Een zucht van verlichting slaakte Jaap van Engelenburg toen de steiger op de Domtoren af was. Maandenlang was eraan gewerkt, er zijn honderden meters aan metalen steigerpijpen gebruikt en alle berekeningen klopten. Nu kan het onderzoek naar de oude dame beginnen. Want de toren uit 1382 is hard toe aan een opknapbeurt.

Op een dag in 2015 liep Jaap van Engelenburg door de Domtoren. Voor hem geen vreemde plek, want hij werkt al tien jaar als torenbeheerder bij de Gemeente Utrecht; hij is verantwoordelijk voor acht kerktorens in de stad, waarvan de toren die ooit aan de Domkerk vastzat voor hem het meest bijzonder is. Hij kent elk stukje van het bouwwerk. Dus toen hij plotseling een scheur zag zitten, begreep hij direct dat er iets aan de hand was. Monumentenwacht werd erbij gehaald en de eerste onderzoeken met behulp van abseilers werden uitgevoerd.

‘Na de laatste grote restauratie in 1975 hebben ze gezegd dat de rest in 2000 maar moest gebeuren’

De Domtoren staat al zevenhonderd jaar bloot aan elementen als regen en wind. Dat-ie er dus her en der niet meer als nieuw uitziet, is volkomen logisch. Na de eerste onderzoeken werd duidelijk dat er echt iets moet gebeuren. “In 1975 vond de laatste grote restauratie plaats. Uit het archief blijkt dat er toen niet genoeg geld beschikbaar was om alles te restaureren. Men heeft toen gezegd dat er dat er ook maar een gedeelte in het jaar 2000 moest gebeuren. Het is nu 2017, dus hoog tijd.”

Sinds 2015 is Jaap dan ook druk met de voorbereidingen. Sinds dit jaar zijn de werkzaamheden zichtbaar voor publiek. “Dat is wel goed, denk ik”, zegt Jaap. Lachend: “Ik kreeg van familie en vrienden wel eens de vraag waar ik het nou zo druk mee had, nu is dat duidelijk zichtbaar.”

Veiligheid
Begin dit jaar zijn bouwkundigen aan de slag gegaan met berekeningen. Er moest een grote steiger in de lantaarn van de Domtoren worden geplaatst. Maar hoe kon dat op een veilige manier? “We hebben veel opties besproken. Zo hebben we bekeken of we de onderdoorgang voor maanden moesten afsluiten. Daar hebben we uiteindelijk dus niet voor gekozen.” De steiger is gebouwd zodat de restauratiearchitect goed kan onderzoeken wat er precies allemaal moet gebeuren aan de toren. Het indrukkende bouwwerk van steigerpijpen en steigerplanken is gebouwd in ‘de lantaarn’, het achtkantige deel van de toren tussen 70 en 95 meter hoog.

Op 4 september begon de bouw. “Sindsdien ben ik er elke dag mee bezig geweest”, zegt Jaap, die ook elke dag bovenin de toren te vinden was. “Het was hard werken. Er kwam veel bij kijken: vergunningen, omwonenden, media en natuurlijk veiligheid. Dat laatste was het allerbelangrijkst. Er zijn verscheidene veiligheidshekken en -dekken gekomen. We hebben het maximale gedaan om het veilig te krijgen.”

Na de veiligheid was het daadwerkelijk bouwen van de steiger de grootste uitdaging. “Het was een unieke klus, ook voor de specialistische steigerbouwers. Ja, ik ben soms zenuwachtig geweest. De ruimte is beperkt bovenin en het weer was vaak niet optimaal. Het was allemaal toch veel complexer dan we hadden ingeschat.”

Een wensenlijstje
14 december was de officiële oplevering van de steiger. Enkele weken eerder was het hoogste punt bereikt. “Toen slaakte ik een zucht van verlichting.” Jaap had het allemaal niet willen missen. “De Domtoren zit in mijn bloed. Eens in de veertig á vijftig jaar moet de toren gerestaureerd worden. Ik voel me gezegend dat het weer moet terwijl ik hier werk.”

De steigerconstructie blijft enkele jaren staan. Het is nu aan de restauratiearchitect om te onderzoeken wat er allemaal moet gebeuren, waarna het restauratiewerk kan beginnen. “Veel mensen waren bang dat de Domtoren al die jaren er verminkt uit zou zien, maar ik krijg best veel complimenten over het uiterlijk van de toren met de constructie. De achthoek is nog steeds goed te zien en velen vinden de steiger niet te storend.” Ook Jaaps idee om de Utrechtse vlag op te hangen aan de vier zijdes van de toren oogst lof. “Ik kwam op het idee terwijl ik in het Stadskantoor zat en naar een van de gebouwen keek die ernaast gebouwd werd. Ze gebruikten van dat groene bouwgaas waarop de naam van het bouwbedrijf stond.”

De Domtoren blijft de komende jaren gewoon toegankelijk voor het publiek. Ook heeft de torenbeheerder met zijn team een wensenlijstje opgesteld. “Er komt voor de werkzaamheden een lift naast de toren – misschien kunnen we die ook openstellen voor mensen die slecht ter been zijn of in een rolstoel zitten. Dat zou toch mooi zijn.”
De bouw van de Domtoren begon in 1321. Jaap en het team willen graag dat precies zevenhonderd jaar later, in 2021, de eerste resultaten van de restauratie zichtbaar zijn. Tot die tijd blijft het unieke steigerwerk waar Jaap maanden mee bezig was, staan.