‘Paal en perk stellen.’ ‘De plank misslaan.’ ‘De eerste klap is een daalder waard.’ Heeft u zich ooit gerealiseerd waar die uitdrukkingen vandaan komen? Ik in ieder geval niet, tot ik bij toeval op de website van Kolfvereniging Het Vechthuis terechtkwam. Daar stonden deze bekende gezegdes, en nog veel meer, en ze blijken allemaal afkomstig te zijn uit het kolfspel.
Nu wist ik wel dat er een historische kolfbaan in Utrecht was, maar die lag toch in het St. Eloyen Gasthuis aan de Boterstraat? Klopt, maar er blijkt nu dus nog één baan te zijn, sinds een jaar of wat. Het Vechthuis, aan de Rode Brug bij het begin van het Zandpad, heeft een baan én een spiksplinternieuwe vereniging. Het bestuur timmert al een tijdje stevig aan de weg om leden te werven en publiciteit te genereren. Er is ook een Nieuwsbrief en een Facebook-pagina. Kolven gaat met de tijd mee…
Raak de paal!

Spelletjes als klootschieten, bikkelen, beugelen, koten , kaatsen en het spel met de colve waren in de middeleeuwen enorm populair. Kolven anno 2013 is een spel waarbij de bal met een slaghout tegen een paal wordt geslagen en zo punten kunnen worden gescoord. Tegenwoordig gebeurt dit altijd overdekt, maar de middeleeuwse voorlopers vonden plaats in de open lucht. Lang geleden zag ik het spel ook eens gespeeld worden in het Openluchtmuseum, half overdekt, en ik vond het er tamelijk hard aan toegaan, eerlijk gezegd.
Er is een beroemd schilderij van Hendrick Avercamp uit circa 1625; hier vindt het spel kolven plaats op het ijs en lijkt het bovendien veel meer op een voorloper van golfen. Met die discussie houden we ons maar niet bezig, met de relatie kolven – golfen. Dat is het heel verhaal, heb ik inmiddels begrepen.
Paal en perk aan de overlast

Slagsporten als kolven moeten wel voor heel wat verdwaalde ballen en ingeslagen ruiten hebben gezorgd toen ze nog buiten op straat werden gespeeld. Stedelijke bepalingen te over die ‘paal en perk’ wilden stellen aan de overlast van het kolven! Ik ben dergelijke bepalingen zelf ook wel tegengekomen in de Utrechtse stadsrekeningen van de vijftiende eeuw.
Oorspronkelijk probeerden de spelers namelijk met zo weinig mogelijk slagen – en vaak loeihard – een doel te raken (bijvoorbeeld een boom in de verte) of met een vooraf afgesproken aantal slagen zover mogelijk te komen. De uitbaters van herbergen en uitspanningen zagen hun klanten echter liever niet achter de bal uit het zicht verdwijnen (en zo hun geld voor de verteringen mislopen…). Daarna ontstond de kolfversie die vandaag de dag nog gespeeld wordt, op een speelveld tussen twee palen.

Vooral in Noord-Holland leeft de sport nog; circa 600 mensen spelen het in Nederland. De meeste kolfverenigingen noemen zich sociëteiten, want naast een sport is kolven ook een sociale bezigheid. Er zijn namelijk telkens maar drie spelers op de baan; de anderen kletsen of kaarten.
Voor geïnteresseerden organiseert Kolfvereniging Het Vechthuis kolfclinics en presentaties. Op de website treft u alle informatie.
Informatie: http://kolfvereniginghetvechthuis.nl/