In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.
Tussen de Biltstraat en de Gildstraat ligt, in de buurt Wittevrouwen, de Obrechtstraat. De toelichting op het straatnaambordje luidt: ‘Jacob. 1457/1458-1505. Vlaams componist’. Maar wie was Jacob Obrecht en waarom is er in Utrecht een straat naar hem vernoemd?
De straat ligt in een wijk waar andere straten niet naar componisten vernoemd zijn. De reden van de vernoeming is dan mogelijk ook niet per se dat hij componist was, maar meer dat hij vermoedelijk kapelmeester van de Domkerk was. In een biografie uit 1867 wordt gesteld dat Jacob Obrecht in 1430 in Utrecht geboren is. Ook zou hij, na veel te hebben gereisd, zijn teruggekomen om hier zijn laatste dagen door te brengen voor hij in 1488 overleed.
Deze stelling komt van Glareanus, een muziektheoreticus, dichter en humanist van kort ná Obrechts tijd, die over diens leven schreef. Hij meende dat de organist die onder de naam ‘Blyde Janus’ in de Dom begraven ligt wel Jacob Obrecht moet zijn, maar dat is niet het geval. Vanuit het leven van Obrecht is ook geen bewijs dat hij ooit in Utrecht heeft gewerkt. Van het veronderstelde sterfjaar in 1488 is in 1943 zelfs vast komen te staan dat dit niet de sterfdag van Obrecht kán zijn. Hij overleed namelijk in 1505 in Ferrara en schreef in 1488 nog een tekst over de dood van zijn vader.
Een achterbuurt
De origineel ‘Balkstraat’ geheten Obrechtstraat kreeg de huidige naam in 1907, toen men er nog vanuit ging dat Obrecht een Utrechter was. De naamswijziging werd aangevraagd door de bewoners van de straat in wat toen een arbeiderswijk was. Zij vonden ‘Balkstraat’ een naam die te veel deed denken aan een achterbuurt en vroegen daarom de naamswijziging aan. Zij vonden het wellicht een prima idee om de straat te hernoemen naar wat zij dachten dat een Utrechts componist was. De componist die onder andere geroemd werd omdat hij “slechts éénen nacht noodig had om eene mis te componeren”.
Latere stadsbesturen hadden echter wél de kennis waar Obrecht echt vandaan kwam en zodoende staat op het bord nu slechts ‘Jacob. 1457/1458-1505. Vlaams componist’. Deze omschrijving is dan wel correct maar laat ook veel níet zien. Het is dan wel een Vlaams componist maar in de hoofden van de naamgevers was hij Utrechts en dé aangewezen persoon om van een afgelegen stuk (voor)stad een respectabel stuk Utrecht te maken.
13 Reacties
ReagerenMisschien naam wijzigen naar Rietveldstraat? Die is zelfs in Wittevrouwen geboren en heeft meen ik nog geen vernoeming 🙂
Mooie gelegenheid om de geschiedenis van “De Landbouw” eens uit te spitten. Er was ongetwijjfeld een verband met ijsfabriek Moba ernaast: Voor links werd later pand bijgebouwd waar de hele buurt ijsjes ging halen.. zo’n plak tussen twee wafeltjes. Die werd afgesneden uit een ijskolom die met een ratelend geluid omhoog werd getrokken uit de toonbank. Het was fascinerend! Maar ook heerlijk vers, waarschijnlijk dus van de melkfabriek ernaast.
Ja dat klopt denk ik ook @ Rob , het ijs was altijd heerlijk vers , dat gold trouwens ook voor de wafeltjes er om heen ….
Ik vind het wel ‘n leuk idee van jou @ Sandra , maar of de bewoners dat ook vinden geloof ik niet , er komt namelijk nog al wat bij kijken , op administratief gebied denk ik ….
Het zou denk ik beste @Rob interessanter zijn om de buren van de handboek binderij en drukkerij F.H.Danner eens onder de loep te nemen voor hún geschiedenis , want ik dacht dat , dat hun bedrijf er nog langer zat als de Melkinrichting , sterker nog ze hebben na de sluiting van de melkindustrie zelf hun pand over genomen , ik dacht , dat de melkinrichting uit 1908 zelf in 1935 al is gesloten …
Betreffende Melkinrichting stamt uit 1908 en is productief geweest tot 1935 dacht ik te weten … links ernaast zat F.H. Danner met ‘n Boekenbedrijf …
@Rob: zat Moba niet aan de overkant op de hoek met de Frederikastraat?
Ik ben opgegroeid en n de obrechtstraat. Elke week ging ik een ijsje halen van mij jn zakcentjes in het kleine winkeltje naast de fabriek waar een oude dame werkte die ook altijd advies uitgaf over alles en iedereen.
Obrecht en Utrecht ?
Zo zie je maar dat chauvinisme en geschiedenis vaak slecht samen gaan.
@ Sandra Mulder.
Toch heeft Obrecht hele mooie muziek geschreven, hoor.
En moeten we dan heel Oog-in-Al ook herbenoemen (op vijf Utrechters na); van Mozart tot Dickens ?
Net als Margreet ben ik ook opgegroeid in de Obrechtstraat. De ijsfabriek MOBA van de heer Vijzelaar zat niet naast de melkcentrale maar aan de overkant op nr. 43, net voor de Frederikastraat. Naast de ijsfabriek zat het ijswinkeltje waar Tante Truus de scepter zwaaide in een zwarte jurk met wit schortje. Zij trok vanuit de toonbank al ratelend een ijskolom ophoog en sneed met een rond mes een plak ijs af. Twee ijskolommen, één vanille, de andere roomijs. De melkcentrale is zeker tot eind vijftiger jaren actief geweest. Als kind liep ik naar school, keek niet uit en botste tegen een stapel metalen kratten met melkflessen erin die opgesteld stonden langs de stoeprand. Na de melkcentrale heeft een bedrijf met gebruikte auto’s in het pand gezeten. Daarna Drukkerij Danner.
Jeanette, dat klopt helemaal. Wij hebben tot 1959 op nr. 32 gewoond. De melkkratten herinner ik me ook heel goed: daar zaten nog de resten van de aluminium doppen op. Die kon je mooi gebruiken om er de spaken van je fiets mee te versieren. En wat mooi dat die grote dikke boom op de hoek er nog steeds staat. Daar had ik toen al ontzag voor!
Wat leuk dat ik op deze manier nog eens herinneringen kan ophalen met en vriendin.