In het pand aan de Koningsweg 2 in Utrecht zit speelotheek Tuf-Tuf. Een speelotheek waar speelgoed geleend kan worden dat speciaal gericht is op kinderen met een beperking of handicap. Met een aanbod van 1600 stuks speelgoed is er genoeg te kiezen voor deze kinderen. Maartje Maas (40) uit Maarssen is bestuurslid van de speelotheek en werkt er met veel plezier. “Dan ben je zelf ook weer even aan het spelen.” 

Speelotheek Tuf-Tuf is al in 1978 opgericht door de toenmalige Sociaal Pedagogische Dienst, tegenwoordig MEE geheten. “Die zagen heel veel ouders met kindjes met een beperking of een handicap die behoefte hadden aan speciaal speelgoed, omdat ze niet altijd met regulier speelgoed uit de voeten kunnen. Dat speelgoed is vaak ook duurder. En kinderen zijn weleens op dingen uitgekeken, of ze groeien eruit, dus je moet best wel vaak vernieuwen. Dat is niet voor iedereen weggelegd”, vertelt Maartje. Zo ontstond het idee van speelotheek Tuf-Tuf.

Dankzij een subsidie van de gemeente Utrecht kon in 1978 gestart worden met de speelotheek. Ze hebben op verschillende locaties in Utrecht gezeten en sinds januari 2018 zit Tuf-Tuf in het pand van het Rode Kruis aan de Koningsweg 2. Deze speelotheek is de enige in de provincie Utrecht die speciaal bedoeld is voor kinderen met een beperking. “We vinden het deels jammer dat er maar één speelotheek is in Utrecht die specifiek gericht is op deze doelgroep. Want als je wat verder weg woont, dan ben je niet altijd in staat om helemaal naar Utrecht te komen om iets te halen. Zeker als je kindje veel zorg behoeft. Dus het zou fijn zijn als er meer van dit soort speelotheken zijn in Nederland, waardoor kindjes door heel Nederland toegang hebben tot aangepast speelgoed waar ze ondanks hun handicap of beperking onbeperkt mee kunnen spelen”, legt Maartje uit.

‘Hier kan je alles uitproberen en als het niks is, dan leen je gewoon iets anders’

“Als je een kindje hebt dat maar heel beperkt iets kan, dat ernstig meervoudig beperkt is bijvoorbeeld, dan kan je niet goed uit de voeten met wat je in een reguliere speelgoedwinkel vindt. Dan is er speciaal speelgoed nodig dat bijvoorbeeld steviger is of dat je kan gebruiken als je in een rolstoel zit. Dat speelgoed bestaat ook wel, maar is wat duurder in aanschaf. En je moet dan maar net hopen dat je kind het ook leuk vindt. Hier kan je alles uitproberen en als het niks is, dan leen je gewoon iets anders”, aldus Maartje. “Zo hebben wij (loop)fietsjes die steviger en iets hoger zijn voor kindjes die pas op latere leeftijd toe zijn aan dergelijk speelgoed. Maar de speelotheek wil ook aansluiten op wat er op dat moment weer voor nieuw speelgoed is ontwikkeld of wat populair is, zoals Peppa Pig.”

Speelgoed lenen

Het principe van een speelotheek is hetzelfde als dat van een gewone bibliotheek. Bij Tuf-Tuf kunnen mensen lid worden voor een bepaald bedrag per jaar en dan mogen zij een aantal stuks speelgoed per keer lenen. Mensen mogen lid worden als ze een kind hebben met een beperking of handicap. De speelotheek koopt al het speelgoed zelf in, maar krijgt soms ook wat gedoneerd van ouders. Het speelgoed bij Tuf-Tuf is speciaal bedoeld voor kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, ontwikkelingsachterstand of langdurige ziekte.

Op dit moment werken er zo’n dertig vrijwilligers bij de speelotheek. Daartussen zitten veel ouders en grootouders die zelf (klein)kinderen hebben met een beperking of handicap. Maar er zitten ook mensen bij die in de buurt wonen en het leuk vinden om vrijwilligerswerk te doen. “Het is wat dat betreft een hele vrolijke plek. En kinderen vinden het ook altijd leuk om hier te komen en dingen uit te zoeken”, zegt Maartje glimlachend.

