In het Griftpark wordt op 30 juni 2023 – tijdens Keti Koti Utrecht – een monument voor het trans-Atlantisch slavernijverleden onthuld, gemaakt door patricia kaersenhout. Het onderwerp is een rode draad in het werk van de 56-jarige kunstenaar. Als nazaat van tot slaaf gemaakte mensen legt ze de vinger regelmatig op de zere plek; ze wil de gevolgen van het slavernijverleden op de huidige maatschappij benoemen. We spraken kaersenhout, haar kunstenaarsnaam schrijf je inderdaad zonder hoofdletters, in het Griftpark.
Waarom is dat verleden zo belangrijk?
“Mijn werk gaat grotendeels over het slavernij- en koloniale verleden en de gevolgen daarvan op de huidige samenleving. Er is heel veel mensen heel veel onrecht aangedaan. Dit heeft vandaag de dag nog steeds effect; voor zwarte mensen een nadelig effect en voor witte mensen een voordelig effect. We hebben allemaal voorouders, ik heb voorouders en witte mensen hebben voorouders. In mijn cultuur ben je verantwoordelijk voor de daden van je voorouders. Je kan dus ook niet zeggen: ‘Oh het is zo lang geleden, daar heb ik niks meer mee te maken’. Ook zijn door die geschiedenis witte mensen in een geprivilegieerde positie terechtgekomen in deze samenleving, het werkt dus nog altijd door. Ik vind dat de dominante cultuur iets moet doen om dat recht te zetten. Het moet gerepareerd worden. Met mijn werk wil ik het publiek tot denken en handelen aanzetten, dat mensen op een andere manier naar deze geschiedenis gaan kijken. We moeten die geschiedenis ook niet mystificeren, zo lang geleden is het ook helemaal niet. Je kan er niet vanuit een neutrale positie naar kijken. Het is emotie. Daarom is het ook belangrijk dat het monument er komt. Het heeft met erkenning te maken.”
Burgemeester Sharon Dijksma maakte vorig jaar namens het college van Utrecht al excuses voor de rol van hun voorgangers in het koloniale en slavernijverleden van de stad. Utrecht was nauw verbonden met de koloniale handel en slavernij en profiteerde van de opbrengsten, bleek uit onderzoek. Nu komt er dus ook een monument om hierbij stil te staan.
Hoe hebben ze jou eigenlijk geselecteerd voor het monument?
“Er is een kunstwerkgroep samengesteld die drie kunstenaars heeft voorgedragen, waarvan ik er één was. We hebben een schetsopdracht gemaakt en gepresenteerd. Ik had voor mijzelf wel 25 schetsen gemaakt, veel onderzoek gedaan naar het slavernijverleden van Utrecht en slavernijmonumenten wereldwijd. Zo werd mijn idee steeds concreter. Nadat ik het ontwerp gepresenteerd had bleek ik het monument ook daadwerkelijk te mogen maken.”
Veel monumenten gaan alleen over lijden, maar jouw ontwerp gaat ook over verzet?
“Dat is inderdaad een bewuste keuze. Tot slaaf gemaakte mensen lieten zich niet als makke schapen naar de schepen leiden, wat veel mensen nog denken. Ik ben een beetje moe van beelden dat zwarte mensen alleen maar geleden hebben. Ze waren vanaf het begin in opstand gekomen. Het was natuurlijk verschrikkelijk, maar ze hebben ook gestreden. Daar wilde ik de nadruk opleggen. Dat wil ik ook meegeven aan de jongere generaties; dat je, als je wil dat er iets verandert in de samenleving, best in opstand mag komen. Ten strijde trekken. Ik zie daar ook een link in met de huidige Black Lives Matter-beweging.”
Tekst loopt door onder afbeelding
Je werkt veel met symboliek, wat zien we nog meer in het monument?
