In Utrecht staan we ook op 4 mei 2019 weer stil bij Nederlandse en Utrechtse oorlogsslachtoffers sinds de Tweede Wereldoorlog. Onderdeel van de herdenking is het programma Open Joodse Huizen – Huizen van Verzet. De geschiedenis van het huis en de levensverhalen van verzetsstrijders, Joden en anderen worden verteld. Er doen 22 steden mee aan de bijeenkomsten en dit jaar zijn er negen adressen in Utrecht te bezoeken. We gingen alvast op bezoek bij twee van die vertellers. Vandaag het eerste deel.

Dokter Q uit Wijk C

Corrie Huiding (66) vertelt over de geschiedenis van Joodse mensen in Wijk C, zoals de Joodse dokter Bram Querido, of gewoonweg ‘de dokter’. Corrie heeft de in 1999 overleden dokter persoonlijk gekend en heeft een aantal dingen met hem gemeen: Corrie woont al jaren in het huis waar Bram Querido in 1911 geboren is, en beiden waren ze trots op Wijk C.

Corrie kan veel vertellen over Joodse families in de wijk. Ze raakte gefascineerd door de geschiedenis van deze mensen in de wijk toen haar man Ad een lijst tegenkwam met namen van alle Joden die tijdens de oorlog uit Utrecht zijn weggevoerd. “Ik vroeg of hij kon uitzoeken wie er allemaal uit wijk C kwamen. Toen kwamen we erachter dat in ons vorige huis, Bergstraat 7, ook Joodse mensen hebben gewoond. Het idee dat die mensen de oorlog moesten doormaken in een huis waar ik heel gelukkig ben geweest, greep mij heel erg aan.”

Ad en Corrie zijn al jaren bezig met het uitzoeken wat er met de families is gebeurd. Waar de bewoners van Bergstraat 7 zijn omgekomen, hebben ze niet kunnen vinden, maar andere verhalen zijn er wel. Zo vertelt Corrie met plezier over Bram Querido. Over zijn ouders, die vanuit het huis aan de Bergstraat een textielwinkel runden, over zijn liefde voor sport en zijn werk bij de FC Utrecht en over zijn verleden in concentratiekampen.

Querido stond als sportarts voor FC Utrecht bekend als ‘Dokter Q van FC U’. Hij was klein van stuk zo blijkt ook wel uit een verhaal dat hij graag vertelde over een bevalling. “Bij het huis aangekomen stond er een groep vrouwen voor de deur van de woning. Een van de vrouwen riep: ‘Hee, die kleine is d’r al!’ De dokter zei natuurlijk dat hij de kleine en de moeder nog wel even wilde zien. Zegt de vrouw ‘ach nee dokter, ik had het over u!’.”

‘Het idee dat die mensen zijn weggehaald uit een huis waar ik heel gelukkig ben geweest, greep mij heel erg aan’

De dokter was een trotse man. Volgens Corrie zelfs op het ijdele af: zo liet Querido een borstbeeld van zichzelf maken. Tijdens de oorlog werd die ijdelheid hem echter bijna fataal.

De Joodse man zat ondergedoken tijdens de bezetting van de Duitsers, maar wilde toch naar een badhuis in de stad. Op straat hield iemand hem staande en waarschuwde hem: “Kijk uit, ze zijn verderop aan het controleren.” De dokter bedankte de man en wilde de andere kant op lopen, toen deze hem opeens arresteerde. De behulpzame man bleek bij de Duitse geheime dienst te werken.

Dokter Querido werd vastgezet in het Oranjehotel, de beruchte gevangenis in Scheveningen en later overgeplaatst naar kamp Westerbork, het doorgangskamp naar de vernietigingskampen in het oosten. Voor de dokter kwam de bevrijding op tijd. Op 25 mei 1945 werd hij ontslagen uit het kamp. Eenmaal thuis moesten de grootste klappen nog komen. In brieven van het Rode Kruis las hij dat zijn ouders waren vergast. In Sobibor en Auschwitz was bijna de hele familie Querido vermoord. Alleen Bram’s jongste zus overleefde de oorlog.

Corrie: “Iemand zei ooit tegen hem, je hebt geluk gehad. ‘Heb ik geluk gehad?’ zei hij dan. ‘Geluk? Mijn zus, mijn vader mijn moeder zijn vermoord. Negentig familieleden ben ik verloren. En dan heb ik geluk gehad? Zo ervaar ik het niet’.” De woede en het verdriet na de oorlog hebben hem nooit meer losgelaten. “Hij had het nooit over Duitsers, als hij over de oorlog sprak. Dan zei hij: ‘Corrie, die moffen hé, je weet het wel. Die andere naam noem ik niet’.”

Corrie doet al vijf jaar jaar verhaal over de dokter en zijn familie tijdens Open Joodse Huizen. Ze krijgt er nog altijd vochtige ogen van. “Het verhaal grijpt mij elke keer weer aan. Ik vind het belangrijk dat de verhalen verteld blijven worden. Je kan je niet voorstellen dat die ene kerel één volk zo gek heeft gekregen dat al die mensen zijn vermoord. Dat mag niet vergeten worden. Ik denk dat de dokter heel blij zou zijn dat ik zijn verhaal en van van zijn familie vertel. Als ik nu een telefoontje naar boven kon doen, zou hij zeggen: ‘Corrie, dat doe je goed’.”

Tekst: Steven de Groot

Op de volgende adressen in Utrecht worden op 4 mei verhalen over joodse Utrechters en verzetslieden verteld. Kijk voor het volledige programma op www.openjoodsehuizen.nl.

Catharijnesingel 40
15.00 en 16.00 uur
Rotsoord 7b
restaurant De Zagerij
11.00, 12.00 en 13.00 uur
Maliesingel 58
13.00 en 14.00 uur
Van Limburg Stirumstraat 19
12.00 en 13.00 uur
Springweg 162
14.00, 15.00 en 16.00 uur
Oudegracht 333
14.00, 15.00 en 16.00 uur
Lucasbolwerk 8
Unitas S.R.
12.00, 13.00 en 14.00 uur
Schroeder van der Kolkstraat 1
12.00, 13.00 en 14.00 uur
Bergstraat 6, Utrecht
11.00, 12.00 en 13.00 uur