Begonnen als allereerste vrouwenboekwinkel van Nederland, inmiddels uitgegroeid tot ook een ontmoetingsplek en social space. Savannah Bay bestaat bijna veertig jaar en is gespecialiseerd in gender en seksualiteit, maar de “eigenzinnige selectie literatuur” bestaat ook uit boeken over postkolonialisme en steeds meer over natuur en klimaat. De winkel is allang niet alleen meer voor en door vrouwen, maar voor iedereen die geïnteresseerd is in deze thema’s.

In de Telingstraat, die vanaf de Ganzenmarkt in de Slachtstraat overloopt, verwelkomen de vlaggen aan de gevel je bij de winkel. Binnen staan de boeken in de witte houten kasten keurig geordend op thema. Rechts in de zaak staat een grote tafel met koffie en thee waar iedereen kan aanschuiven. Ook hangt er onder meer een zwart krijtbord met daarop alle activiteiten die deze maand plaatsvinden, zoals een gespreksgroep over non-monogamie, maar ook een trans- en gender-queer-gespreksgroep, schrijfcursussen en lezingen.

De winkel, die vier jaar geleden 35 jaar bestond, heeft een bijzondere geschiedenis. Het was de eerste feministische boekhandel in Nederland. De geschiedenis begint formeel in 1984, maar reikt verder terug in de tijd. Savannah Bay komt voort uit de eerste vrouwenboekwinkel in Nederland: De Heksenkelder.

In december 1975 opende De Heksenkelder de deuren in de werfkelder op de Oudegracht 261. In combinatie met het gelijknamige café op de begane grond groeide de winkel uit tot een belangrijk centrum van de tweede feministische golf in Utrecht en de rest van het land. In de loop van de jaren zeventig en tachtig ontstonden er ook in andere steden vrouwenboekhandels. Die dienden als distributiekanalen voor boeken en andere informatie die verder niet of nauwelijks te verkrijgen waren. Geen van die winkels bestaat meer.

Vrijwilligers

In 1984 verhuisde de winkel vanuit de vochtige werfkelder naar het pand op de Telingstraat. In de jaren 80 en 90 kwamen er naast boeken “voor, door en over vrouwen, emancipatie en feminisme” ook titels te liggen die gaan over postkolonialisme en LHBTQIA+-thema’s. De winkel draaide lang volledig op vrijwilligers, totdat Marischka Verbeek in 1997 de taak op zich nam om als ondernemer de zaak professioneler te maken. Zij is inmiddels 26 jaar eigenaar. Daarvoor was ze er zes jaar vrijwilliger.

Tekst loopt door onder afbeelding

En nog steeds is Savannah Bay voor het grootste deel een vrijwilligersorganisatie. De vrijwilligers draaien in principe één dienst van vier uur per week, maar veel van hen zijn in al hun enthousiasme daarnaast ook regelmatig in de winkel te vinden. Voor een extra dienst, of gewoon in hun vrije tijd. Dat geldt ook voor Melle. “Ik vind het hier heel leuk. Het voelt als een woonkamer. Hier vind je ook een stukje community, een social space.” Daar sluit Val, een andere vrijwilliger, zich helemaal bij aan. “Er hangt hier een heel fijne en open sfeer. En de thema’s spreken me erg aan.”

‘Unieke plek’

“Onze toegevoegde waarde is dat we meer zijn dan een boekwinkel”, vertelde Marischka eerder al eens aan DUIC. “Savannah Bay is geworteld in het idee dat boekverkoop een middel is, niet een doel. We willen mensen inspireren, laten nadenken, nieuwe ideeën geven of juist herkenning.” Savannah Bay noemt zichzelf vandaag de dag dan ook een ontmoetingsplek.

“Er is hier zoveel”, zegt Sabine Ganzevoort, een van de twee betaalde winkelmanagers. Zij vormt het managers-team met Savitri van der Velden. “De verhalen van de boeken, maar ook die van de vrijwilligers en de klanten. Er komt hier een hele hoop samen. Of dat nou queer, klimaat of postcolonial is, het is heel fijn dat het een community-gevoel heeft. De boekwinkel is een onderdeel, maar het is vooral een plek voor mensen om samen te komen en dingen te delen. Dat maakt het hier een unieke plek.”

Tekst loopt door onder afbeelding

Zo vertelt Sabine dat er laatst iemand binnenkwam, enigszins in paniek, met een open relatie. Daar wilde ze het graag over hebben en meer over weten. “We zetten haar neer met een kop thee, praatten erover en raadden haar boeken erover aan. Laatst waren er ook ouders van wie hun kind als non-binair uit de kast was gekomen. Zij wisten niet zo goed wat dat nou precies was en ook daar konden we bij helpen.”

‘Grappige mix’

Sabine is erg tevreden met hoe het op dit moment gaat. “We hebben natuurlijk met corona wat gekke jaren gehad, maar daarin zag je wel wat voor een vaste achterban we hebben die ons heel erg steunde. Dat was heel fijn en een enorme opsteker voor ons.” De komende periode wordt opnieuw even anders dan anders, zegt Sabine.

“Marischka neemt een sabbatical van 3,5 maand. Zij is het gezicht van de winkel. Dus ik ben benieuwd hoe die komende tijd eruit zal zien, maar het gaat heel goed. We hebben een heel sterk vrijwilligersteam dat graag hier wil werken. We moeten ook wel eens nee verkopen. Verder komt er een nieuw publiek van jonge mensen binnen. Samen met onze vaste oudere klanten is dat een grappige mix.”

Naast haar sabbatical, is Marischka ook op zoek naar een of meerdere mede-eigenaren voor Savannah Bay. Het idee is dat diegene eerst samen de winkel komt runnen en uiteindelijk Marischka opvolgt. “Savannah Bay is belangrijk en moet toekomstbestendig blijven”, schrijft ze er onder andere over op de site van haar winkel. “Ook daarom heb ik behoefte aan mensen die met verse energie nieuwe perspectieven brengen. Die mee kunnen denken over en bouwen aan de plek die Savannah Bay moet zijn en blijven.”