Klassieke weekendtips: het slechtste vioolconcert van Beethoven?

Algemeen

13/2/2013 - 10:05

Rob van der Hilst

Wat zijn beste compositie was? Mijn Missa Solemnis. En zijn slechtste? Mijn vioolconcert. Merkwaardig hoe componisten (Ludwig van Beethoven in dit geval) soms hun eigen werk plegen te beoordelen. Maar inderdaad, de geládenheid van Beethovens grote mis waarin de componist zeg maar hoorbaar vecht om zijn geloof te behouden, zet de lyriek van zijn vioolconcert ver in de schaduw. Althans wanneer wij uitgaan van het vrij traditionele beeld van Beethoven als ‘vechter’ om de juiste noten op het muziekpapier te brengen en tegen alles wat hem niet beviel in het leven. Dat was vrij veel trouwens.

Wie bijvoorbeeld de eerste pagina van het originele handschrift van zijn vioolconcert – dat er voor zijn doen vrij rustig, geordend zelfs uitziet – vergelijkt met dat van zijn grote mis, waarin meer doorhalingen te bekennen zijn dan (voor zijn muziekuitgever) herkenbare muzieknoten, die kan zich bij dat ‘vechten’ wel wat voorstellen. Ook en zeker niet in de laatste plaats omdat Beethoven op enig moment in het scheppingsproces van zijn mis een afschrift onder ogen kreeg van de grote mis in h-moll (alias ‘Hohe Messe’) van Johann Sebastian Bach: om over die kwalitatieve Mount Everest heen te kunnen komen, creëerde weer een ander Probleem voor de componist, een tijdelijke blokkade. Had hij maar niet over de schouder van Bach moeten kijken, indachtig de beroemde uitspraak van Maurice Ravel over de rol en het nut van het bestuderen van andermans werk.

Beethoven’s vioolconcert een mislukte compositie dus gelet op Beethoven’s eigen kwalificatie ervan? Dat valt nog maar te bezien. In de allereerste plaats omdat in zijn uiting erover ongetwijfeld de frustraties van de zeer rommelige eerste uitvoering in Wenen moet hebben meegespeeld. En in de tweede plaats omdat hij de noten van zijn (in feite tweede maar nu wél voltooide) vioolconcert blijkbaar wel zo goed vond, dat hij het stuk later omwerkte tot pianoconcert. Quizvraag: hoeveel eigen pianoconcerten heeft Beethoven nagelaten?

Zeven: de vijf genummerde, zijn vroege concert in Es-grote terts uit Bonn (verloren gegane orkestpartijen hiervan zijn zowaar door pianist Ronald Brautigam c.s. stijl- en smaakvol gereconstrueerd) en dan de eigen pianoversie van zijn vioolconcert.

Het werk vormt het eerste deel van een concerttweeluik door het Orchestre des Champs-Elysees onder leiding van Philippe Herreweghe waarbij de Moldavische violiste Patricia Kopatchinskaja de solopartij voor haar rekening neemt. Aangezien het orkest tot de familie van de Oude Muziek behoort – waarin het principe van ‘historisch-geïnformeerde uitvoeringspraktijken’ leidend is – en dirigent Herreweghe daarin, als vanouds, significante bijdragen van het allerhoogste artistieke niveau pleegt te leveren, kan het meemaken van deze uitvoering wel eens een nieuwe ervaring betekenen. Namelijk dat wat (allang) bekend is zich toch als nieuw manifesteert.

Wat zich ongetwijfeld óók zal manifesteren in Beethoven’s Derde zijn ‘Synfonica Eroica’ dat in aanleg bedoeld was als nogal militante loftuiting op zijn grote held Napoleon Bonaparte, maar dat na diens zelfkroning tot keizer van Frankrijk de smaak meekreeg van herinnering aan zonder meer een grote held maar een ‘die wel op het verkeerd pad is terecht gekomen’. Beethoven had het niet zo op keizers en koningen, tenzij zij hem financieel besuikerden. De schoorsteen moet immers blijven roken, toch?

ZONDAG 17 Februari 2013, 15 uur, concert door het Orchestre des Champs-Elysées o.l.v. Philippe Herreweghe (foto) m.m.v. Patricia Kopatchinskaja, viool.