De verbouwingen in en rond Hoog Catharijne zijn al lange tijd in volle gang en na een aantal grote openingen staat er weer een mijlpaal voor de deur. De gevel langs de Catharijnesingel is bijna klaar en daarmee is er weer een nieuwe toegang op straatniveau tot het winkelcentrum. Er wordt nog volop gewerkt, maar er is ook al veel af. De plannen voor het gedeelte aan het Moreelsepark worden momenteel gemaakt. Eind 2022 moet de gehele transitie van Hoog Catharijne zijn voltooid. We maken daarom een tussenbalans op: wordt de langgekoesterde wens van het winkelcentrum om verbinding met de stad te krijgen waarheid?

De ingang van het kantoor van vastgoedbelegger Klépierre, vroeger Corio, is even zoeken met alle verbouwingen in het Radboudkwartier. Eenmaal binnen komen algemeen directeur Hoog Catharijne Menno Overtoom en centrumdirecteur Sarah Vehmeijer achter een standbeeld van nijntje – eenzelfde formaat als op de Mariaplaats – vandaan gelopen. Het beeld heeft een prominente plek gekregen. Overtoom: “We zijn wel trots op dat beeld. Het is gekocht op een veiling in 2015 nadat het Centraal Museum ons vroeg: moeten jullie niet zo’n beeld hebben? Ja, als Utrechtse partij vonden we dat we dat inderdaad wel moesten.” Het toont de ontwikkeling die Hoog Catharijne probeert door te maken. De connectie met de stad was lang ver te zoeken, maar er wordt gewerkt aan een betere relatie.

De aanpak van het Utrechtse stationsgebied was aan het begin van deze eeuw een ingewikkelde kwestie geworden. Er was veel achterstallig onderhoud en bovendien waren er veel onveilige en verloederde plekken. Investeringen bleven bovendien lang uit, maar het Masterplan Stationsgebied in 2003 bracht een nieuw perspectief.

Zeventien jaar later begint de totale renovatie van het winkelcentrum inmiddels duidelijke vormen aan te nemen, maar de partijen in het centrum van Utrecht kwamen van ver. Directeur van Hoog Catharijne Menno Overtoom, al vanaf het begin in 2001 betrokken bij de herontwikkeling van het winkelcentrum, weet het kantelpunt nog wel. Zonder aarzelen: “Op 1 december 2009. Toen gebeurde er iets.” De bouw van de woon-winkelgebouwen op Vredenburg – waar tegenwoordig de Zara en Starbucks in zitten – startte op die dag. “Dat was letterlijk de eerste steen op weg naar een nieuwe toekomst van het hele gebied. Daarvoor was het vooral plannen maken, heel veel discussie en veel politiek bedrijven. Een periode met veel scepsis en cynisme in de stad.”

‘Het was allemaal heel anoniem en introvert’

Aansluiten op omgeving

Er was echter meer nodig dan alleen het leggen van stenen om de heersende opinie rond het stationsgebied en daarmee Hoog Catharijne te draaien. “Wij misten connectie met Utrecht”, vertelt Overtoom. “Er stonden voor onze verbouwing drie uitgangspunten vast: er moest meer daglicht komen, we wilden meer hoogte creëren en beter aansluiten op de omgeving. Het was allemaal heel anoniem en introvert. De verbindingen die er waren met de rest van Utrecht waren van een lage kwaliteit. Met deze verbouwingen hebben we dat geprobeerd om te draaien.”

Die uitgangspunten van de verbouwingen zijn duidelijk terug te vinden in het vernieuwde Hoog Catharijne. Grote hoge open ruimtes met veel licht en veel plek om te zitten, maar ook uitnodigende entrees op straatniveau zorgen voor een open karakter. Inmiddels is ook de toegang op de hoek van het Smakkelaarsveld en de Catharijnesingel bijna klaar en is de rest van de gevel richting het Moreelsepark het volgende onderdeel van het project. “We zijn vrij ver gegaan in de hoogte en licht terugbrengen”, knikt Overtoom tevreden. Sarah Vehmeijer vult aan: “Het is belangrijk om te beseffen dat het nog niet af is: we zijn nog druk aan het bouwen, maar de identiteit van het winkelcentrum is zich wel opnieuw aan het vormen. Naast winkels is er veel meer aandacht voor horeca gekomen en dat zorgt ervoor dat Hoog Catharijne meer een plek is waar mensen ook willen verblijven.”

De samenstelling van het winkelcentrum is volgens Vehmeijer tegenwoordig gevarieerder. “Er zijn winkels bijgekomen met een ander publiek dan Utrecht had. De ruimte die wij bieden is vaak ook groter dan in de historische binnenstad. De ontwikkeling en de stijgende populariteit van Utrecht hebben daar ook aan bijgedragen.”

De lokale ondernemers in het winkelcentrum (Bob Bayer, Tai Soen, Bakkerij Bart, Tamminga & Verweij en Hagenouw) zijn momenteel op een hand te tellen, is ook Vehmeijer zich van bewust. DUIC schreef eerder dat de hoge huurprijzen en ruime openingstijden het lastig maken voor kleine ondernemers. Vehmeijer reageert: “Wij zoeken naar meer kleine ondernemers in Hoog Catharijne: dat maakt het juist interessant voor bezoekers. We zijn daarover in gesprek met verschillende partijen en kijken wat past.”

