De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer gaat de wandeling van brug tot brug op het uiterste puntje van de Rivierenwijk: de Jutfasepunt.

Startpunt van de wandeling is de Zuiderbrug over de Vaartsche Rijn. Deze brug werd in 1964 feestelijk geopend, tegelijk met de Socrateslaan. En zo werden Hoograven en Westraven met elkaar verbonden, twee voormalige wijken van Jutphaas die in 1954 door Utrecht waren geannexeerd.

Sindsdien is er veel veranderd. Het terrein van de steenfabriek Rhijnhoven in Hoograven werd een park met een speelplaats en een sporthal. De sporthal, in 1976 opgeleverd, is een icoon van de modernistische architectuur uit die tijd, te zien aan het metselwerk van betonstenen.

Door de aanleg van de Socrateslaan werd de Jutfaseweg een doodlopende straat. Daar komen we straks op terug. Als we de Jutfaseweg inslaan, gaan we richting het einde ervan. Aan de rechterzijde staat een villa uit 1918, gebouwd voor directeur Wouda van de Nederlandsche Instrumenten- en Electrische Apparatenfabriek (NIEAF). De villa maakte deel uit van de grote fabriek die hier gevestigd was.

In de montageafdelingen van NIEAF werden elektrische meetinstrumenten met de grootste precisie in elkaar gezet. Deze wellicht schoonste fabriek van de stad, met meer dan 250 medewerkers, bestreek na diverse uitbreidingen een groot terrein. Medio jaren 1970 is de fabriek verhuisd. Altrecht kreeg er een locatie. Dat gebouw is tien jaar geleden omgebouwd tot appartementen en kreeg een geheel nieuwe gevel. Op andere delen van het fabrieksterrein zijn de Deltalaan en het Giessenplein aangelegd.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Naar de machine- en kapokfabriek Ubica

Rechtdoor lopend gaan we naar het gedeelte van de Jutfaseweg dat doorliep totdat het Merwedekanaal werd gegraven. Op de punt staat de voormalige machinefabriek van de Gebr. van Lint, ooit specialist in het motoriseren van vrachtschepen. Voor we daar arriveren, passeren we het fabriekspand van de Ubica kapokfabriek. Hier werden de kapokgevulde matrassen en kussens gemaakt, die vervolgens in een pand aan de Ganzenmarkt werden verkocht. De horecaonderneming die daar nu is gevestigd, draagt daarom de naam Ubica.

Nadat de matrassenfabriek verhuisde, werd het pand aan de Jutfaseweg bekend als sauna Lamar. Ook die is inmiddels verdwenen. Nu is het terrein volgebouwd met appartementen en heeft het industriële erfgoed een woonbestemming gekregen. Even verderop sloot een ander bedrijf al decennia geleden haar deuren: de Stoomververij en Chemische Wasscherij Gebr. Hoeksema. Aan dit verleden herinnert nog een glas in lood raam en aan het einde van de wandeling komt nog een schoorsteen van deze voormalige wasserij in beeld.

Varen en zeilen

We lopen een stukje terug en vervolgen de Jutfaseweg naar het andere einde. De zeeverkenners van Scouting Nederland hebben aan het Merwedekanaal een geschikte locatie gevonden. Sinds 1975 hebben jongeren van 6 tot 16 jaar hier een plek om vertrouwd te worden met het water.

Ze leren niet alleen varen en zeilen, maar organiseren ook groepsactiviteiten terwijl het onderhoud van boten en clubgebouw door de jeugd zelf wordt uitgevoerd. In het Merwedekanaal ligt de Nieuw Hoorn, waarmee de zeeverkenners al varend op kamp gaan. Het meer dan 120 jaar oude vrachtschip behoort tot het varend erfgoed.

Tekst loopt door onder de afbeelding

Van hier tot Vreeswijk kon de Vaartsche Rijn worden verbreed tot het Merwedekanaal. De Jutfasepunt ontstond toen het Merwedekanaal noordwaarts werd aangelegd om de stad heen. De Jutfaseweg werd vervolgd over een in 1886 gebouwde brug, de inmiddels verdwenen Liesboschbrug. Zo bleef de Jutfaseweg de verbinding tussen Utrecht en Jutphaas, voor al het verkeer, inclusief de toenmalige paardentram.

De brug over het Merwedekanaal was net zo’n draaibrug als die bij het Muntgebouw. Die draaibrug is een rijksmonument geworden maar de Liesboschbrug werd in 1964 gesloopt. Wel staat er aan het kanaal nog de dubbele brugwachterswoning van Rijkswaterstaat. Het pand is nu een woonhuis, maar in 1975 stond het leeg en werd het gekraakt door de zeeverkenners.

Tekst loopt door onder de afbeelding

De verdwenen Handelskamer

De wandeling wordt vervolgd over het Jutfasepad langs het kanaal, en we bereiken de Socratesbrug. Net als de Zuiderbrug is deze brug een basculebrug. Het tegengewicht van het brugdek, de bascule, hangt in een kelder onder de weg. Beide in 1964 opgeleverde bruggen hebben een sobere vormgeving en materiaalgebruik, waardoor ze een bijna tijdloos karakter hebben. In die tijd werd het materiaal beton nog niet toonbaar geacht en verstopt achter een bekleding van metselwerk of natuursteen.

Staand op de Socratesbrug had je tot 1988 nog zicht op de Co-op fabriek aan de Kanaalweg. In deze fabriek maakte de Coöperatieve Groothandelsvereniging De Handelskamer vanaf 1934 voor meer dan 300 aangesloten Coöp winkeliers diverse producten. In verschillende productieafdelingen was dat een breed palet aan levens- en genotmiddelen, brood en banket, zeep- en poetsartikelen, manufacturen, schoeisel, huishoudelijke artikelen en meubelen. De koekjesfabriek verhuisde en is nu, als Pally Biscuits, nog steeds in Nieuwegein te vinden.

Als je achteromkijkt is achter de zeeverkenners nog net de stomp van een schoorsteen te zien. Deze schoorsteen, die steeds korter lijkt te worden, heeft decennialang gedampt voor de wasserij van Hoeksema. Aan de Jutfasepunt is de historie nog te ervaren. Het is daarom te hopen dat het ietwat rommelige aanzicht zo blijft.

Tekst: Bert Poortman

Tips om verder lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht.