Onopvallend weggestopt langs het spoor in de Tweede Daalsebuurt staat een bijzonder huis. Het is het thuis van Rick, Hilde en hun twee jonge kinderen, Siene en Fiep. Zij wonen op de Schutstraat 89, in een houten spoorweghuisje uit de jaren ’30. Wat ogenschijnlijk een heel normaal woonhuis is, is het eigenlijk een stuk spoorgeschiedenis.

Wie het gebouw van dichterbij bekijkt ziet al gauw de donkergroene verfkleur op de met houten latten bedekte gevel. De kleine ramen met houten kozijnen op de bovenverdieping zijn karakteristiek en het opvallende puntdak is zelfs te zien vanuit de treinen die het huis passeren.

Maar wat niet aan de buitenkant te zien is, is dat dit huis oorspronkelijk gebouwd is als directiekeet voor spoorwegmedewerkers. Voor Rick en zijn familie is het “super bijzonder, heel onwerkelijk zelfs” om in dit bijzondere huisje te mogen wonen. “Het voelt voor ons nooit als een gewoon huis, maar altijd als een heel bijzonder plekje verborgen in het groen”, aldus de trotse bewoner van Schutstraat 89.

Geschiedenis van het spoor

Vóór 1940 reed de trein dwars over de Amsterdamsestraatweg. Voetgangers konden tot 1925 via een opvallende brug het spoor over en na 1925 via een ondergrondse voetgangerstunnel het gesloten spoor omzeilen. Auto’s en fietsers moesten daarentegen regelmatig wachten tot het spoor vrij was.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Fietsers wachten voor de spoorwegovergang op de Amsterdamsestraatweg en voetgangers lopen over het spoor via de voetgangersbrug ter hoogte van de huidige Amsterdamsestraatweg 141, rechts de ingang van de Houtstraat, 1925. Bron: Het Utrechts Archief.

Vanaf de jaren ’30 kwam er een betere oplossing; de gehele spoorlijn werd verhoogd. De trein kon over de spoorbrug rijden, zonder dat fietsers en automobilisten moesten stoppen voor de trein. De spoorbrug, die na enige renovaties vandaag de dag nog steeds de Amsterdamsestraatweg kruist, was af in 1941.

De voormalige directiekeet op Schutstraat 89 diende als uitvalsbasis voor opzichters en ingenieurs van het spoor. Zij konden vanuit deze plek namelijk goed leidinggeven over het grootschalige project om de spoorlijn te verhogen. De ligging van het huis lijkt op het eerste gezicht dus misschien merkwaardig, maar met dit in het achterhoofd is het helemaal zo gek nog niet.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Werkzaamheden voor het verhogen van de spoorbaan en over de Amsterdamsestraatweg en de voetgangerstunnel onder de weg. Jaartal onbekend. Bron: Het Utrechts Archief.

Op onderzoek uit

Dat het huisje hier als directiekeet is neergezet en er na al die jaren nog steeds staat, is voor Rick “iets magisch”. Toch is er veel onduidelijk over de geschiedenis van de voormalige directiekeet. Daarom is Rick zich na de aankoop van het huis in 2016 gaan verdiepen in de geschiedenis van hun bijzondere woning. Wat hem geholpen heeft om antwoorden op zijn vragen te krijgen is Ricks werk bij Het Utrechts Archief. Hierdoor kreeg hij tijdens zijn zoektocht toegang tot originele bouwtekeningen uit 1935.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Bouwtekening van een directiekeet met rijwiel- en kolenbergplaats voor de spoorwegwerken Utrecht Zuid. (Vondellaan/Kruisvaart). Er was een kamer voor de ingenieur en een voor de opzichters. Augustus 1935. Bron: Het Utrechts Archief.

Uit deze tekeningen kon hij concluderen dat het huis oorspronkelijk niet op de Schutstraat gebouwd is, maar op de Vondellaan in de Rivierenwijk. Op een van de tekeningen staat namelijk ‘directiekeet met fietsenstalling en kolenberghok ten behoeve van de spoorwerken Utrecht-Zuid, 1935’. Het huis is dus eerst gebruikt als directiekeet voor een project van de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij voor treinen richting Arnhem en Den Bosch en pas later, waarschijnlijk eind jaren ’30 of in de jaren ’40, verplaatst naar de Schutstraat voor het verhogen van de spoorlijn richting Amersfoort en Utrecht Centraal.

