In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen. 

De Lichte en Donkere Gaard zijn twee korte straatjes in de binnenstad van Utrecht. Samen hebben ze een lengte van tachtig meter. De Lichte Gaard begint bij de Maartensbrug en is een verlengde van de Vismarkt. Deze Gaard gaat over op de Donkere Gaard en loopt tot aan de Oudegracht en het Wed.

De straten hebben hun naam te danken aan de tuin, ook wel ‘boomgaard’ genoemd, van de Utrechtse bisschop. Hij had een privékapel op de eerste verdieping van de Domtoren. Vlak daarnaast stond zijn paleis met onder andere zijn boomgaard. ‘Gaard’ is hier dus naar vernoemd. Het eerste deel van de straatnamen, ‘Lichte’ en ‘Donkere’, heeft te maken met de bebouwing. De Lichte Gaard heeft een enkele bebouwing aan de Oudegracht. De Donkere Gaard heeft aan beide kanten bebouwing, dus ook aan de kant van de werf. De dubbele bebouwing hield veel licht tegen en de enkele bebouwing zorgde juist voor een licht gedeelte van de tuin.

Volgens de ‘Lijst van beschermde monumenten’ van gemeente Utrecht is het merendeel van de panden op de Lichte en Donkere Gaard een rijksmonument. Op de Lichte Gaard zijn nummer 1 tot en met 9 rijksmonumenten. Op de hoek van de Lichte Gaard en de Maartensbrug lag het bisschoppelijk paleis. Volgens het ‘Utrechts monumentenfonds’ werd het Bisschopshof in 1800 door de stad Utrecht gekocht voor 7630 gulden, die het daarna liet slopen. Bij opgravingen komen nog steeds bouwresten van het voormalige wooncomplex tevoorschijn. Zo zijn er volgens ‘Het bisschopshof in Utrecht. Bouw voor de reconstructie’ van Martin W.J. de Bruijn in 2008 in het pand op nummer 8 nog bouwresten vanaf de Romeinse tijd aangetroffen.

De huizen op de Donkere Gaard nummer 4 en 7 zijn gemeentelijke monumenten. Daarnaast telt de straat nog tien rijksmonumenten. De eerste panden in de straat zijn gebouwd vanaf 1238. De stadsbrand in Utrecht in het jaar 1253, die negen dagen duurde, zorgde ervoor dat de huizen werden verwoest, waarna herbouw plaatsvond. Vanaf begin zeventiende eeuw werden de huizen tot aan de gracht uitgebreid. Inmiddels zit er veel horeca gevestigd in de panden op de Donkere Gaard.

Tekst loopt door onder de foto

Dichteres Ida Gerhardt schreef het gedicht “Studentenkamer”. Dit gaat over een kamertje in een huis op de Donkere Gaard, te zien op de afbeelding hierboven. Het gedicht is hieronder te lezen.

Studentenkamer

Daar, op de Donkere Gaard,
waar mijn eerste kamer ik had,
diep in de binnenstad,
zat ik te werken: ik las
over het woord quintessens.

En in die Donkere Gaard
strekte ik mijn hand uit; ik at
van de boom van goed en van kwaad:
en het vers werd mij geopenbaard.
Ik zag het neerslaan, ontstaan.

Een vreemdeling ben ik op aarde.
Dit is in haar donkere gaarde
waarvoor ik sedert besta:
het vers – een kristal, een heelal:
quinta essentia.

Volgende week vertellen we het verhaal achter de Minrebroederstraat. Kan jij ons meer vertellen over de herkomst van deze straatnaam? Laat het ons dan weten.