De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer lopen we door het Utrecht Science Park.

Utrecht was in de jaren zestig van de vorige eeuw een stad waarin de gebouwen die de universiteit in de stad in gebruik had niet meer berekend waren op de aantallen studenten die er waren. Vooral het aantal studenten in de bètawetenschappen was stormachtig gegroeid en dus moesten er nieuwe laboratoria en instituten worden gebouwd.

Nadat de kringenwet, die bepaalde dat nabij de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie niet mocht worden gebouwd, was opgeschort, ontstond de mogelijkheid om een universitaire campus te bouwen in de Johannapolder tussen Utrecht, De Bilt en Bunnik. De meeste studie-uren werden nog doorgebracht in collegezalen en labs in de stad zelf en nog maar weinig in de Uithof.

Transitoria

Transitorium I, nu het Marinus Ruppertgebouw, was klaar en aan Transitorium II, nu het Willem C. van Unnik gebouw, werd druk gewerkt. Het is ontworpen door de architecten Lucas & Niemeijer. Volgens een uniek concept, het zogenaamde jackblocksysteem, werd eerst een kelder uitgegraven waarin 127 hydraulische vijzels werden geplaatst. Daarna werd een betonnen dak gestort, waarna de etage één verdieping werd opgevijzeld. Dit procedé werd steeds herhaald totdat er een gebouw was ontstaan dat bijna 76 meter hoog was.

Daarna kwam Transitorium III, het huidige Hugo R. Kruytgebouw, een brutalistisch ontwerp van het architectenbureau Groosman Partners (Frantzen en Brouwer). In de jaren erna werd De Uithof verder volgebouwd en hernoemd tot Utrecht Science Park. Altijd de moeite waard  om te gaan kijken in deze hotspot van moderne architectuur. Bijna elk gebouw is het vermelden waard maar slechts een deel kan aan bod komen.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Sterrentoren

Als we bij de halte Padualaan uit de sneltram stappen kijken we tegen het brutalistische Hugo Kruyt gebouw aan. We steken de straat over en lopen langs dit gebouw en komen op de Leuvenlaan. Links ligt het Minnaertgebouw, een prachtig ontwerp uit 1997 van Neutelings Riedijk voor Natuur- en Sterrenkunde. Volgen we rechts de Leuvenlaan dan passeren we aan de rechterkant het Educatorium van Rem Koolhaas en zien daarachter het niet te missen Willem C. van Unnikgebouw, dat sinds 2019 is gesloten en staat te wachten totdat het zal worden gerenoveerd.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Aan de overkant van de straat is de Botanische Tuin, waarvan de rotstuin is gebouwd over het dak van Fort Hoofddijk. Dit Fort werd in 1879 gebouwd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en staat op de lijst van Rijksmonumenten. In het fort wordt nog geofysisch en paleofysisch onderzoek gedaan voor de faculteit Aardwetenschappen.

Lopen we door dan komen we bij Transitorium I. Het gebouw heeft nogal aparte maten want het is 180 meter lang, 30 meter breed en 10 meter hoog. Dit Ruppertgebouw werd ontworpen door Sjoerd Wouda en was bedoeld om het enorme ruimtegebrek dat de bèta faculteiten hadden in de binnenstad op te vangen.

Een in het oog springend onderdeel van het Ruppertgebouw is de Sterrentoren, een betonnen gebouwtje bedoeld om studenten Astronomie waarnemingen te laten doen. Het ontwerp was gebaseerd op dat van de Smeetoren, Utrechts eerste sterrenwacht, die in de 19e eeuw is afgebroken. Vanwege alle gebouwen die kort daarna rondom de Sterrentoren werden gebouwd is het echter vrijwel nooit voor dit doeleind gebruikt. Zowel het Ruppertgebouw als de Sterrentoren staan op de lijst van gemeentelijke monumenten.

Van boerderij De Uithof naar het RIVM

Als we de hoek omgaan komen we op de Universiteitsweg en zien aan de overkant allerlei gebouwen die bij het Utrecht UMC behoren. Als we helemaal doorlopen komen we na de bocht naar de Toulouselaan uiteindelijk bij een oude boerderij. Dit is Boerderij De Uithof, waar het poldergebied zijn naam aan dankt. De boerderij stamt uit de 17e eeuw, maar het systeem van pachtboerderijen (uithoven) in dit gebied stamt al uit de Middeleeuwen toen de Sint-Laurensabdij in Oostbroek het moerassige gebied ten oosten van Utrecht liet ontginnen.

Bij de ontwikkeling van De Uithof als universiteitscentrum werd de boerderij in gebruik genomen als proefboerderij door de veterinaire faculteit. Na lange leegstand kreeg de boerderij eind van de 20e eeuw een nieuwe bestemming als kinderdagverblijf voor de kinderen van het universiteitspersoneel. Na een brand in 2004 werd het kinderdagverblijf herbouwd en kwam er ook nieuwbouw bij.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Als we doorlopen komt aan het einde van de Toulouselaan het nieuwe gebouw van het RIVM in zicht. Dit gebouw, een ontwerp van Felix Claus en Dick van Wageningen, heeft al bijna net zo’n stormachtige historie als het gebouw dat eerst op deze plek stond, het F.A.F.C. Went gebouw. Dit gebouw, in 1974 gebouwd voor de Faculteit Tandheelkunde, naar een ontwerp van G.J. Van der Grinten en Teun Koolhaas, kreeg al snel de bijnaam De Ponskaart of De Holle Kies, en werd na het opheffen van de Faculteit Tandheelkunde bewoond door de (sub)faculteiten Farmacie, Biologie en Scheikunde.

In 2015 werd het gesloopt om ruimte te maken voor  nieuwbouw voor het RIVM naar een ontwerp van Felix Claus en Dick van Wageningen. Al snel bleek dat het gebouw niet zou kunnen voldoen aan de eisen van het RIVM met betrekking tot trillings-invloeden veroorzaakt door de passerende sneltram en moest het ontwerp ingrijpend worden aangepast.

Vanwege de opgelopen kosten ontstonden geschillen tussen de Rijksoverheid, de opdrachtgever en de bouwers, maar naar verwachting zal het gebouw in 2025 klaar zijn en kunnen de toekomstige bewoners, die nu nog grotendeels in Bilthoven gehuisvest zijn, hun intrek nemen in het nieuwe gebouw. Als we deze nieuwbouw passeren en schuin rechtdoor gaan komen we vanzelf weer bij ons startpunt terecht en is het tijd om weer naar huis te gaan.

Tekst: Piet van Dijck

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.