Zuurstofradicalen kunnen schade aanrichten in cellen, maar ze zijn ook nodig bij normale processen. Dat blijkt uit onderzoek van het UMC Utrecht. “Het overmatige gebruik van antioxidanten zou wel eens ongunstige effecten kunnen hebben.” 

Vrije zuurstofradicalen zijn agressieve moleculen die veel schade kunnen aanrichten door willekeurig chemische reacties aan te gaan. Vrije radicalen spelen een rol bij veroudering en het ontstaan van kanker. Antioxidanten bieden bescherming tegen vrije radicalen. Bekende antioxidanten zijn vitamine C en vitamine E.

Signaal
Maar radicalen blijken ook van belang te zijn voor het normale functioneren van cellen. Vrije zuurstofradicalen geven een signaal af dat nodig is voor het ‘aanzetten’ van genen die cellen beschermen tegen schadelijke invloeden van buiten. Dat blijkt uit het onderzoek van promovenda Marrit Putker (foto) onder leiding van dr. Tobias Dansen van het UMC Utrecht. Zij beschrijven hun resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift Molecular Cell van 17 januari.

“Teveel zuurstofradicalen in een cel is niet goed, maar te weinig ook niet”, vat Dansen de resultaten heel kort samen. “Het wil zeggen dat het overmatig gebruik van antioxidanten, zoals het slikken van megadoses vitamine C, misschien wel ongunstige effecten heeft.”

Technisch gezegd: Putker en Dansen ontdekten dat zuurstofradicalen de zogenaamde FOXO-transcriptiefactor activeren via een zogenaamd redox-signaal. De transcriptiefactor verplaatst daardoor naar de celkern en zet een reeks genen aan die ervoor zorgen dat de cel stopt met delen en zich beschermt tegen beschadigingen. Ongeremde celdeling en invloeden van schadelijke stoffen kunnen kanker en ouderdomsziektes zoals de ziektes van Alzheimer en Parkinson veroorzaken. Het nu ontdekte mechanisme, dat afhankelijk is van het redox-signaal, zou deze processen dus mogelijk tegen kunnen gaan. In vervolgonderzoek gaat Dansen daarom de rol van de FOXO-transcriptiefactor bij het ontstaan van kanker verder bestuderen. Dansen voerde zijn onderzoek uit in rondwormen en menselijke cellijnen.

Het onderzoek is mede gefinancierd door KWF Kankerbestrijding.