‘Centraal in het land’, ‘aantrekkelijk’, ‘niet té groot’, maar ook steeds vaker ‘de stad waar ik geen huis kan kopen’. Dat is hoe veel mensen Utrecht omschrijven. De komende jaren worden duizenden woningen gebouwd en dat betekent ook dat de stad verder gaat groeien. ‘Gezonde groei’, als het aan de gemeente ligt. Bij de bouw van nieuwe woningen staan gezondheid, leefbaarheid en duurzaamheid centraal. Maar hoe ziet de groei van Utrecht er komende jaren uit en waar staan we in 2040? Dat blijkt jaarlijks uit de zogenoemde bevolkingsprognose, waarin de gemeente op basis van verschillende cijfers voorspelt hoe de groei van Utrecht gaat verlopen. De nieuwe bevolkingsprognose is net gepubliceerd, dus daarom: vijf vragen over de groei van de stad.

1 Hoeveel inwoners telt Utrecht in 2040?

Het inwoneraantal van Utrecht groeit natuurlijk al jaren flink. De stad verwelkomde in 2018 de 350.000e inwoner en op 1 januari 2021 stond de teller al op 359.355. Duidelijk is dus dat de 400.000 Utrechter in de komende jaren geboren wordt, maar wanneer precies?

Uit de prognose van de gemeente blijkt dat dat waarschijnlijk in 2028 zal zijn, een jaar later dan in de vorige prognose werd voorspeld. In 2040 is het inwoneraantal natuurlijk nog verder doorgegroeid. De verwachting is dat de stad tegen die tijd 474.000 inwoners telt, een toename van bijna 115.000 inwoners in negentien jaar tijd en een groei van 32 procent ten opzichte van 2021.

Waar komt die groei vandaan? Aan de toename van de bevolking ligt onder meer de woningbouw ten grondslag. De gemeente heeft in de prognose rekening gehouden met een toename van de woningvoorraad in Utrecht met 57.000 woningen in de komende negentien jaar. Met ‘woningvoorraad’ wordt bedoeld het aantal nieuwbouwwoningen minus de huizen die gesloopt worden. De cijfers over woningbouw worden in de prognose gecombineerd met geboorte-, sterfte- en migratiecijfers.

Waar moeten al die nieuwe Utrechters blijven? De grenzen van de stad verschuiven immers niet. Nieuwe huizen worden gebouwd binnen de bestaande stadsgrenzen en dat betekent dan ook dat de bevolkingsdichtheid in Utrecht sterk gaat toenemen. Nu wonen er ongeveer 3.600 inwoners per vierkante kilometer, maar dat gaat de komende negentien jaar groeien naar bijna 4.800.

De bevolkingsdichtheid groeit alleen niet in alle gebieden in de stad even hard. Op dit moment zijn de drie ‘subwijken’ met de meeste inwoners per vierkante kilometer ‘Lombok, Leidseweg’ (13.900) in West, ‘Pijlsweerd’ (13.300) in Noordwest en ‘Wittevrouwen, Zeeheldenbuurt’ (13.300) in Noordoost. Vanwege de ontwikkeling van het Lombokplein gaat ‘Lombok, Leidseweg’ groeien naar 15.000 inwoners per vierkante meter. Maar er is één subwijk die nog meer inwoners per vierkante kilometer gaat huisvesten: Kanaleneiland. Daar wonen in 2040 15.300 inwoners per vierkante kilometer.

De nu nog minder drukbevolkte subwijk Transwijk gaat de komende jaren ook aardig groeien, omdat de Merwedekanaalzone daar komt. De bevolkingsdichtheid in het gebied neemt de komende negentien jaar toe van 2.500 naar 11.600 inwoners per vierkante kilometer. Ook de subwijk ‘Binnenstad city- en winkelgebied’ maakt een flinke groei door. Dat heeft te maken met de komst van het Beurskwartier. De bevolkingsdichtheid neemt daar toe van 4.400 naar 11.200 inwoners per vierkante kilometer.

