Er werd over gesproken, maar niemand wist of het waar was; onder het tapijt in het koepelvormige ontvangstgebouw bij Kovelswade zou nog de originele terrazzovloer liggen. Voorzichtig werd het tapijt in een hoekje van het Rijksmonument weggehaald, waaronder nog vier andere vloerlagen zaten, maar na vijf lagen lag daar inderdaad de originele vloer uit 1901. ‘Schatzoeken’, noemde hoofd begraafplaatsen Tanja Medema het. Nu brengt specialist Zoltán Varró de dagen door op zijn knieën om de vloer helemaal te restaureren. Een complex werkje, waar hij zijn eigen technieken voor heeft ontwikkeld. We kropen met hem over de unieke vloer van Kovelswade. 

Met een hamer en beitel in de hand bikt Varró stukje voor stukje lijmresten van de grond. In de loop van de jaren zijn er allerlei lagen op de originele vloer gelegd, en die moeten er echt allemaal af. Varró is het wel gewend. Hij is architectonisch beeldhouwer, geboren in Hongarije en studeerde in Boedapest waar hij lessen volgde in architectuur, bouwkunde en kunstgeschiedenis. Tegenwoordig woont hij in Nederland en wordt hij als specialist ingehuurd als er werk gedaan moet worden op het gebied van natuursteen, hout, stucwerk en terrazzo.

Tekst gaat verder onder afbeelding

En dat laatste is het geval in Kovelswade. Deze begraafplaats langs de Koningsweg in Utrecht is een Rijksmonument. Wie via de groene oprijlaan aankomt, passeert al gauw het ontvangstgebouw. Een koepelvormig bouwwerk uit 1901. Tanja Medema is hoofd begraafplaatsen bij de gemeente Utrecht en was erbij toen men ging ‘schatzoeken’ naar de terrazzovloer. “Het gebouw was toe aan een flinke opknapbeurt, de aankleding en faciliteiten waren gedateerd. Dit was voor ons ook gelijk de uitgelezen kans om te kijken of de originele vloer nog te vinden was. Daar werd namelijk wel over gesproken, maar niemand wist het zeker.”

Ongeveer een half jaar geleden begon de zoektocht. Het plan voor de opknapbeurt van het gebouw was in principe klaar – alleen de keuze voor de vloer stond nog open. “We hebben toen voorzichtig in een hoekje het tapijt weggehaald, en toen zijn we met een boorhamer door de lagen lijm en kit gegaan. En daar was hij, de originele terrazzovloer.” Alleen wist men toen nog niet hoe de rest eruit zag, het hele tapijt moest eruit. Toen kwamen ook de nodige scheuren en beschadigingen tevoorschijn.

Medema: “Ik dacht meteen: dit is niet meer te maken, we moeten toch maar een nieuwe houten vloer plaatsen.” Maar Medema sliep er nog een nachtje over en ging in gesprek met de afdeling Erfgoed, het zou toch wel erg mooi zijn als de vloer nog te restaureren was. Ze besloot om contact op te nemen met Zoltán Varró. Hij kwam langs en zei meteen: “Dit kunnen we maken.”

Tekst gaat verder onder afbeelding

Kintsugi

En nu zit Varró al dagenlang op zijn knieën om alle lijmresten te verwijderen. Een flinke klus, maar voor Varró niks bijzonders. Het wordt pas bijzonder als het echte restauratiewerk gaat beginnen. Ze hebben namelijk een techniek bedacht om de scheuren te repareren via een methode die is geïnspireerd op Kintsugi. Dit is een Japanse kunst waarbij gebroken keramiek met gouden lak gerepareerd wordt. Hierdoor blijven gerepareerde barsten heel goed zichtbaar. Deze sporen dragen in de Japanse leer juist bij aan de schoonheid van het voorwerp.

Medema vindt de symboliek hiervan passen bij de aula van de begraafplaats, waar mensen samenkomen om te herdenken en te rouwen. Medema noemt het ook de filosofie van de schoonheid van imperfectie. “Dat wilde ik met deze vloer ook doen. Rouw is imperfect, en wij willen met deze vloer bijdragen aan de acceptatie daarvan. De acceptatie dat het leven imperfect is. Zo dragen we bij aan het bespreekbaar maken van verlies en rouw. Dat is de rituele toevoeging van deze vloer.”

Voor Varró begint na het verwijderen van alle resten de uitdaging om de vloer zo goed mogelijk op ambachtelijke wijze te restaureren en de grote scheuren op te vullen met een eigen gemaakt mengsel waar bladgoud in verwerkt zit. De losse technieken zijn volgens hem niet heel moeilijk, maar het is des te complexer om ze allemaal op de juiste manier samen te laten komen. De komende vier weken is hij nog bezig om de vloer in ere te herstellen. “Dan zie je hier weer echt een spectaculaire vloer.”

Daarna rest er voor Varró nog een ander klusje in de aula. Hij wijst naar de rode plinten: “Dat is een unieke steensoort, Noir de Mazy. Dit marmer wordt alleen in één groeve in België gewonnen. Het is prachtig zwart. Alleen hier niet, hier hebben ze ooit bedacht om het rood te schilderen. Dat ga ik ook weer in originele staat terugbrengen.”

Medema is erg blij met de restauratie: “Het is echt een geschenk dat we het gebouw op deze manier kunnen opknappen.” Naast de vloeren wordt ook het schilderwerk aangepakt, komen er nieuwe technische installaties en toiletten en wordt de akoestiek verbeterd. Eigenlijk maken juist steeds minder mensen gebruik van de aula op de begraafplaats, want er wordt steeds meer gecremeerd. Het is nog maar zo’n 25 keer per jaar dat mensen hier samenkomen. “Wellicht dat dit gaat veranderen na de restauratie. Het is een prachtige plek om samen te komen, dat kan ook voor een uitvaartplechtigheid waarbij er niet hier begraven wordt.”