Het einde van de Tweede Wereldoorlog is het begin van plannen maken voor de toekomst van Utrecht. Er moet veel gebeuren. Niet alleen moet de oorlogsschade hersteld worden, maar er moeten ook wegen en grote aantallen woningen gebouwd worden. Voor de oorlog zijn er al veel schetsen gemaakt. Om uitbreiding te realiseren is veel ruimte nodig en die ruimte is er niet. Dat het Utrechts grondgebied vergroot moet worden, is wel duidelijk, maar op welke manier? Het is hoog tijd om plannen te maken én uit te voeren!

In 1950 presenteert de dienst Ruimtelijke Ordening een concept met de naam ’Nieuw Utrecht’. Het plan bouwt voort op het eerdere plan van Berlage uit 1924, met de aanleg van de wijken Kanaleneiland en Hoograven. Voor de wijk Overvecht is al ruimte gereserveerd. Ten noorden van Overvecht is naast Groenekan ruimte overgelaten voor toekomstige uitbreiding. Aan de westkant van het Amsterdam-Rijnkanaal wordt een groot industriegebied gepland met een uitgestrekt havengebied. Utrecht moet een havenstad worden.

De tekst loopt door onder de foto.

De stad opnieuw ingericht

“Nieuw Utrecht” beschrijft niet alleen de globale indeling van de stad. Het besteedt ook gedetailleerd aandacht aan het gebied binnen en langs de binnenstad. Het plan is ambitieus: de binnenstad wordt opnieuw ingericht. De Neude met een nieuw gemeentehuis moet het centrale punt van de binnenstad worden. Het verkeer naar het oosten verloopt via een te verbreden Voorstraat, het noord-zuidverkeer verloopt via de St. Jacobsstraat en de te verbreden Springweg.

De inrichting van de binnenstad gaat in het plan over de kop. Rond de Nieuwegracht wonen de ’notabelen’, de Oudegracht is voorbestemd als woongebied voor de middenstand. Aan diezelfde Oudegracht is ruimte voorzien voor ’kleine neringdoenden’.  

Wijk C wordt volledig heringericht. Voor de bewoners met vaak een laag inkomen is geen plaats meer. In plaats van woningen wordt er ruimte voor ontspanning en vermaak bedacht. Cinema’s, cafés en cabarets krijgen een plek, evenals een sportcentrum, een zwembad en zelfs een manege. Wijk C krijgt ook een nieuw plein.

Ook Catharijne wordt in dit plan heringericht. De Jaarbeurs aan het Vredenburg wordt uitgebreid tot aan de Mariaplaats. Daarnaast krijgt de Jaarbeurs een terrein tussen de singel en het spoor, vanaf de Nicolaas Beetsstraat tot aan het Academisch Ziekenhuis.

De tekst loopt door onder de foto.

Het Centraal Station wordt in lijn met eerdere plannen naar het zuiden verplaatst, achter de hoofdgebouwen van de NS. De vrijkomende ruimte van het verplaatste station biedt plaats aan een politiekantoor, gemeentelijke diensten en garages, met het busstation langs de Catharijnesingel. Het gebied tussen het spoor en het Merwedekanaal wordt industriegebied.

Geen oplossing

Het plan “Nieuw Utrecht” is ambitieus, maar niet haalbaar. Wonen, werken en ontspanning vinden in het plan in de binnenstad plaats, maar vooral voor de ’betere’ inwoners. Het plan geeft geen oplossing voor de problemen van de stad: de toename van het verkeer en het gebrek aan woningen voor de arbeiders. Het grootste verkeersknelpunt, het Leidseveer, blijft buiten beschouwing. Aan de vele afbraken en verplaatsingen zijn hoge kosten verbonden zonder dat knelpunten echt worden opgelost.

Deze conclusie wordt ook door het gemeentebestuur getrokken. Na publicatie ervan krijgt het plan “Nieuw Utrecht” geen vervolg. De dienst Ruimtelijke Ordening werkt verder aan een structuurplan, dat in 1954 wel wordt goedgekeurd. “Nieuw Utrecht” maakt vooral duidelijk hoe in 1950 gedacht wordt over Utrecht als stad: de stad is het gebied tussen de singels, de rest van de stad bestaat uit buitenwijken.