De bekende rotondes op het Anne Frankplein en 5 Mei Plein veranderen de komende jaren volledig van uiterlijk; voor tientallen miljoenen euro’s komt de busbaan voor een groot gedeelte onder de grond te liggen, onder de verkeerspleinen door. Er wordt gewerkt aan het Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV)-netwerk in Transwijk. Als de werkzaamheden eind 2019 klaar zijn, is het hoogwaardige busbaannetwerk in Utrecht bijna afgerond.

Vanwege het HOV-project is het weekend van 25 en 26 november geen tramverkeer in Utrecht. Dit project is onderdeel van een al grotendeels voltooid netwerk van bus- en trambanen in Utrecht, waarin het openbaar vervoer zoveel mogelijk voorrang krijgt. Het gedeelte in Transwijk en Kanaleneiland is een van de laatste delen van het netwerk. Hier rijden dagelijks bijna duizend bussen, nu gewoon nog tussen het reguliere verkeer.

“De eerste gesprekken over de aanleg van een hoogwaardig netwerk voor openbaar vervoer begonnen al in de jaren negentig”, vertelt Herman van Vuren. Hij is omgevingsmanager bij de gemeente Utrecht en de schakel tussen bewoners, ondernemers, het bouwbedrijf en het ambtelijk apparaat op het Utrechts stadskantoor. Hij is al anderhalf jaar nauw betrokken bij dit project. “In de jaren negentig werd er al besloten dat er zo veel mogelijk hoogwaardig openbaar vervoer moest komen in en rond de gemeente Utrecht. De provincie en de gemeente trekken hierin samen op.”

Veel bewoners hebben maandenlang, of zelfs jarenlang, werkzaamheden voor de deur’

De duizend bussen die hier nu dagelijks rijden worden er steeds meer. “Door de komst van de nieuwe wijk in de Merwedekanaalzone, én de verdere groei van Utrecht, wordt het steeds drukker in de stad. We willen dat het openbaar vervoer zo snel en comfortabel mogelijk door de stad kan bewegen. Daarom is het HOV-netwerk bedacht.” Het hele netwerk omvat ook de Uithoflijn, het Stationsgebied en de busbaan en busstation Leidsche Rijn Centrum. Utrecht wil met dit snelle openbaar vervoersnetwerk bereiken dat bewoners en bezoekers eerder de bus nemen in plaats van de auto. “Daar hoort bij”, vertelt Van Vuren, “dat we knelpunten wegnemen en voor een betere doorstroming zorgen.”

Overlast

Hoewel ze in de toekomst veel voordeel moet opleveren, bezorgen de werkzaamheden nu vooral overlast. “Daar zijn we ons zeker bewust van.” Juist als omgevingsmanager krijgt Van Vuren alles te horen over de last die de mensen ervaren door de bouw. “Veel bewoners hebben maandenlang, of zelfs jarenlang, werkzaamheden voor de deur. Wij snappen dat mensen hier van balen. Wij proberen de burgers dan ook zoveel mogelijk vooraf te informeren en te betrekken bij de werkwijze die wij hebben gekozen.” Dat dit ook proactief moet gebeuren weet Van Vuren. “Niet iedereen leest buurtbrieven of gaat actief op zoek naar informatie. We hebben dus ook meerdere keren op winkelcentrum Kanaleneiland gestaan, om mensen aan te spreken en in gesprek te gaan om uit te leggen wat we allemaal doen. Maar ook zijn we bijvoorbeeld in het woonzorgcentrum Transwijk geweest. Bewoners maakten zich zorgen of ze nog wel veilig en makkelijk naar het winkelcentrum konden lopen. Wij komen dan tekst en uitleg geven.”

De werkzaamheden hebben ook veel invloed op de leefomgeving. De afgelopen maanden zijn er kilometers kabels verlegd om de tunnels te kunnen aanleggen. Soms op maar enkele meters van huizen vandaan. “Het kwam dus voor dat er van vroeg in de ochtend tot ’s avonds gewerkt werd. Soms gaat dat rustig, maar regelmatig is er dan flink geluidsoverlast.” Van Vuren kan desondanks de meeste mensen laten inzien dat het uiteindelijk beter wordt. “Ook voor aanwonenden is het prettig als straks de bussen onder de verkeerspleinen doorrijden.”

‘In totaal zijn er tientallen miljoenen euro’s gemoeid met dit stukje busbaan’

Op dit moment is het leidingwerk voor 90 procent af. Aannemer BAM is nu bezig met de voorbereidende werkzaamheden voor het aanleggen van de tunnels, en worden damwanden de grond in getrild. De beide verkeerspleinen hebben tijdelijk een andere vorm – het Anne Frankplein is omgedoopt tot ‘de Barbapapa’, omdat het dezelfde vorm heeft als het tekenfilmfiguur. De komende maanden blijft de verkeerssituatie op de pleinen zoals hij nu is. Alleen is er geen tramverkeer mogelijk op 25 en 26 november. “We zijn tot deze datum gekomen in samenspraak met de ondernemers op winkelcentrum Kanaleneiland. We hebben aan ze gevraagd welk weekend het ’t minst erg zou zijn om de trams uit de dienstregeling te halen. Vooral december, de feestmaand, zouden de ondernemers niet leuk hebben gevonden. Uiteindelijk kwamen we uit op dit weekend.”

Van Vuren noemt nog een voorbeeld van een situatie waarin de werkzaamheden in samenspraak met betrokkenen zijn aangepast. “Een aantal weken geleden was het grote feest Thunderdome in de Jaarbeurs. We hadden dat weekend willen werken aan de busbaan, maar de Jaarbeurs gaf aan dat er tussen 19.00 en 21.00 uur tienduizenden mensen op het feest af zouden komen. De week ervoor hebben we het werk zo kunnen inrichten dat we zaterdag om 19.00 uur klaar waren en de enorme stroom bezoekers niet vast kon lopen op onze werkzaamheden.”

Bomencrèche

Om ruimte te maken voor de busbaan moeten er 127 bomen worden verplant en 161 gekapt. Van Vuren laat weten dat er uiteindelijk wel meer bomen in het gebied komen. “Nu staan er ongeveer 485 stuks in het gebied. Als de busbaan klaar is, zijn dat er ongeveer vijfhonderd.” Enkele van de bomen die verplant zijn, staan inmiddels naast Roost aan de Singel. Andere staan tijdelijk in de ‘bomencrèche’ langs het Amsterdam-Rijnkanaal. “Daar is een gebied ingericht voor bomen die tijdelijk geen vaste plek hebben. Vanaf daar worden ze weer verplant naar een nieuwe bestemming.”

Eind 2019 moet de busbaan klaar zijn en sluit deze aan op de busbaan bij de Prins Clausbrug. De bussen zullen dan een paar minuten tijdwinst boeken vergelegen met de huidige situatie. Dat is op duizend bussen een hoop tijd. De buitenruimte krijgt ook een volledige herinrichting; plantsoenen en de parallelbanen krijgen een opknapbeurt en ook de bekende verkeerspleinen krijgen een andere indeling. Nu zijn het nog rotondes, waar fietsers voorrang hebben. Dat gaat veranderen; het worden kruispunten met verkeerslichten. In totaal zijn er tientallen miljoenen euro’s gemoeid met dit stukje busbaan – het precieze  bedrag is geheim met het oog op de onderhandelingspositie van de gemeente. De provincie betaalt het project bijna volledig.”