Utrecht heeft een nieuwe burgemeester. Sharon Dijksma is woensdagavond tijdens een buitengewone raadsvergadering beëdigd. Tegelijkertijd nam de stad afscheid van waarnemend burgemeester Peter den Oudsten, hij trad aan toen Jan van Zanen eerder dit jaar naar Den Haag vertrok.

Eigenlijk had de beëdiging moeten plaatsvinden in TivoliVredenburg, maar door de nieuwe coronamaatregelen werd uitgeweken naar het stadhuis. In kleine kring werden toespraken gehouden waarna Dijksma de Utrechtse ambtsketen kreeg omgehangen. Ze sprak via een livestream alle Utrechters toe. Zo vertelde ze over drie opdrachten; de coronacrisis, de groei van de stad en veiligheid. Haar toespraak is hieronder te lezen.

Toespraak burgemeester Sharon Dijksma

Stadhuisplein, Stadhuis, 16 december 2020 

Lieve Utrechters,

Geachte raadsleden, griffier, leden van het college, voorzitter en beste Peter [den Oudsten]. Beste mensen, hier in een bijna lege Raadzaal en degenen die thuis meekijken, wat fijn dat u er bent!

Dank nestor van de Raad Peter van Corler voor dit warme welkom. Dank Commissaris, beste Hans, voor jouw vriendelijke woorden. En Lot, onze loco, voor jouw bijdrage. Bedankt ook Koos [Janssen]: wat mooi dat je vanavond namens de Burgemeesterskring Utrecht hebt gesproken.

Ik sta hier in de eerste plaats natuurlijk omdat de gemeenteraad mij heeft voorgedragen. Ik wil u zeer danken voor dit grote vertrouwen. En gelukkig heeft de Ministerraad op voordracht van Minister Ollongren uw aanbeveling overgenomen. Dank dus ook aan het kabinet en aan de Koning voor het tekenen van het Koninklijk Besluit.

Voorzitter, leden van de raad,

Wat een geweldige eer om de 332e burgemeester te mogen zijn van deze trotse Domstad. Een eer die mij ten deel valt in barre tijden. Met een coronapandemie die om zich heen grijpt en nauwelijks nog te beteugelen lijkt. Elke dag opnieuw stijgt het aantal besmettingen. Dat is heel zorgelijk en daarbovenop kwam begin deze week de verregaande lockdown. Dat is voor iedereen ongelooflijk balen, maar het kon niet anders, want de besmettingscijfers stijgen nog steeds te hard… Mensen maken zich grote zorgen om hun gezondheid en die van hun geliefden. De druk op de ziekenhuizen neemt verder toe… Ook voor ondernemers is dit opnieuw een domper: zij zien hun bedrijf, hun levenswerk, verdwijnen of onder grote druk staan…

Velen van ons hebben inmiddels in familie- of vriendenkring meegemaakt hoe hard en meedogenloos corona kan toeslaan, met soms heel bittere gevolgen. Ik heb dat van dichtbij gezien toen Chris, de jongste broer van mijn lang geleden gestorven vader, plotseling ernstig ziek werd en binnen de kortste keren op de IC belandde. Maar hij heeft het gelukkig gered en vertelde mij voor deze avond hoe trots hij is dat zijn – voor altijd ‘kleine nichtje’ – burgemeester van Utrecht wordt. Ik ben daar dankbaar voor.

En hoewel er gelukkig een streepje licht aan het einde van de tunnel gloort – onze geweldige GGD en huisartsen maken zich al op om straks met man en macht mensen te gaan vaccineren – zullen we in deze donkere dagen houvast moeten zoeken in letterlijk heel kleine kring. Bij onze geliefden, bij elkaar. In de wetenschap dat er ook mensen extra eenzaam zullen zijn deze Kerst… Dat doet pijn. Wanneer de stille, heilige nacht zijn intrede doet, is dat niet voor alle mensen een vanzelfsprekend feestelijk moment. Laten we daarom dit jaar extra ons best doen om er voor de ander te zijn. Ook als we de ander misschien wat minder goed kennen omdat het die alleenstaande buurvrouw is van even verderop.

