de vertegenwoordigers uiteindelijk stemmen en de uitslag is bindend.

  6. Natte Otter

    Dit zijn toch die mensen die wetten en regels aan de laars lappen omdat het hun goed uit komt en vinden dat dat de rest hinderen omdat zij een minderheids mening hebben ok is?

  7. paul

    @jay – heel interessant wat u schrijft. maar doen we dat ook niet al we de gemeenteraad of de tweede kamer kiezen? Want die komen toch ook uit alle standen? Je kunt nauwelijks zeggen dat met een gemiddelde vertegenwoordiging van 13 partijen dat niet het geval is.

    We zouden dit idee kunnen implementeren als alternatief voor onze volksvertegenwoordiging. Op basis van wat je schrijft kan dit echt een nieuwe impuls geven aan onze politieke besluitvorming. Twee punten van aandacht: ook wetenschap is niet waardevrij en stakeholders zijn ook gewoon lobbyisten (of vice-versa). Hou er svp ook rekening mee dat de Tweede Kamer vele honderden malen beslissingen moet nemen per jaar. En dan hebben we het nog niet gehad over de provincies en de gemeenten. Hoe snel komt de roep om dit door (semi-)professionals te laten overnemen?

    Mijn oplossing: blijf niet aan de kant staan en doe mee met een politieke partij.

    Tongue-in-cheek: die “steak holders” werkt natuurlijk wel met dat ierse kwaliteitsrundvlees. maar die zullen toch snel de kant van de veehouders gaan kiezen?

  8. Piere

    @ natte otter, dat zijn vooral de boeren en de bouwsector, die regels aan hun laars lappen en schijt hebben aan de wet en de toekomst net als heel wat politici en bestuurders. De ludieke acties van ER vallen daarbij in het niet.

  9. Bee

    Afschaffen die beweging.
    Ga je maar nuttig maken door te werken,dat is ook goed voor het klimaat.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).