Rick vervolgt: “Toen we hier net kwamen wonen heb ik naast het doen van onderzoek in het archief ook contact gezocht met de oude bewoner.” Zo wist Rick oude foto’s uit de jaren ’60 en ’70 te bemachtigen en is hij er via via achter gekomen wie er gewoond hebben na de Tweede Wereldoorlog.

‘Als ik dat puzzelstukje heb gevonden is mijn onderzoek pas klaar’

Hoewel de Rick nog steeds fanatiek in het archief op zoek is naar informatie over de geschiedenis van de woning, blijven er een paar vragen onbeantwoord. Zo is het tot op heden onduidelijk waar de directiekeet gebleven is tussen het gebruik van de keet op de Vondellaan en de Schutstraat.

Uit een krantenbericht van 17 juli 1939 heeft hij achterhaald dat men op dat moment is begonnen met de voorbereidingen voor het verhogen van het spoor naar Amersfoort én dat men toen ook bezig was “met het verplaatsen van een directiekeet naar het terrein van dit werk”.

Maar of de keet dan daadwerkelijk op Schutstraat 89 terecht is gekomen, wanneer deze werkzaamheden precies zijn opgehouden en op welk moment de verhoogde spoorbaan in gebruik genomen werd, is nog niet duidelijk. Verdere informatie over of bewijs van de verplaatsing van de keet naar de Schutstraat ontbreekt tot op heden of berichtgeving spreekt elkaar tegen.

Wel is bekend uit persoonskaarten dat er met ‘Directiekeet NS’ werd verwezen naar Schutstraat 89 en dat de keet net na de Tweede Wereldoorlog gebruikt werd als noodwoning. Een soort anti-kraak avant-la-lettre. Ook is het vrijwel zeker dat er in de directiekeet ruimte was voor een opzichter om daar (tijdelijk) te verblijven. Maar wat er tussen 1940-1944 is gebeurd met de keet, of er mensen woonden en wie dan en of het bouwwerk wellicht niet gewoon werd opgeslagen, is nog onbekend.

Rick: “Het blijft knagen dat ik niet weet of het huisje er al stond in 1940 tijdens de ophogingswerkzaamheden aan de spoorlijn of dat het pas in 1944 is geplaatst, toen de werkzaamheden eigenlijk al zo goed als klaar waren. Ik zou dolgraag met nog meer ex-bewoners, familieleden, vrienden of buren in contact komen die het huisje van vroeger kennen. Misschien zijn er nog meer oude foto’s of verhalen die ik nog niet ken. Als ik dat puzzelstukje heb gevonden dan is mijn onderzoek pas klaar.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

De voormalige directiekeet op Schutsstraat 89 in de zomer van 1964. Bron: Het Utrecht Archief.

Verborgen in het groen

Er wordt dus veel tijd gespendeerd aan het uitzoeken van de geschiedenis van de woning, maar Rick en Hilde hebben ook veel moeten doen om het huis leefbaar te maken voor hun gezin. Zo zijn zij na de aankoop bijna een jaar bezig geweest met onder meer het isoleren van het huis en het vergroten van de ramen op de benedenverdieping voor meer licht in huis. De bovenverdieping is aangepast op hun woonsituatie.  Maar het karakter, de charme en de geschiedenis van de directiekeet willen ze uiteraard behouden.

“Door de woningnood direct na de oorlog en doordat het huisje nooit iemand in de weg stond, het heeft zelfs de spoorverbreding in de jaren ’90 overleefd. Dat maakt dat wij ook juist extra goed voor deze plek willen zorgen.” Ook voorbijgangers spreken Rick en Hilde geregeld aan om te vragen naar “het verhaal achter ons Pippi Langkoushuisje.” Dat levert niet alleen leuke gesprekken op, maar maakt het wonen op deze bijzondere plek verborgen in het groen ‘onwerkelijk’.

De klas van de vijfjarige Fiep is zelfs op schoolreisje geweest naar hun huis om meer te leren over het thema ‘wonen’, om hutten te bouwen met de hele klas en te kijken naar de kippen in de ruime tuin. Ook zomers is het heerlijk vertoeven met de buren in de tuin. Of zoals op Oudejaarsdag met een kampvuurtje. Rick roept daarom iedereen op die meer weet of meer wil weten over de oude directiekeet om eens langs te komen en zich welkom te voelen op Schutsraat 89.