Een beetje barmhartigheid en warmte tonen is wat ik van u vraag de komende tijd… Dat kunnen we! Ik weet dat zeker.

Door de eeuwen heen heeft deze stad vaker voor hete vuren gestaan. En dat levert een bijzonder boeiende geschiedenis op. Een oud gezegde luidt dat je ‘alleen weet waar je naartoe gaat als je ook weet waar je vandaan komt’. Ik heb dat altijd een mooie en treffende wijsheid gevonden. Ik neem die wijsheid overal mee naartoe en daarom ben ik ter voorbereiding op mijn ambt een kijkje gaan nemen in het Centraal Museum waar ik heb genoten van de tentoonstelling “De Ommuurde Stad”. De tentoonstelling is samengesteld door René de Kam, die als conservator stadsgeschiedenis ook het gelijknamige boek schreef.

En wat voor een geschiedenis is dat!

Er is één verhaal dat ik u niet wil onthouden. Een verhaal over een eigenzinnige en sterke vrouw die in haar eentje een legende werd, we spreken over Trijn van Leemput.

Toen na jaren van overheersing de Spanjaarden in 1577 eindelijk hun biezen pakten, bleef hun beruchte dwangburcht kasteel Vredenburg desolaat achter. De Utrechtse bevolking smeekte om de lege burcht te slopen, want ze waren bang voor een volgende vijand. Toen Duitse, op geld beluste huursoldaten de stad wilden bezetten, was voor de Utrechters de maat vol. Trijn van Leemput toog met enkele andere vrouwen – en haar pikhouweel – naar kasteel Vredenburg om eigenhandig met de sloop te beginnen.
De muren te breken. En door die moedige daad ging het stadsbestuur overstag en werd Vredenburg alsnog met de grond gelijk gemaakt…

Ik weet niet hoe het met u zit, maar ik hou van sterke vrouwen. Ik ben er ook door een aantal opgevoed. Mijn beide grootmoeders leven helaas niet meer, maar ik zou hen zonder aarzeling onverschrokken, zelfbewust en in vele opzichten hun tijd ver vooruit willen noemen. De belangrijkste sterke vrouw in mijn opvoeding is mijn moeder. Zij gaf mij als kind al de boodschap mee dat ik mocht zijn wie ik was. Wie ik wilde worden.

En dat je in het leven weinig cadeau krijgt en bereid moet zijn om te vechten voor waar je in gelooft. Een boodschap die ik ook aan mijn eigen kinderen en aan alle kinderen in deze stad wil doorgeven. Zijn wie ik wil zijn heeft me namelijk gemaakt wie ik nu ben. Burgemeester van de vierde stad van ons land.

Het mooie van de tentoonstelling is dat het Centraal Museum precies dezelfde verbinding met de vrouwen in het Utrecht van nu legt. Door tien Utrechtse vrouwen in beeld te brengen die in deze tijd strijden voor idealen en nog steeds bezig zijn met het slopen van muren. Virtuele muren. Muren van onrecht en uitsluiting, van discriminatie en achterstelling. Muren die mensen buiten sluiten in plaats van ze te beschermen.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Twee voorbeelden van powervrouwen wil ik hier heel graag noemen. De eerste is Natalja Macnack. Na het overlijden van haar vader nam ze zijn stichting ‘Tori Oso Utrecht’ over. Tori betekent verhaal. Oso is huis. Vrij vertaald ‘praathuis’.  Natalja organiseert samen met een batterij vrijwilligers diverse activiteiten waaronder de Keti Koti vieringen en Internationale Vrouwendag. Omdat Tori Oso geen eigen accommodatie heeft, reist ze van podium naar podium. Bij alles wat ze doet, staat de verbinding centraal. Verbinding tussen mensen, generaties en culturen – binnen en buiten de Surinaamse gemeenschap. Maar ook de verbinding tussen Utrecht en andere steden. Cultuur is het licht in ons leven. En gelukkig zijn er mensen als Natalja die voor licht willen zorgen in donkere tijden als deze.