De vorm van het kunstwerk is een driehoek, die verwijst naar een schip maar ook naar de driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika (handel waarbij onder meer tot slaaf gemaakte mensen werden gekocht door Europese mogendheden en verscheept naar Amerika, red.). Dit is overigens ook een belangrijke schaduwzijde van de Vrede van Utrecht uit 1713. De Vrede van Utrecht is groots gevierd en wordt gezien als belangrijk moment in de geschiedenis. Maar wat vaak weggemoffeld wordt, is dat met de verdragen ook de slavenhandel gereguleerd werd. De grote mogendheden die al met slavenhandel bezig waren, kwamen namelijk tot de conclusie dat ze een heel lucratieve handel misliepen als ze elkaar bleven bevechten. Daarom werd Utrecht gekozen als neutrale plek om het verdrag te ondertekenen en kon de slavenhandel tot volle bloei komen. Onderdeel van die driehoekshandel is dat schepen uit de Malediven kauri-schelpen meenamen en met twintigduizend schelpen een mens konden kopen in Afrika. Ik vind dat onvoorstelbaar. Onder het monument laat ik uit symboliek daarom twintigduizend van dit soort schelpen storten.”
En wat voor figuren zijn dat boven op het monument?
“Die komen uit een Caribische slavenlegende, dat vertelt dat tot slaaf gemaakte mensen stopten met zout eten omdat ze dachten dat ze zo lichter werden en konden terugvliegen naar Afrika. Daarmee staan ze symbool voor de kracht van verbeelding. Iemand kan je lichaam gevangennemen, maar in verbeelding kan je jezelf altijd vrijdenken. Dat is ook een vorm van verzet.”
Klopt het dat aan de zijkanten inhammen komen om in te liggen?
“Het is confronterend, het is schurend. Maar dat moet ook met kunst. De inhammen hebben de exacte maten van de ruimte die tot slaafgemaakte mensen hadden op slavenschepen. De inhammen hebben de maten van een jongen, een meisje, een man en een vrouw. Maanden lagen ze op deze manier, in hun eigen uitwerpselen. Het is verschrikkelijk. Als je die formaten leest als cijfers heb je eigenlijk niet door hoe dat is. Toen ik het zelf zag op het monument kreeg ik er buikpijn van. Wat een leed. Anderen kunnen straks ook beter begrijpen hoe klein deze ruimtes waren.”
Toen de locatie van het slavernijmonument bekend werd ontstond er discussie over de locatiekeuze. Het monument komt naast de bekende bult in het park en een losstaand gedeelte komt op de bult. Een groep omwonenden zag het monument liever op een andere plek in het park komen. Het CDA in Utrecht vroeg in de gemeenteraad nog om aandacht voor het onderwerp. Het college van B&W heeft toen nogmaals benadrukt bij deze locatiekeuze te blijven.
Hoe kijk jij naar de discussie over de locatie?
“De gemeente had een aantal locaties op het oog, waar ik nog over mee kon denken. Toen ben ik gaan kijken waar het ontwerp het beste tot zijn recht zou komen en kwamen we op deze plek. Ik ben natuurlijk als kunstenaar niet helemaal vrij in de locatiekeuze, daar gaat uiteindelijk de gemeente over. Achteraf bleek dat een aantal bewoners niet zo blij is met deze locatie. Ik ben daarover ook in gesprek geweest met enkele omwonenden. De alternatieve locatie is niet geschikt, daar zou ook een boom gekapt moeten worden. Ik vind dat je geen bomen moet kappen voor een monument. Natuurlijk kan je nooit iedereen tevredenstellen. En er mag natuurlijk ook geprotesteerd worden, daar moet ook naar geluisterd worden. Al met al denk ik dat de gekozen locatie wel de beste is.”
Het monument met de naam Vlucht en Verzet wordt op 30 juni onthuld. Die dag, tijdens de herdenking van Keti Koti, wordt stilgestaan bij het moment dat 150 jaar geleden tot slaaf gemaakte mensen hun vrijheid terugkregen.
Gekoppelde berichten
Gemeente Utrecht blijft bij locatiekeuze voor slavernijmonument in Griftpark
De locatie van het toekomstige slavernijmonument in het Griftpark is zorgvuldig gekozen. Dat schrijft het…
Niet iedereen is tevreden met specifieke locatie voor slavernijmonument in Griftpark Utrecht
De gemeente Utrecht maakte onlangs bekend dat er een slavernijmonument wordt geplaatst nabij de groene…
30 Reacties
ReagerenIk denk dat de mensen die dit momument bezoeken al nadenken over dit onderwerp en dat het publiek wat hier helemaal niet mee bezig is, dit monument ook nooit gaat bezoeken en zien.
Wanneer komt er een monument voor de huidige slavernij ?
Slavernij is een zwarte bladzijde uit het Nederlandse verleden waar de rijke elite toendertijd rijk van zijn geworden,dus niet het gewone volk.
