St. Antoniuskerk aan de Kanaalstraat wordt beheerd door de buurt: ‘Een oase van rust’ | De Utrechtse Internet Courant St. Antoniuskerk aan de Kanaalstraat wordt beheerd door de buurt: ‘Een oase van rust’ | De Utrechtse Internet Courant

St. Antoniuskerk aan de Kanaalstraat wordt beheerd door de buurt: ‘Een oase van rust’

St. Antoniuskerk aan de Kanaalstraat wordt beheerd door de buurt: ‘Een oase van rust’
De Antoniuskerk aan de Kanaalstraat. Foto: Bas van Setten
In het hart van Lombok staat al ruim een eeuw de Antoniuskerk. In juni 1903 werd de nieuwe kerk ingewijd waarna generaties katholieken er bijzondere momenten in hun leven beleefden. Zaterdag 29 september werd de kerk echter aan de katholieke eredienst onttrokken en is er een nieuwe toekomst voor het gebouw. Een interview met enkele van de betrokkenen die hart en ziel hebben gestoken in het openhouden van de kerk – voor de buurt en parochianen.

In het hart van Lombok staat al ruim een eeuw de Antoniuskerk. In juni 1903 werd de nieuwe kerk ingewijd waarna generaties katholieken er bijzondere momenten in hun leven beleefden. Zaterdag 29 september werd de kerk echter aan de katholieke eredienst onttrokken en is er een nieuwe toekomst voor het gebouw. Een interview met enkele van de betrokkenen die hart en ziel hebben gestoken in het openhouden van de kerk – voor de buurt en parochianen.

Raymond den Boesterd, Jeroen Kwaaitaal en Iris Vos zitten aan een tafel in het parochiehuis, grenzend aan de monumentale Antoniuskerk. Het met tl-buizen verlichte zaaltje doet geen eer aan de statige en indrukwekkende kerk, maar het mag het enthousiasme van de drie niet drukken. Vrolijk vertellen ze over ideeën voor volgend jaar, als de kerk weer volledig open gaat. Yoga-lessen, een verhalenfestival, een plek waar aan teamspirit kan worden gewerkt voor bedrijven, het kan allemaal. “Maar we weten nog niet hoe het er precies zal uitzien hoor”, haast Vos zich te zeggen.

Utrecht heeft vele kerken die, groot of klein, bepalend zijn voor het stadsgezicht. Maar de kerkgemeenschappen hebben het moeilijk. Er is steeds minder geld om de panden te onderhouden en in de samenleving vindt ontkerkelijking plaats. Toch is er veelal de overtuiging bij bewoners, gemeente, gemeenschappen én ondernemers dat het erfgoed behouden moet blijven voor de stad. Bij de Antoniuskerk sloegen de bewoners en leden van de kerk daarom de handen ineen.

De eigenaar van de Antoniuskerk was het Parochiebestuur van de Ludgerus. Het bestuur besloot om vijf van haar zes kerken te verkopen, waaronder de kerk aan de Kanaalstraat. Jeroen Kwaaitaal, al sinds de jaren negentig kerkganger en een zogenoemde ‘kernvrijwilliger’, schrok wel even van het bericht dat de kerk zou sluiten. “Ik was in eerste instantie boos, omdat deze kerk aanvankelijk niet gesloten zou worden. De kerk draaide financieel goed en zat prima ‘in de lak’.” Die boosheid maakte echter al snel plaats voor nieuwe ideeën. Met een aantal andere leden van de parochie werd gezocht naar een nieuwe bestemming voor de kerk. De mogelijkheid dat de kerk omgebouwd zou worden tot supermarkt of appartementencomplex, vonden ze maar niets.

‘De mogelijkheid dat de kerk omgebouwd zou worden tot supermarkt of appartementencomplex, vonden ze maar niets’

Vernieuwing

Er werd een idee geopperd om van de kerk een plek voor katholieke vernieuwing te maken. Kwaaitaal merkte echter al gauw dat het lastig te bewerkstelligen was. “De bisschop zit niet te wachten op een plek van vernieuwing. Mensen van buitenaf zaten op hun beurt niet te wachten op een plek waar je samen met kerkmensen iets gaat doen. Volgens mij moesten we het écht opengooien. Zo heb ik zelf ook een ontwikkeling door moeten maken om echt een plek te creëren waar verschillende mensen ruimte en spiritualiteit zoeken.”

Daarin vonden de parochianen van de Antoniuskerk ook de buurtbewoners. Hoewel in sommige gevallen niet-christelijk bleek ook de buurt het gebouw erg te waarderen. Raymond den Boesterd vertelt met een glimlach: “Ik woon hier al dertig jaar tegenover. Als kleine jongen kon ik zien hoe laat het was, maar inmiddels is de boom te groot geworden. Ik ben niet christelijk maar schrok ook van het bericht dat de kerk zou sluiten. Ik ben zelf verhalenverteller en wilde al jarenlang in de kerk een verhaal vertellen. Die kans kon ik niet aan me voorbij laten gaan.”

