Door: Marit Overbeek

Bottom up is het toverwoord van nu. Zonder een ontwikkelaar projecten initiëren in je eigen leefomgeving, samen met andere bewoners en ontwerpers, en een faciliterende gemeente. Ook ik ben begonnen met zo’n bottom up-initiatief: de Rotsoordbrug. Hartstikke leuk om te doen, maar hoe zorg je ervoor dat die brug er ook echt komt? Hoe word je de projectontwikkelaar van de toekomst?

Op loopafstand van mijn huis, gelegen in Rivierenwijk in het zuidwesten van Utrecht, verrijst de komende jaren een spannend nieuw stukje stad. Het rommelige, rafelige Rotsoord wordt de creatieve as naar de binnenstad. De Pastoefabriek transformeert tot een cultuurpaleis, in de watertoren komt een restaurant met uitkijkpunt en VMX Architects ontwerpt er drie ambitieuze blokken met starterswoningen. Op de begane grond is ruimte voor creatieve industrie, horeca en bedrijvigheid.

Wandel- en fietsbrug
In principe ligt het nieuwe Rotsoord op loopafstand, maar het water van de Vaartse Rijn vormt vooralsnog een barrière om er snel naartoe te kunnen. Daarom werd ik enthousiast van het idee dat buurtgenoot en architect Richèl Lubbers van BYTR architecten opperde op Twitter: een wandel- en fietsbrug die de kop van Rivierenwijk verbindt met Rotsoord en met het achtergelegen Tolsteeg.

Niet alleen ik was enthousiast, ook andere Utrechters reageerden op Twitter en de wijkkrant van Hoograven vroeg hem zijn idee nader toe te lichten. Richèl vroeg me daarom of we niet samen zouden sparren over zo’n ‘bottom up’-ontwikkeling, via bewonersinitiatief naar realisatie? Dat leek me leuk en ik haalde mijn vriend aan boord, planoloog en dankzij zijn werk bekend met het klappen van de gemeentelijke zweep. Een avond om de vuurkorf van Richèl leverde voldoende argumenten en veel enthousiasme op om met de ‘Rotsoordbrug’ aan de slag te gaan. 

Vliegende start
Ons initiatief kent een vliegende start. Via social media maken we flink wat buurtbewoners, ondernemers, ontwikkelaars en andere Utrechters enthousiast. Het aantal fans van onze Facebookpagina groeit snel en op Twitter wordt onder de #Rotsoordbrug gediscussieerd over de zin en onzin van ons plan. We praten met diverse partijen die aanwezig zijn of zich zullen vestigen op Rotsoord, zoals de ontwikkelaar van de starterswoningen Jebber en de aan Rotsoord werkende ontwerpers, zoals Don Murphy van VMX en BDP.Khandekar.

Waarom een brug?
Een wandel- en fietsbrug vanuit de Rivierenwijk zou een fraaie entree naar Rotsoord kunnen vormen. Nu dien je het gebied te betreden langs een garage en de gesloten gevel van concertzaal Tivoli de Helling, of over een druk kruispunt naar de Oranjebrug (die best vaak openstaat). Dan is het beter met zicht op de karakteristieke watertoren en de monumentale Pastoefabriek rustig over het water te wandelen. De brug als alternatieve entree voor Rotsoord draagt bovendien bij aan de ontwikkeling van het gebied als uitbreiding van de binnenstad.

Daarbij creëert de brug een veilige, stoplichtarme en prettige route voor fietsers vanuit Tolsteeg naar het Centraal Station en omgekeerd (door de brede Croesestraat naar de Croeselaan en de Jaarbeurskant van het station). Vanwege de aanleg van treinstation Vaartsche Rijn en de snelle buslijn naar de Uithof zal de huidige fietsroute naar de stadskant van het station langs de superdrukke Vondellaan alleen maar slechter begaanbaar worden.

Groen dichtbij
Bovendien biedt de brug openbaar groen op loopafstand in het noorden van de versteende Rivierenwijk: kinderboerderij Nieuw Rotsoord en het Tolsteegplantsoen zijn dan gemakkelijk bereikbaar. Meer draagvlak komt er ook voor de bestaande en nieuwe horeca-ondernemers op Rotsoord: via de brug kunnen de tweeverdieners die in de kop van Rivierenwijk wonen, hen snel bereiken. Kortom: de brug verbindt buurten en verbindt Rotsoord met de stad. 

En dan?
Nu de argumenten zijn geformuleerd, schetsen zijn gemaakt, een maatschappelijke kosten-baten-analyse is opgesteld, de lokale pers is geïnteresseerd en de gemeente van onze plannen heeft vernomen, komt het spannendste onderdeel: de uiteindelijke realisatie. Hoe krijg je dat voor elkaar, hoe bouw je die brug? Hoe word je als burger ‘leading actor’ in stedelijke ontwikkeling?

Wie betaalt dat?
Zetten we in op financiële steun van de gemeente, van betrokken ondernemers of van crowdfunding? Of moet je alles tegelijkertijd opstarten? De kosten zijn uiteraard ook een punt van zorg voor buurtbewoners en andere Utrechters. Wellicht is het Utrechters eigen, om eerst te klagen als er in hun omgeving iets veranderd, maar ik vond het best lastig dat de discussie meteen die kant op wordt gestuurd. Ook wordt verondersteld dat er belastinggeld voor nodig is, terwijl dat nog helemaal niet duidelijk is. Van soortgelijke bottom up-projecten als de Luchtsingel in Rotterdam en de Noorderparkbar in Amsterdam is bekend dat bewoners, betrokken partijen en de gemeente niet meteen stonden te springen. Toch zijn ze (gedeeltelijk) gerealiseerd. Ik ben benieuwd hoe de initiatiefnemers met de ondervonden weerstand zijn omgegaan en hoe je bezorgdheid (want dat is het) ombuigt naar enthousiasme.

Crowdsourcing
Net zoals de architecten van de Noorderparkbar geloof ik dat ’t wel goed komt met die brug. Maar goede raad sla ik natuurlijk nooit af. Omdat steeds meer ontwerpers bezig zijn zelf projecten te initiëren, lijkt me dit de beste plek om bij wijze van crowd sourcing te vragen naar tips en adviezen. Wat zijn de lessen van de Noorderparkbar? Wat zijn andere voorbeelden van een positieve, concrete en ludieke benadering waarmee je bruggen kan slaan tussen pandeigenaren, bedrijven en gemeenten? Zijn er do’s en dont’s binnen bottom up-initiatieven? Kortom: hoe word je de projectontwikkelaar van de toekomst? Laat het me weten!

Reacties kun je mailen naar m.overbeek@sdu.nl of Twitteren naar @designmaatje. Alvast hartelijk bedankt!

P.S. op 28 november presenteerden we onze plannen op Rotslabdag, waar bewoners vertellen over initatieven die ze zelf ontplooien op Rotsoord en elkaar om advies vragen. Naast veel steun, kregen we opbouwende kritiek, wijze raad en goeie feedback. Daarom binnenkort een tweede blog over dit onderwerp.

Wil je de Rotsoordbrug steunen, like het plan dan op Facebook en praat mee op Twitter onder de #Rotsoordbrug.

Deze blog verscheen eerder, met aanvullende informatie en links, ook op dearchitect.nl.

Marit Overbeek is verantwoordelijk voor de interieurrubriek in de Architect en voor de samenstelling en productie van het supplement de Architect interieur. Deze baan brengt Marit jaarlijks naar designbeurzen in Keulen, Milaan, Londen en Kortrijk, waar ze (interieur)architecten en ontwerpers uit binnen- en buitenland ontmoet.