We moeten het niet ontkennen, maar we moeten ook gewoon weer verder,en niet blijven hangen in het verleden zoals velen uit de gemeenschap doen.
Want in het verleden ligt de toekomst ……….voor ons allemaal.
Slavernij is echt vreselijk. Ergens heeft iemand het bedacht. En ik ben benieuwd wie. Is dat nog te achterhalen?
Ik begreep bijv. dat de voorouders van Akwasi een rol hadden in het verzamelen van mensen die ze in kampementen vasthielden om deze als slaaf te verkopen aan de westerse landen. De westerse landen hadden deze mensen uiteraard nooit als slaaf moeten kopen.
Hoe zit het nu? Wie is hier de grondlegger van geweest?
Hoeveel procent in Nederland had slaven? Eén? De meeste slaven worden gehouden in Afrika, en dat is vandaag nog steeds zo. Ik word onpasselijk van de slachtoffercultuur en de obsessie met huidskleur.
@Bart:
Precies dat geldt voor elk monument, standbeeld of ander statement in de openbare ruimte. Het geldt ook voor geschiedenisboeken: alleen wie erin geïnteresseerd is leest ze.
Is nog geen reden om geen monumenten of geschiedenisboeken meer te maken, denk ik. Iedereen die geïnteresseerd ráákt door een goed beschreven verhaal is mooi meegenomen. En mensen zoals jij zullen er ook altijd blijven.
“ In mijn cultuur ben je verantwoordelijk voor de daden van je voorouders. Je kan dus ook niet zeggen: ‘Oh het is zo lang geleden, daar heb ik niks meer mee te maken’.”
Grappig, in mijn cultuur ben je juist niet verantwoordelijk voor de daden van je voorouders.
Een perfecte plek om dat kunstobject te plaatsen.
Een giftige periode op een giftige plek, dat is het Griftpark namelijk.
Wat ik alleen mis, is het eerste gedeelte van het mogelijk maken van de slavenhandel.
Mijn zwarte vriendin, haar familie en vrienden verbazen zich erover dat er uitsluitend wordt gesproken over witte mensen.
Het privelige van de Ashanti wordt genegeerd.
Kunstwerk is fijn voor de mensen die de pijn voelen wat hun voorouders in Afrika is aangedaan, gevangen genomen en daarna het verhandelen van hun voorouders.
Ben benieuwd of storm gaat lopen. Waarschijnlijk alleen als er een of andere hetdenking is.
“In mijn cultuur ben je verantwoordelijk voor de daden van je voorouders.”
Ziehier de bron van het hedendaagse onbegrip tussen zwart en wit.
Als dit je uitgangspunt is vraag je steeds aan de voormalige onderdrukker excuses en wat dies meer zij.
In mijn cultuur ben je echter níet verantwoordelijk voor de daden van je voorouders, alleen voor je eigen daden.
Dat in de huidige samenleving de slavernij voor witte mensen nog steeds een voordelig effect zou hebben is een gotspe . Ongetwijfeld zijn er sommige witte mensen die er nog steeds profijt van hebben, maar zeker niet alle witten. Er zijn heel wat witten aan de bedelstaf kan ik mevrouw vertellen.
Overigens, maar dit terzijde, vind ik de symboliek van het niveau van dik hout zaagt men planken en is de locatie naar mijn idee waardeloos. Wat is de historische relatie met het Griftpark? Waarom komt een deel van het kunstwerk op de accuheuvel, dat in zichzelf ook al een kunstwerk is? Wat vindt de architect van het Griftpark hiervan?
Ik voel me niet schuldig, het gaat te ver om zoveel eeuwen terug te gaan. De huidige nazaten hebben helemaal nergens last van, misschien discriminatie, maar dat is een heel ander verhaal, dat is onder alle rassen, zelfs in Suriname!
Als je je dan als Gemeente zo barmhartig wil tonen, benader dan ook de landen die ons onderdrukt en leeg geroofd hebben!
“In mijn cultuur ben je verantwoordelijk voor de daden van je voorouders.” . Dat is dus de kern van wat in de discussie speelt. Witte mensen – om maar even in de terminologie te blijven – vinden juist niet dat zij verantwoordelijk zijn voor de daden van hun voorouders want zij bestonden toen nog niet eens. Wel dat het een zwarte bladzijde in de geschiedenis is die niet weggestopt moet worden en waarvoor aandacht moet zijn.