Tekst loopt door onder de foto

Prikkels

Bij de speelotheek Tuf-Tuf is ook zogenaamd ‘snoezelmateriaal’ te vinden. Dat is speelgoed voor ernstig meervoudige kindjes of kindjes die niet altijd evenveel prikkels kunnen verduren. Bijvoorbeeld een grote massagemat die trilt. “Als je heel weinig kan met je lijf, maar je wilt wel impulsen krijgen, dan kan je daar lekker op liggen. Daarnaast hebben we voor kinderen die lichamelijk weinig kunnen, of weinig impulsen kunnen verdragen verschillende projectoren. Die projecteren dan beelden op het plafond of op de muur. Dus dat zijn allemaal dingen waardoor kindjes toch iets ervaren, maar op een rustige manier zonder al te veel prikkels”, vertelt Maartje.

In de ruimte van de speelotheek is tevens een speelwerktafel te zien. Daar kan een rolstoel onder geschoven worden en passen allemaal platen in. “We hebben bijvoorbeeld een spiegelplaat, maar ook een plaat met gaatjes erin om dingen doorheen te steken of met een draaiwiel om zelf geluid te maken en beweging te produceren. Zo kunnen kinderen op die manier van alles doen. Want voor ons is het belangrijk dat ieder kind met een beperking het juiste speelgoed heeft, zich kan ontwikkelen en plezier kan maken”, aldus Maartje.

Het aangepaste speelgoed wordt ook gebruikt door zorgverleners zoals ergotherapeuten, logopedisten en revalidatiecentra. “We hebben veel speelgoed dat gebruikt wordt door bijvoorbeeld fysiotherapeuten. Zoals de foamblokken die we hebben staan. Die zijn perfect om kindjes te stimuleren in het lopen, kruipen of het zich eraan optrekken en staan”, legt Maartje uit.

Tekst loopt door onder de foto

Direct enthousiast

Voor Maartje was de kennismaking met speelotheek Tuf-Tuf liefde op het eerste gezicht. Toen ze de eerste keer speelgoed kwam lenen was ze zo onder de indruk dat dit bestond, dat ze de tweede keer al vroeg of ze kon helpen. En zo geschiedde, want sinds januari 2022 zit ze in het bestuur van de speelotheek, is ze verantwoordelijk voor de communicatie binnen de stichting en draait ze af en toe een dienst mee.

Maartje kan uit eigen ervaring spreken. Ze heeft namelijk zelf een 3-jarige zoon, Lev, die een lichamelijke en cognitieve beperking heeft. “Hij heeft een heel zeldzame genetische afwijking. Dat is ook hoe ik de speelotheek heb ontdekt. Ik was überhaupt al op zoek naar een speelotheek, want ik wist al dat als je kinderen hebt, je huis binnen de kortste keren een speelgoedwinkel is”, zegt Maartje lachend. “Het idee van een speelotheek waar je speelgoed kan lenen en delen met een groep, sprak me heel erg aan. En toen ik op internet zocht naar een ‘speelotheek’ in Utrecht, kwam ik Tuf-Tuf tegen die speciaal bedoeld was voor kinderen zoals de mijne.”

‘Zodat hij zich vast kan houden en kan leren lopen met wat stabiliteit’

Populair speelgoed

De Scooot Firefly is een van de populairste speelgoeditems van de speelotheek. “De Scooot Firefly kan je op verschillende manieren gebruiken en helpt kindjes om zichzelf voort te bewegen, liggend op hun buik of zittend. We hadden voorheen één Scooot Firefly die continu uitgeleend was. Dat is natuurlijk jammer want dan moesten ouders soms lang wachten voordat ze hem konden krijgen of ze grepen steeds mis. Toen hebben we met een donatie van kinderopvang De Bombardon een tweede Scooot kunnen kopen”, aldus Maartje.

Daarnaast is Quadro-speelgoed enorm populair, waarmee je van alles kan bouwen, zoals huisjes, maar bijvoorbeeld ook loopbruggen. “Dat heb ik met mijn zoontje ook gedaan. Zodat hij zich vast kan houden en kan leren lopen met wat stabiliteit”, vertelt Maartje als ze een filmpje laat zien van haar zoontje.

Positieve plek

“Als je een kindje hebt met een beperking of een handicap, dan heb je gewoon heel veel zorgen. Meer zorgen dan dat je bij een regulier kindje hebt en dan is het fijn dat er een plek is die speciaal ontworpen is voor jouw kind. Die bedoeld is om hem of haar plezier te laten maken, te helpen ontwikkelen. Het is een ontzettend positieve plek wat dat betreft. Om daaraan bij te dragen en meer ouders het gevoel te geven: ‘die plek is er, je kan er lid van worden en je kan er terecht’, dat geeft mij heel veel voldoening. En het is gewoon heel vrolijk om hier te zijn. Om al die spelende kindjes te zien en zelf af en toe te moeten ontdekken wat speelgoed is en doet, want dan kan je weer beter advies geven. Dan ben je zelf ook weer even aan het spelen”, vertelt Maartje glunderend.