In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat zoeken we uit.
De Twijnstraat. Een van de straten in de Utrechtse binnenstad waar het altijd gezellig is. Niet verwonderlijk, want de Twijnstraat is een van de oudste winkelstraten van Nederland. Al eeuwenlang weten mensen uit Utrecht en omstreken de straat te vinden. Maar hoe vraag je naar de weg als de straatnaam steeds anders is?
De échte Utrechter zou namelijk niet Twijnstraat, maar Twijestraat zeggen. Althans, dat schreef het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde anno 1927. “Al hebben pedanten en bureaucraten die straat officieel, maar geheel onhistorisch, Twijnstraat gedoopt.” Volgens de personen die rond 1880 het ‘hedendaagsch Utrechtsch’ invoerden, moest de letter ‘e’ uit veel straatnamen verdwijnen. De Bodestraat zou veranderen in Boothstraat en hetzelfde moet hebben gegolden voor Korestraat. Die zou toen zijn veranderd in de Choorstraat.
Voor de doorvoering van de naam Twijnstraat werden er volgens een omschrijving in een uitgave van Stichting Het Utrechts Monumentenfonds tal van namen gebruikt. Is de onduidelijkheid over de naam opnieuw aan de notarissen te wijten? Ook in officiële documenten zou men namen die variëren van ’t Tweestraat, Twijestraat, Tweijestraat tot Het Wijstraat en ‘t Weijstraatje kunnen terugvinden.
Twyestraet
De Utrechtse historicus Van der Monde liep in de negentiende eeuw een aantal mogelijke herkomsten van de naam na. ‘Twij’ zou kunnen verwijzen naar een twist of oproer in de drukbezochte straat. Ook had het een verwijzing kunnen zijn naar de twijgen of de twijn (draad) van de mandenmakers die hier ooit huisden. Daarnaast noemt Van der Monde de mogelijkheid dat twij een verbastering zou zijn van het vroegere woord voor twee: twe of twye.
De naam Twijstraten is in 1337 de eerste benaming van de winkelstraat. Meervoud, dus. Aan de andere kant van het water, wat we nu de Oudegracht noemen, lag de Achter Twijstraten. De Twijnstraat zou van origine een dubbele straat, of ‘tweestraat’ zijn geweest. In een oudere vorm van het Nederlands had de straat waarschijnlijk de Twyestraet geheten. Precies zoals de échte Utrechter al deed.
6 Reacties
Reagerenkomt van de composiet rijplaten die gebruikt zijn bij de aanleg.
🤷♀️
@ wollie
😆 yes, dat is hem. Van wenen. Om te wenen zo bizar slecht als die hagelnieuwe bestrating erbij ligt.
Twijnen is het twee draden in elkaar draaien zodat je een sterke stof krijgt. Bijvoorbeeld: Lakens op ziekenhuisbedden zijn dubbel getwijnd.
Echte Utrechters, inclusief mijzelf, zeiden: “Ik ga even naar de slager in ‘t Twijnstraat.” ‘de’ werd nooit gebruikt. Dit heeft óf met (letter) assimilatie
te maken óf dat ‘het twijnen’ van garen een ambacht (werk) was.
Tuyn is de oude spelling voor tuin, omheind perceel in een straat.
In Brugge is er een Twijnstraat en de naam schijnt daar afgeleid te zijn van tuyn, oude schrijfwijze voor tuin met niet perse bloemen of bomen, maar een afgebakend perceel.
In mijn stamboom kwam ik familie tegen die een bierbrouwerij heeft gehad in Utrecht rond 1500., Jan (Johan) Stevensz de Witt ‘de jonge’.
Daar staat geschreven: Brouwer in de Wijstraet te Utrecht ‘daer de Bijl uijthangt’.
Waarschijnlijk gaat het om Brouwerij de Bijl, waarnaar Oudaen ook naar verwijst.
Het is niet uitgesloten denk ik, dat de Twijnstraat een latere naam is van Wijstraet.
Destijds was dit een winkelstraat.
ik heb familie die daar een pottenbakkerij had ( 28- 9-1650. adriaen van oort, 35 jaar, beroep- geoctroyeerde platielle backer ende gewesen meester in `t baken van steen – posteleyn en schotelen. woonplaats ; utrecht achter `t wystraat. ) in het utrechts archief kom je veel straatnamen tegen waar mensen toen woonden, vooral in de testamenten. zo weet ik nu ook waar de naam van oort/noort vandaan komt, namelijk van lagenoort en hogenoort waar ze eerst woonden.