Waarom blijft de grote rol van o.a. de Ashanti (de werkelijke ontvoerders en handelaren) steeds buiten beschouwing? Daarbij, iedereeen met een Iphone of Samsung en die chocolade eet of drinkt maakt zich nog steeds schuldig aan moderne- en traditionele slavernij. De discussie is veel te zwart versus wit. Uitbuiting en verrijking in Afrika is aan de orde van de dag. En komt nog steeds in boten.
Je zet mij zeker tot nadenken, maar niet in positie zin. Het plaatsen van dit ‘monument’ wekt vooral enorm veel irritatie op. Het is een enorm gedrocht (althans naar mijn mening.)
Dat het slavernijverleden herdacht dient te worden snap ik, maar dit schiet zijn doel voorbij.
Een kleiner monument op een plek waar dagelijks meer mensen langskomen (en qua lokatie met een link naar het slavernijverleden) zou veel logischer zijn.
Ik verwacht overigens dat het kunstwerk voor een groot gedeelte van het jaar op een manier
gebruik gaat worden wat veel overlast gaat geven (barbecueën/urinoir/junkies)
maar daar heeft men natuurlijk niet over nagedacht, of wil men de ogen voor sluiten.
Hoe lang blijft een mens dan, volgens de cultuur van de kunstenares, verantwoordelijk voor de daden van zijn/haar/hen/die voorouders?
Een aantal eeuwen? Eeuwig?
En wie berekent dat, volgens welke criteria?
Geldt dat ook voor specifieke stammen/volken, zoals bijv. Hutu’s, Tutsi’s, Zoeloe’s, Xhosa, Ndebele etc.?
Er zijn nogal wat culturen in de wereld, dus wat behelst de cultuur van de kunstenares zelf eigenlijk? Best nieuwsgierig naar, aangezien een mens nooit te oud is om te leren.
Op zich wel een geschikte plek daarvoor. Grift-park.
“In mijn cultuur ben je verantwoordelijk voor de daden van je voorouders.” En welke voorouder kies je dan wel en welke niet? Nogal eng, lijkt op de katolieke leer dat net geboren kinderen belast zijn met de erfzonde.
Slachtoffer zijn van slavernij is geen zwart privilege, net zo min als slavenhandelaren altijd wit waren/zijn.
Wauw is mijn Duitse vriend nu ook verantwoordelijk voor de daden van zijn opa tijdens de Tweede Wereldoorlog..?
De binnenstad van Utrecht is misschien een betere plek voor dit monument . Aangezien onze welvaart in Nederland hoofdzakelijk door uitbuiting ( VOC en slavenhandel), verkregen is.
Wat maakt het uit wie ooit met de slavenhandel is begonnen. Het hebben van slaven is van alle tijden, dus ook van deze tijd. En daar mogen we zeker wel even stil bij blijven staan . Dus, hulde voor deze kunstenares.
Ik ben echt benieuwd naar het Monument, en het Griftpark is toch een goede keuze hiervoor.
Het is hetzelfde als revolutionaire muziek: de mensen die het moeten horen die horen het niet, en de rest is het er al dan niet reeds mee eens. Het is dus niet heel zinvol, noch een fraai monument, maar ik ben blij dat er mensen blij mee zijn.
Ik neem aan dat de desbetreffende dame haar *complete* geschiedenis van voorouders kent, aangezien steeds meer boven water komt dat prominente beroepsslachtoffers ook afstammen van slaveneigenaren, blank en zwart.
In mijn cultuur steek je de handen uit de mouwen en schuif je je fouten en falen niet op een ander af, laat staan dat je ze daar voor laat betalen.
En dan ben ik niet eens blank.
Beter nu goed leven en je bezig houden met toekomstige generaties, dan nadenken over wat je voorouders hebben gedaan. Overigens hebben de meeste Nederlanders helemaal geen slavenhouders als voorouder.
“In mijn cultuur ben je verantwoordelijk voor de daden van je voorouders.”
Betekent mijn witte huidskleur automatisch dat mijn voorouders schuldig zijn geweest aan slavernij? Ik voel me aangevallen. Wie zegt mij dat mevrouw kaersenhout geen witte voorouders heeft en mede verantwoordelijk is voor wandaden jegens zwarten?
Het afgelopen WK laat zien dat zowel ook links Nederland het net wat gemakkelijker vindt om de slavernij van 100 tot 300 jaar terug te gedenken.