Foto: Arjan den Boer

Ook Iris Vos woonde eerder aan de Kanaalstraat en raakte betrokken bij gesprekken over de toekomst. “We kregen ineens een brief op de deurmat of we mee wilden denken over het openhouden van de kerk. Dat was zo bijzonder en werd enorm gewaardeerd vanuit de buurt. Er zijn al aardig wat gebouwen in de stad die zijn verkocht en daarom niet meer van de wijk zijn. Dat moesten we voorkomen.”

Kwaaitaal knikt instemmend. “Mijn kinderen zijn hier gedoopt en ik heb mijn vrouw hier trouw beloofd. Het is een bijzondere plek voor mij met veel herinneringen, maar die gevoelens hebben veel mensen. In 2015 startten we een club met mensen om echt opnieuw te denken over wat we kunnen doen. Ik heb daarna een oproep gedaan en toen kwam de buurt erbij. Dat was een belangrijk moment.”

Cultureel programma

Na uitgebreide gesprekken werd Stichting Stadsklooster opgericht en sinds mei 2016 presenteerde de stichting al een cultureel programma in de kerk. Dat leverde nog wel eens wat frictie op. Kwaaitaal vertelt nuchter: “De pastoor werd op het matje geroepen door de bisschop toen er groot in de media verscheen dat er yoga-lessen werden gegeven.” Vos vult aan: “Dus moesten we goed blijven nadenken wat we wel en niet wilden organiseren. De kerk was nog gewijd en we wilden ons niet in de vingers snijden door te veel te organiseren.”

Er diende zich een koper aan: Ad van Maarseveen. Hij is katholiek en wilde wel wat terugdoen voor de gemeenschap. Hij besloot het complex op te kopen en de komende tien jaar in bruikleen te geven aan de stichting. Ook het hospice, gelegen in hetzelfde complex, kan tot 2031 in het complex blijven. Uniek is dat de bestaande geloofsgemeenschap op zondag bij elkaar kan blijven komen in de kerk, zij het zonder sacramenten.

Het kerkinterieur zal grotendeels gehandhaafd blijven. Wel moeten de altaartafel en godslamp vanwege de onttrekking nog verwijderd worden. Tijdens de laatste viering van de Antoniusgemeenschap eind september werd het licht van de Paaskaars gedoofd – en daarmee ook het licht van Christus. Kwaaitaal: “Het was druk met zo’n tweehonderd mensen. Het eindigde met een mooi, en voor veel mensen emotioneel, ritueel. Daarna hebben we – naar goed katholiek gebruik – het glas geheven.”

Heropening

Nu worden de pijlen gericht op 1 september 2019. Dan gaat het programma van Stichting Stadsklooster officieel van start. Tot die tijd zullen er wat evenementen worden uitgeprobeerd en zijn bezoekers op 9 november ook alvast welkom bij concerten van Le Guess Who?. Kwaaitaal vertelt: “Eigenlijk beginnen we nu weer op nul. Het afgelopen jaar hebben we het programma stilgelegd in afwachting van het slagen van ons plan. Nu gaan we verder, maar wat het precies wordt weten we nog niet.”

‘Mijn kinderen zijn hier gedoopt en ik heb mijn vrouw hier trouw beloofd. Het is een bijzondere plek voor mij’

Vos: “Bezinning zal centraal staan, in allerlei uitingsvormen. Je moet niet denken aan een technofeest, maar wel evenementen als TEDx of filmvertoningen. Het kan alle kanten op. Alleen kan het Stadsklooster niet leven van een stoffig programma.” Den Boesterd haakt in: “Het is een oase van rust. In alle hectiek van de stad kunnen mensen hier terecht voor onthaasting. Ook het kerkplein heeft veel potentie”, vertelt Den Boesterd. “Zelf zie ik wel iets zitten in een plek waar veel verhalen kunnen worden verteld. Dat is een kerk natuurlijk bij uitstek. Een vertelfestival bijvoorbeeld.”

Kwaaitaal denkt ook aan partijen die niet zo snel worden verwacht in een kerk. “Bijvoorbeeld een verzekeringsmaatschappij waar moet worden gewerkt aan de teamspirit. Dan kan je in een suffig Van der Valk-zaaltje gaan zitten, maar je kan ook naar deze inspirerende omgeving komen. Dat zou toch fantastisch zijn?” Vos maakt het ideeënrondje af: “Ik zou het tof vinden als verschillende groepen elkaar hier zouden ontmoeten. Dat boeddhistische, joodse of andere gemeenschappen elkaar hier ontmoeten. Een plek waar mensen met elkaar in dialoog gaan.” Volgens Kwaaitaal zou het niet voor het eerst zijn. “In de jaren zeventig, toen er nog geen moskee was in de Kanaalstraat, bood de kerk ruimte aan moslims om te bidden. De kerk was een soort parttime moskee”, Hij glimlacht: “Dan moest Maria wel worden afgedekt. Ook voor de toekomst geldt dat we per geval kijken of het past. Als dat zo is, is er veel mogelijk.”

Wil je meer lezen over de historie van de St. Antoniuskerk? Arjan den Boer schreef een achtergrondartikel voor DUIC over de geschiedenis van het bouwwerk

geen Reacties

Reageren

Er zijn nog geen reacties geplaatst.

Plaats een reactie

Lees voor u reageert onze algemene voorwaarden. Alle reacties worden vooraf gemodereerd. Uw IP adres is geregistreerd (wordt niet gepubliceerd).