Dialoog

Er wordt tegenwoordig meer toenadering gezocht met partners in de stad. “Door de transitie van het centrum hebben we nu de mogelijkheid om meer in contact te staan met de stad. We gaan meer met bewoners in gesprek, maar organiseren ook elke maand een optreden met TivoliVredenburg en hebben samenwerkingen met de Stadsschouwburg en het Centraal Museum”, vertelt Vehmeijer. “Veel van die initiatieven komen ook echt uit de stad. Men weet ons beter te vinden en wij werken ook beter samen.”

“We moesten ook meer de dialoog aangaan met de stad”, geeft Overtoom toe. “De samenwerkingen zijn een bewuste keuze om meer onderdeel te worden van Utrecht. Er was een fysieke barrière, maar we voelden ook weerstand vanuit de stad. We hebben daarom veel geëxperimenteerd.” Overtoom denkt terug aan Stekker in de Tunnel een technofeest in de oude expeditietunnel – bij Utrechters bekend als ‘junkentunnel’ – onder Hoog Catharijne. Hij lacht erbij: “Een spannende tijd. Sommige dingen doen we nog steeds en andere niet meer, maar we hebben hard gewerkt om de aantrekkelijkheid te verbeteren.”

‘Los van al die contracten komt dat ook omdat mensen elkaar wisten te vinden’

Kritiek vanuit de gemeenteraad over bijvoorbeeld de trappen tussen de Moreelsebrug en het station – met Klépierre is eerder afgesproken dat er geen trappen komen – blijft terugkeren. “De gemeente en wij zijn allebei serieuze en professionele partijen en vaak zijn we het eens, maar soms ook niet. Maar ik denk wel dat we al jaren beter omgaan met die kritiek. Het feit blijft dat dit gebied tot ontwikkeling is gekomen. Los van al die contracten komt dat ook omdat mensen elkaar wisten te vinden. We zijn blijkbaar in staat geweest om een eindeloze hoeveelheid hobbels en problemen op te lossen. Dat zegt eigenlijk genoeg.”

Gevel

De nieuwe gevel van Hoog Catharijne aan de Catharijnesingel is bijna klaar. Op de hoek is een ingang naar Hoog Catharijne en langs de singel is onder meer een opvallend hekwerk gemaakt met erachter een inpandige expeditielocatie, leveranciers kunnen hier hun spullen afgeven. Politieke partijen vroegen zich eerder af of de ruimte achter de plint niet een betere invulling had moet krijgen, zodat het publiek er ook wat aan zou hebben en het zo beter is voor de uitstraling. Veelgehoorde kritiek op het gebied rond het ‘oude’ Hoog Catharijne was namelijk het gebrek aan sociale veiligheid vanwege de dichte en donkere plinten. Wij vroegen raadslid Maarten Koning en initiatiefnemer van Bouwput Utrecht Herbert Boland wat zij van het gedeelte langs de singel vinden.

Maarten Koning, gemeenteraadslid D66 Utrecht

“D66 was een van de partijen die in 2018 vragen stelde aan het college, hoe het in vredesnaam mogelijk was dat er zo’n lelijke grote expeditiedeur komt pal aan de overkant van de culturele hotspot TivoliVredenburg. Het mag duidelijk zijn: wij zijn er niet blij mee en vragen ons tot op de dag van vandaag af hoe de Welstandscommissie dit goed heeft kunnen keuren. Wij hadden er graag een groene gevel gewild. Maar er is nu eenmaal een ‘expeditieruimte’ nodig voor de aanvoer van de spullen die in Hoog Catharijne verkocht worden. Zoals overal, zijn er ook in het Stationsgebied dingen die niet de schoonheidsprijs verdienen. Maar alles bij elkaar is het Stationsgebied veel gaver dan een paar jaar geleden: van het nieuwe stationsgebouw, tot Tivoli en straks de herontwikkeling van de Jaarbeurs: super voor ons stadsie. En de singel is vanaf september dan eindelijk helemaal rond (op 12 september de spectaculaire opening!). Wij kunnen er niet op wachten!”

Herbert Boland, Initiatiefnemer bouwpututrecht.nl

“Het is gemakkelijk om de intimiderende en voor Hoog Catharijne atypische donkere natuursteengevel met weinig aantrekkelijke straatfuncties te veroordelen. Uit de interviews die Bouwpututrecht.nl heeft gehouden voor de aanstaande special ‘Tien jaar bouwen’ zijn twee waarnemingen blijven hangen. Allereerst dat in het stationsgebied niet de individuele gebouwen of architectuur maar juist de samenhang, het totaal bepalend is. En daarnaast dat het succes uiteindelijk niet door gebouwen maar door mensen wordt gemaakt. Het vitaliseren van het straatniveau is daarbij wel een sleutelfactor. Hoe levendig de plinten van Gildenkwartier worden, weten we over een aantal maanden. Bedenk dat de omgeving volop compensatie biedt. Denk bijvoorbeeld aan het aanstaande Smakkelaarspark met de oevers van het nieuwe water. Maar Gildenkwartier dan? Zo snel mogelijk opfrissen van de bovenbouw. En veel grote bomen ervoor. Dat is dan wel een voordeel: groen komt mooier uit op het zwart.”