Vele Afrikaanse landen hebben met een deelname aan het WK laten zien dat je vroeger net zo genuanceerd naar slavernij kunt kijken als nu.
Mevrouw projecteert haar eigen cultuur op witte Nederlanders gaat er derhalve vanuit dat de huidige NL-ers verantwoordelijk zijn voor de verwerpelijke daden van hun voorouders. Slecht nieuws: dat voel en dan ben ik niet.
Waarom moet hiervoor een monument komen. Kijk naar het heden en niet naar het verleden. Dit was een algemeen iets, wat niet goed was, en breed door de hele wereld werd uitgevoerd. Met de wetenschap van nu, doen wij dit in Nederland gelukkig niet meer. Maar kijken we verder de wereld in dan is daar nog genoeg actie te voeren en is zo een monument daar beter op zijn plaats
@Sanne: wat heeft die boef van een opa dan gedaan?
“In mijn cultuur ben je verantwoordelijk voor de daden van je voorouders.”
Dat is wel een effectieve manier om slavernij in stand te houden, het nageslacht voor eeuwig boete laten doen.
Gelukkig heeft Jezus die eeuwige erfzonde al 2000 jaar geleden voor eeuwig afgekocht en heeft de wetenschap al meer dan 600 jaar geleden verlichting gebracht waardoor slavernij uiteindelijk kon worden afgeschaft en de eeuwige erfzonde nu als primitief wordt gezien.
@nieuwsgierig aagje: precies weet ik het niet maar erg fris was het niet
@ geenstijl@utrecht
Slavernij is een zwarte bladzijde uit het Nederlandse verleden waar de rijke elite toendertijd rijk van zijn geworden,dus niet het gewone volk.
We moeten het niet ontkennen, maar we moeten ook gewoon weer verder,en niet blijven hangen in het verleden zoals velen uit de gemeenschap doen.
Want in het verleden ligt de toekomst ……….voor ons allemaal.
Het is niet ÉÉN zwarte bladzijde, dat heeft mén ervan gemaakt. In de geschiedenisboeken zijn het inderdaad 1 of 2 bladzijden en dit terwijl slavernij ruim 400 jaar heeft geduurd.
Citaat: “We moeten het niet ontkennen, maar we moeten ook gewoon weer verder,en niet blijven hangen in het verleden zoals velen uit de gemeenschap doen”.
Ja….Waarom blijven we er in hangen? Waarom zijn wij veij op 4 mei? En waarom vieren wij 5 mei?
Uit RTV Noord op 3 juni 2021, 10:30
Het West-Indisch huis in de Munnekeholm. Hoofdkwartier van de Kamer van Stad en Lande.
Het West-Indisch huis in de Munnekeholm. Hoofdkwartier van de Kamer van Stad en Lande.
© Wikipedia Commons
Het is vandaag exact 400 jaar geleden dat de Groninger betrokkenheid bij de internationale slavenhandel begon. Die leidde er uiteindelijk toe dat Groningers zo’n 30.000 slaven, méér dan een Euroborg vol, van Afrika naar Amerika verscheepten.
Op 3 juni 1621 werd de West-Indische Compagnie (WIC) opgericht. Groningers waren met een eigen ‘kamer’ groot aandeelhouder in de WIC.
Groningen had de boot gemist
De beroemde Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) uit 1602 was een groot succes, maar Groningers baalden; zij waren geen aandeelhouder van dit bedrijf. Toen er in 1621 een West-Indische Compagnie werd opgericht, wilde Groningen hoe dan ook aandeelhouder worden. Dit om aansluiting te krijgen bij de Atlantische handel, waar de Zeeuwen en Hollanders actief in waren.
Het feit alleen al dat het een zwarte bladzijde wordt genoemt roept al vraagtekens op, want alles wat zwart is, is fout??
daar komt de zwarte kat in )
de pot verwijt de ketel dat die zwart ziet
de zwartepiet doorspelen
de zwartepiet krijgen
geen koe zo zwart of er zit wel een vlekje aan.
het zwarte schaap van de familie
iemand de zwartepiet toespelen
iemand met een zwarte kool tekenen
iemand zwart maken
met een zwarte kool aangetekend staan
De zwarte bevolking van Afrika….De blanke bevolking uit Nederland.
Het is toch zwart-wit
bruin-blank
Heeft niets met slakken en zout te maken. Zo wordt het geleerd en het klopt niet!