Jody Rouwenhorst is de tweede die ik wil memoreren. Jody is een succesvol model die grote shows loopt in Milaan, Berlijn en Parijs. En ze is transgender. Leeft naar eigen zeggen in twee uitersten. Het talentvolle en gevierde model op de catwalk werd vorig jaar in haar buurtsupermarkt door een buurman in elkaar geslagen. Alleen maar omdat ze is wie ze wil zijn. En dus is ze naar eigen zeggen ‘altijd alert en altijd klaar om zichzelf te verdedigen’. Loopt met de sleutels tussen haar knokkels in de ene hand en haar alarm in de andere hand in de avond laat naar het station… Jody spreekt zich uit voor tolerantie en acceptatie van transgenders in onze samenleving. Haar verhaal bewijst de noodzaak. Zelfs in 2020.

Het Utrecht van 2020 is het resultaat van negen eeuwen bouwen, groeien en je blijven ontwikkelen. Ik ben hier niet geboren en getogen, maar heb wel veel voetstappen in deze mooie stad liggen. En die ontwikkeling heb ik bij wijze van spreken ook op de voet kunnen volgen. Als jonge politica kwam ik veel in de stad voor bijeenkomsten van het politieke jongerenplatform M50 aan de Oude Gracht. Vaak moest ik dan ‘s avonds haasten om de laatste trein terug naar het hoge Noorden te halen. En in alle eerlijkheid: dat was bepaald geen pretje in die tijd. Hoog Catharijne voelde bijkans net zo verlaten en onveilig als kasteel Vredenburg in 1577.

Ik liep vorige week van het stadskantoor naar dit oude stadhuis en dan zie je wat een verandering hier in amper 25 jaar is gerealiseerd. Het prachtige Utrecht Centraal dat ik recent samen met de Koning mocht openen, het futuristische Bollendak en het moderne en lichte Hoog Catharijne symboliseren de metamorfose van Utrecht: een stad van bijna 900 jaar oud, zonder de oude stadsmuren, maar met nieuwe gebouwen die weer jaren meegaan. Een stad die jong van geest is, bruisend, innovatief… De stad van gezond stedelijk leven voor iedereen. Een stad die continu verandert en het goede behoudt; zoals de Domtoren, Nijntje en een broedplaats is voor literair talent en vele sporthelden… Een stad die groeit en bloeit, soms flinke klappen krijgt, zoals nu tijdens deze coronacrisis, maar die telkens weer opkrabbelt en opleeft.

Een stad waar ik energie van krijg en waar ik graag, met alles wat ik in me heb, voor aan de slag ga. Onder een moeilijk gesternte. Met veel lastige puzzels die voor de toekomst moeten worden gelegd.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Voor de toekomst van Utrecht zie ik drie grote opdrachten:

In de eerste plaats moeten we samen uit deze crisis komen. We gaan nu een moeilijke en bittere periode in en na 19 januari zijn we er nog steeds niet. Maar…ik ben ervan overtuigd dat we ons hier samen doorheen slaan, want dit is een stad met een ziel en boordevol karakter. Ik hou van karakter trouwens, dan weet u dat alvast!

We moeten – hoe moeilijk dat ook is – de moed erin houden, vooruit durven kijken en doorgaan. Premier Rutte zei het maandag in het Torentje: “We komen hier doorheen.”
Ik sluit me graag bij zijn woorden aan. Utrecht is altijd weer opgekrabbeld. En altijd weer doorgegaan.

Kom ik bij onze tweede opdracht: hoe leiden we de groei van Utrecht ook na de coronacrisis in goede banen?

Want: we worden niet een klein beetje groter. Utrecht zal de komende jaren doorgroeien tot een stad van meer dan 400.000 inwoners. Voor de een is dat een gegeven; voor de ander een gruwel. Maar juist de geschiedenis van onze stad leert ons een wijze les: wees niet bang voor verandering! Maar zet deze naar je hand! De geschiedenis; die maken we ook met elkaar. We hebben daar zelf invloed op… Dit is niet een statisch gegeven. Ik weet dat groei met groeipijn gepaard gaat en dat er terechte zorgen zijn over de vraag hoe we het goede kunnen behouden, terwijl de stad blijft veranderen.

