‘Voel je goed! Voel je lekker! Probeer het nu!’ Een deel van de teksten die sinds kort te lezen zijn op de ruiten in de Vinkenburgstraat. De binnenstad heeft er tot en met 29 september een bijzondere ‘winkel’ bij: de xtc-winkel. Geen plek waar je daadwerkelijk een pilletje kunt kopen, maar waar een publieksexperiment plaatsvindt. Een plek waar je praat en leert over drugs, maar ook helpt bij het beantwoorden van de vraag: wat als de overheid in Nederland xtc zou reguleren? Hoe zou dat eruit moeten komen te zien? 

15 juli opende de initiatiefnemer de winkel, onder meer duidelijk te herkennen aan de grote blauwe xtc-pil boven de deur. Als bezoeker stap je een fictieve wereld in waarin xtc is gereguleerd. Je wordt er uitgedaagd na te denken over het beleid. Moet je bijvoorbeeld overal pillen kunnen kopen? Of alleen op doktersrecept? Vind je dat mensen minimaal achttien jaar moeten zijn om xtc te kopen, of misschien wel ouder? Allemaal vragen waar het Amsterdamse Drugsmuseum Poppi graag zoveel mogelijk meningen over wil verzamelen. Die gegevens worden geanalyseerd door de Universiteit Utrecht.

Tot nu toe bezoeken veel jongeren de winkel, maar Machteld Busz van Poppi vindt het mooi om te zien dat er ook een aantal gezinnen langs zijn gekomen. “Progressieve moeders met hun kinderen bijvoorbeeld, heel leuk. Ze praten goed met hun kinderen over drugsgebruik.” De meeste bezoekers zijn voorstanders, merken de meiden achter de welkomstbalie. Maar er komen ook mensen met kritiek. “Die informatie hebben we juist ook nodig”, zegt Machteld. Samen met de bezoekers wordt uitgezocht hoe de regulering er precies uit kan komen te zien. “Gereguleerde xtc is volgens wetenschappelijk onderzoek de veiligste optie. Het is veiliger voor mensen hun gezondheid, beter voor het milieu en zorgt voor minder drugscriminaliteit”, zegt Machteld.

Tekst loopt door onder afbeelding

Lolly’s en brownies 

In het pand aan de Vinkenburgstraat zijn drie ruimtes ingericht als mogelijke verkooppunten: een smartshop, apotheek en in de kelder is er een club. Inclusief muziek, discolichten én een xtc-automaat aan de muur. Per verkooppunt kan er vervolgens nagedacht worden over bijvoorbeeld een maximumaantal pillen per persoon of de verpakking waarin xtc verkocht zou moeten worden. Ook over randzaken zoals marketing wordt nagedacht: moet dit verboden worden of mogen de verkopers ongeremd en overal reclame maken?

In de kleurrijke smartshop liggen, net zoals in de andere twee ruimtes, koptelefoons en tablets. Daarmee krijgen de bezoekers allerlei informatie te horen, maar wordt ook hun mening gevraagd. Zo luidt een van de vragen: ‘XTC ken je waarschijnlijk in pilvorm. Maar het zou in verschillende vormen verkocht kunnen worden. Hoe zou je het graag te koop zien staan? (meerdere antwoorden mogelijk)’. Er is keuze uit de bekende pillen, maar ook shotjes, lolly’s, brownies, koekjes. Ook is er ruimte om eigen ideeën in te vullen.

Tekst loopt door onder afbeelding

Drugs regelen

Het is best druk in de winkel. In elke ruimte lopen mensen rond, vooral jongeren. Die leeftijdscategorie is ook het sterkst vertegenwoordigd onder de bezoekers, zegt Machteld. Twee jongemannen stappen de winkel binnen. Zij hebben net aan de overkant van de straat een tatoeage laten zetten en waren benieuwd wat hier binnen te vinden was. Via Instagram hadden ze erover gehoord. Beide mannen gebruiken wel eens xtc en zijn voor regulering. Vooral omdat het beter zou zijn voor milieu, maar ook veiliger.

“Ik ben meestal degene die de drugs regelt voor mijn vriendengroep als we naar een feestje gaan”, zegt een van hen. “Het voelt iedere keer toch best wel sketchy als ik dan weer bij een dealer in de auto stap.” Ook is xtc geen verslavende drug, zeggen ze. Nog een reden waarom het volgens hen prima gereguleerd zou kunnen worden.

Tekst loopt door onder afbeelding

Landelijke pilot

“Is dit echte xtc?”, vraagt een van de bezoekers. Ze wijst naar de pillen die aan de muur hangen in de smartshop. Maar nee, echte xtc is er niet te vinden. De discussie leeft ook binnen de politiek, merkt Machteld. Zowel in de gemeenteraad in Utrecht als die in Amsterdam is er meer aandacht voor andere opties dan het huidige verbod. Zo staat er in het coalitieakkoord van Amsterdam dat de partijen willen dat er ruimte komt voor een dergelijke pilot in de gemeente. In Utrecht is het niet de eerste keer dat er een xtc-winkel is. In mei 2021 opende Jonge Democraten ook al een xtc-winkel in de binnenstad.

De jongerenorganisatie van D66 wilde hiermee ook aandacht vragen voor ‘het belang van de legalisering van xtc in Nederland’. Begin vorig jaar pleitte de Utrechtse fractie dan ook onder meer voor een lokaal experiment waar mensen in een ‘x-shop’ xtc kunnen kopen. “Er worden gecontroleerde producten verkocht, je krijgt goede voorlichting en onder de achttien jaar kom je er niet in”, zei D66-raadslid Has Bakker hier toen over.

Voorlopig zijn de kleurrijke snoepjes in de xtc-winkel dus nog gewone snoepjes. Maar als het aan Poppi Amsterdam ligt, komt daar verandering in. “Het zou mooi zijn als we een bijdrage kunnen leveren aan een landelijke pilot om xtc te reguleren”, zegt Machteld. “Natuurlijk blijven er altijd risico’s bestaan, ook al zou xtc gereguleerd worden, maar een pilot zou al een heel mooi begin zijn.”