Maar niet overal in de stad komen meer mensen per vierkante kilometer te wonen. Er zijn namelijk twee subwijken waar de bevolkingsdichtheid naar verwachting licht gaat afnemen: ‘Veldhuizen, Vleuterweide’ (van 6.100 inwoners per vierkante kilometer nu naar 5.800 in 2040) en ‘Oudwijk, Buiten Wittevrouwen’ (van 11.200 inwoners per vierkante kilometer nu naar 10.900 in 2040).

3 Wat is in 2040 de grootste wijk van Utrecht?

Van de tien wijken die Utrecht rijk is, is nu Vleuten-De Meern met 50.000 inwoners nog de grootste. In de periode tot 2040 gaan alle wijken verder groeien en dat betekent dat Vleuten-De Meern op termijn niet meer de grootste is. In 2040 is Zuidwest volgens de cijfers van de gemeente de grootste wijk, gevolgd door Leidsche Rijn. Zuidwest groeit van 38.672 inwoners in 2021 naar meer dan 71.000 inwoners in 2040; een toename van ruim 32.000 inwoners die ook weer grotendeels te danken is aan de woningbouw in de Merwedekanaalzone. Leidsche Rijn telde in 2021 42.783 inwoners, maar dat zijn er in 2040 naar verwachting 65.000. Een toename van 22.000 inwoners, dus.

Ook relatief gezien kent Zuidwest het grootste groeitempo. Het inwoneraantal van de wijk gaat in de periode 2021 tot 2040 met 84 procent toenemen. Daarna volgen de wijken Leidsche Rijn en Binnenstad (vanwege de gebiedsontwikkeling in het Beurskwartier en Stationsgebied) met elk 53 procent en Oost met 46 procent. In Vleuten-De Meern wonen naar verwachting 53.000 mensen in 2040. Het groeipercentage is daar dus relatief laag: 5 procent. Volgens de gemeente laat dat zien dat de nieuwbouw in de wijk grotendeels is afgerond.

4 Wat merken we in Utrecht van de vergrijzing?

Utrecht staat bekend als een echte studentenstad en dat is dan ook terug te zien in de leeftijdsopbouw: er wonen veel kinderen en jongvolwassenen en relatief weinig ouderen. Ten opzichte van andere studentensteden blijven veel nieuwe Utrechters langer in de stad wonen, ook als ze een gezin stichten, stelt de gemeente.

Nederland vergrijst daarnaast in hoog tempo. In de afgelopen twintig jaar steeg het aandeel 65-plussers van de Nederlandse bevolking van 14 naar 20 procent. Maar de vergrijzing in de grote steden gaat minder hard: in de vier grote steden was er tot 2011 nog een afname van het aandeel 65-plussers te zien, terwijl de vergrijzing landelijk al duidelijk merkbaar was. De Utrechtse bevolking bestaat nu voor 11 procent uit 65-plussers, wat minder is dan in de vier andere grote steden en veel minder dan het landelijk gemiddelde.

De komende jaren gaat die leeftijdsopbouw wel veranderen. De oudere leeftijdsgroepen groeien relatief gezien het hardst: procentueel gezien gaat het om een groei van 60 procent in negentien jaar tijd. In 2040 telt Utrecht 61.000 65-plussers, tegenover 37.913 in 2021. De wijk met het grootste aandeel 65-plussers is tegen die tijd Overvecht, waar 16 procent van de wijkbewoners dan boven de 65 jaar is.

De uitbraak van het coronavirus heeft sinds maart 2020 invloed op de bevolkingsontwikkeling van de stad. De bevolking groeide in 2020 minder hard dan was verwacht, door onder meer hogere sterfte en minder mensen die vanuit het buitenland in Utrecht kwamen wonen. Ook in 2021 groeide de stad minder hard dan de voorspellingen eerder uitwezen.

De gemeente weet naar eigen zeggen nog niet in hoeverre de coronacrisis ook na 2021 gevolgen zal hebben voor de bevolkingsgroei. Oversterfte zou doorgaans gecompenseerd worden door een periode van ondersterfte en het is niet duidelijk of en wanneer er weer meer mensen vanuit het buitenland in Utrecht komen wonen. “Het is dus onzeker of de voortdurende coronapandemie ook gevolgen zal hebben voor de bevolkingsgroei van de stad in de komende jaren.”