Maar ik ben in zo’n situatie geen bestuurder die angstvallig aan de rand van het zwembad blijft staan bibberen en afwacht tot ik een onverhoedse duw in de rug krijg.

Liever spring ik zelf met een ferme sprong vooruit. En ja, onderweg slik ik misschien wat water in. Maar ik bereik wel mijn doel. Wetend waar ik heen zwem. Omdat ik weet waar ik vandaan kom.

Bibberend langs de rand van het zwembad blijven staan, vind ik geen houding die bij Utrecht past. Laten we ons voornemen de Utrechtse trots op ons stadsie meer te laten zien! Laten we zelfbewust onze rol pakken. Laten zien dat we het lef hebben om als eerste in dat zwembad te springen. We zijn misschien de kleinste onder de groten (en daar trekken we ons niks van aan), maar zeker zoveel zijn we de grootste van alle kleinen! Een unieke positie.

En in veel zaken zijn we gewoon lekker wel heel erg de grootste. We hebben de grootste veiligheidsregio, de grootste gezondheidszorgregio, de grootste fietsenstalling wereldwijd. We zijn het centrum van Nederland. Laten we ons ernaar gedragen.

Dat vraagt overigens wel iets van ons. Zelfbewustzijn mag nooit leiden tot arrogantie. Als je de grootste bent in jouw regio, vraagt dat juist ook om dienstbaarheid en nabuurschap naar de omliggende gemeenten. Want u weet het: adel verplicht! En ook daar moeten we de komende jaren hard aan werken. Want wanneer we in deze regio met één mond spreken en dezelfde strategie volgen, staan we sterker in het behartigen van onze gezamenlijke belangen.

De derde opdracht die ik met u wil delen, is veiligheid. Voor Utrecht is het zelfs een gigantische opdracht, want als echt grote stad is Utrecht inmiddels ook voor wat betreft de problematiek rondom openbare orde en veiligheid helaas geen kleintje meer.

Waarnemend burgemeester Den Oudsten heeft terecht gewaarschuwd dat we hierin niet naïef mogen zijn. We moeten de georganiseerde criminaliteit een halt toeroepen omdat deze activiteiten buitengewoon ontwrichtend werken voor onze stad en de samenleving als geheel.

Dat is geen gemakkelijke opdracht. Zoiets vraagt om bestuurlijke moed, om een uitstekend werkende verbinding met politie en justitie. Het vraagt ook om uw steun vanuit de Raad. Want die is onontbeerlijk. Alleen als we in de bovenwereld de rijen sluiten, kunnen we de muren van de onderwereld breken! En dat is nodig, meer dan ooit.

Omdat niet alleen criminaliteit maar zelfs terreur op de loer ligt. Dat heeft u recent meegemaakt toen in 2019 nietsvermoedende mensen slachtoffer werden van een brute aanslag. Utrecht bleef daarna sterk. Utrecht boog niet.  In mijn geheugen staat ook het beeld van een huilende Nijntje gegrift die troost biedt. Het was indrukwekkend en toonde de enorme veerkracht van onze stad. Die zullen we de komende tijd meer dan ooit nodig hebben en ik heb het volste vertrouwen dat wij dit kunnen. Dat laat deze stad tenslotte al negen eeuwen zien.

Lieve Utrechters,

Het is zover. Vanmiddag nam ik afscheid van Amsterdam. Vanavond begin ik in Utrecht. En alsof het in de sterren geschreven staat, begint rond deze tijd de wedstrijd Ajax-FC Utrecht. Ik onthoud me maar even van een commentaar of voorspelling vooraf…

Ik zal velen van u de komende weken en maanden gaan ontmoeten. Met de nieuwe coronamaatregelen zal het in het begin improviseren worden, maar ik verheug me er zeer op de stad en haar inwoners nader te leren kennen – onder het strikte RIVM-regime uiteraard. Ik wil horen wat goed gaat, waar u trots op bent. Maar ook wat er beter kan. Zaken waarover u zich zorgen maakt.

Ik hoop tenslotte dat u allen ondanks de moeilijke tijd toch een mooie Kerst zult vieren en een veilige Jaarwisseling doormaakt. Laten we hopen dat 2021 een mooi en gezond jaar wordt!”