In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen. 

Tussen de Vondellaan en de Koningin Wilhelminalaan ligt de Balijelaan. Deze straat vormt de scheiding tussen de Dichterswijk en de Rivierenwijk, maar een ‘balije’ heeft opvallend genoeg niets met een rivier te maken. De enige stroom waar een ‘balije’ mee te maken heeft, is een geldstroom.

Een Balije is namelijk ‘de naam voor een Ordensprovincie bij de grote geestelijke ridderorden’. Het doel van een Balije was om de bezittingen van de ridderorde te beheren en hieruit financiering voor de kruistochten van de Duitse (ridder)orde te verwerven. Dit gebeurde vanaf de Springweg, waarvandaan ze de geldstroom uit heel Noord-Nederland beheerste. Na verloop van tijd bleef er echter steeds meer geld in Utrecht hangen, waar het aan de verzorging van zieken en armen in de regio besteed werd.

Op een gegeven moment ging de Balije zich steeds meer focussen op liefdadigheidswerk in de eigen gebieden. Uiteindelijk werd de Balije van Utrecht dan ook steeds onafhankelijker en na 1640 werd die volledig op zichzelf staand. Net als de geschiedenis van heel Nederland, veranderde de orde door de jaren heen echter ook in structuur en opbouw en zo is de Balije vandaag de dag nog steeds actief. Al ging dat niet zonder slag of stoot.

Napoleon

De Staten van Utrecht vonden in de periode van de Tachtigjarige Oorlog dat de Balije protestants moest worden, waarna het verder ging als protestantse adellijke instelling. De toekomst van de Balije was echter nog niet verzekerd. Lodewijk Napoleon vormde de Balije in 1807 om tot militair hospitaal en vier jaar later werd de Balije door zijn broer, keizer Napoleon, opgeheven.

Dat was echter van korte duur. Koning Willem I herstelde het besluit in 1815, al bleef het Duitsche Huis in handen van de overheid. Hoewel de focus op hulpverlening op de achtergrond was geraakt, kwam dat in de twintigste eeuw wel weer centraal te staan. De Balije van Utrecht behandelt tegenwoordig steunaanvragen voor sociale projecten.

De Balije is nog steeds gevestigd op de Springweg, in het woonhuis op het terrein van hotel Karel V, en behandelt tegenwoordig steunaanvragen voor sociale projecten. Een link tussen de Rivierenwijk en het huis van de balije lijkt er niet te zijn. Het is echter zeker niet uitgesloten dat een deel van het liefdadigheidsgeld haar weg heeft gevonden naar de straat, die de kern van een vroegere arbeiderswijk vormt.