In de gevel van de Spar op de hoek van de Mariaplaats en de Mariastraat is een klein beeldje van een middeleeuws persoon te vinden: keizer Hendrik IV. Hoe kan het gebeuren dat er nu nog een herinnering aan die keizer bestaat?

In 1040 was bisschop Bernold begonnen met de bouw van de Pieterskerk en vrijwel gelijktijdig de Janskerk. Die kerken zouden met de Domkerk, de Paulusabdij en later de Mariakerk, een denkbeeldig kruis vormen, het Utrechtse ‘kerkenkruis’. De Mariakerk, het sluitstuk van dat kerkenkruis, was een plan van bisschop Koenraad en keizer Hendrik IV die hier een fraaie romaanse keizerskerk wilden bouwen.

Samen met Koenraad werd Hendrik eeuwenlang als kerkstichter vereerd. Toen in de vijftiende eeuw de Mariakerk van een nieuw gotisch koor werd voorzien, kreeg de oude keizer Hendrik dan ook een ereplaats op de nok van het koor en werd bisschop Koenraad herbegraven in een groots grafmonument.

In de zeventiende eeuw stond de Mariakerk als een van de fraaiste kerken van de stad nog fier overeind. Pieter Saenredam tekende en schilderde in 1636 het interieur van de kerk. Dat schilderij hangt nu in het Mauritshuis. Daarop is het koor van de kerk goed te zien met het beeldje van Hendrik IV nog op de nok. Ook nadat onder keizer Napoleon in 1813 de vervallen kerk werd afgebroken, maar het koor als muziekzaal in gebruik bleef, hield Hendrik IV stand op het dak.

Houten kopie

In 1845 ging het laatste restant van de Mariakerk alsnog tegen de vlakte om plaats te maken voor het Gebouw van Kunsten en Wetenschappen – nu bekend als het Conservatorium. Toch verdween de keizer niet definitief: een houten kopie van het beeld van Hendrik IV werd een aantal jaar later geplaatst op het huidige pand.

Omstreeks 1987 is dit houten beeld vervangen door een betonnen exemplaar dat we nu nog steeds kunnen zien is. Het houten beeld bevindt zich in de collectie van het Centraal Museum.

Als je Hendrik IV gaat bekijken, kijk dan ook naar het prachtige houtsnijwerk aan de winkel, met daarin glas-in-lood. Ga ook even naar binnen en zie met hoeveel zorg het glas-in-lood tevoorschijn is getoverd. Utrecht is trots op zijn erfgoed en de Spar heeft dat goed begrepen.

Rondleiders van Gilde Utrecht vertellen over verborgen en onbekende plekken in de stad.