In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.
De Jan Pieterszoon Coenstraat is gelegen in Lombok. De straat ligt tussen de Vleutenseweg enerzijds en de Leidseweg anderzijds. De bijna vijfhonderd meter lange straat is vernoemd naar Jan Pieterszoon Coen. Wie was deze man?
Een van de bekendste VOC-leden. Geroemd om zijn bestuurskundige kwaliteiten bij de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), maar verafschuwd om zijn gruwelijke optreden tegen iedereen die hem in de weg stond. Dat was Jan Pieterszoon Coen.
Het omstreden VOC-lid werd in 1587 geboren in Hoorn. Daar bleef hij de eerste periode van zijn leven wonen. Als dertienjarig jongetje verliet Coen de havenstad voor Rome. Na zes jaar keerde hij terug en sloot zich aan bij de handelsonderneming. Coen vond werk op schip De Hoorn en vertrok in 1607 naar Indië.
De vloot voer naar de Banda-eilanden. Daar groeide onder meer de grondstof nootmuskaat. De admiraal van de vloot, Pieter Willemszoon Verhoef, kreeg de opdracht een handelsmonopolie te verkrijgen op deze grondstof. Dat kwam hem duur te staan. Verhoef werd vermoord door de lokale bevolking. De overige Nederlanders, waaronder Jan Pieterszoon Coen, namen wraak en dwongen het alleenrecht op nootmuskaat uiteindelijk af.
In 1611 keerde de vloot terug in Hoorn. Maar het was voor Coen nog niet genoeg. Een jaar later vertrok hij opnieuw naar Indië. De VOC was tevreden over zijn werk en benoemde hem tot gouverneur-generaal. Een van zijn bekendste daden is het stichten van de handelspost Batavia in 1619. Onder zijn leiding groeide Batavia uit tot een machtig handelscentrum.
Toch werden deze successen niet zomaar behaald. Coen trad hard op tegen de lokale bevolking. Zo reisde hij in 1621 opnieuw af naar de Banda-eilanden, omdat de lokale bevolking onder druk van de Engelsen hun afspraken niet nakwamen. Naar schatting overleefden slechts zeshonderd van de vijftienduizend Bandanezen de aanval.
Deze gebeurtenis maakte van Jan Pieterszoon Coen de ‘Slachter van Banda.’ Uiteindelijk overleed hij in 1629 in Batavia, vermoedelijk aan de gevolgen van cholera. Hij werd 42 jaar oud.
35 Reacties
Reageren“De vloot voer naar de Banda-eilanden. Daar groeide onder meer de grondstof nootmuskaat.“
Voor welk product is nootmuskaat de grondstof? 🤔
We kunnen de geschiedenis niet herschrijven.
In die tijd was het zeer heldhaftig en moedig om per schip naar den vreemden te vertrekken en terug te keren met nieuwe producten. Een barre, lange reis met piraten op de loer.
De lokale bevolking was zo te lezen ook wantrouwend richting de ongewenste bezoekers, gezien het doden van een handelaar. Logisch.
Ik kan mij voorstellen dat men mogelijk erg schrok van elkaar en de verschillen zag als iets bedreigends. Het is moeilijk voor ons om voor te stellen hoe het is geweest. Nu weten wij precies hoe iedereen op aarde eruitziet, leeft, woont en in welk klimaat voordat we er zijn geweest.
Zeker zal de vreemde bezoeker, als een indringer zijn gezien wat het extra moeilijk maakte om te onderhandelen. Daarbij de druk vanuit het thuisland om te leveren. Dat zal vast ook allemaal van invloed zijn geweest op de houding jegens elkaar.
Haha zo te lezen was het niet echt een lievertje! Haha
Ik vind het nog steeds jammer dat er tegenwoordig bij deze artikels geen afbeelding van de betreffende straat meer word geplaatst !!!
De daden van betreffende J.P.Coen , vind ik eigenlijk niet zo heel erg netjes en of interessant genoeg , om naar hem ‘n straat te benoemen in Utrecht !!!
Hij is zeker met vlag en wimpel een van de meest erge VOC leden.
In Azië leerde ik recent dat er ook vaak heel positief over de VOC wordt gedacht. Ze waren doorgaans alleen uit op handel en werkte vaak samen met de lokale bevolking voor meer welvaart. In Taiwan 🇹🇼 wordt de VOC geroemd dat zij in de tijd dat het een Hollandse Kolonie was zo belangrijk was voor hun ontwikkeling als land. Portugezen, Spanjaarden waren vaak bruut.
In Malakka, Maleisie met haar prachtige kanalen, betaalde de VOC mee aan Hindu tempels, Moskeeën, en Chinese tempels. Het stadhuis, en vele nederlandse gebouwen staan er nog.
In Kochi , 🇮🇳 India is de Nederlandse stad goed bewaard gebleven en tonen ze het ook met trots.
En in Sri Lanka heb je de Utrechtse Haven nog mooi.
Door het reizen heb ik geleerd veel genuanceerder te denken over de VOC wat goed en fout ging in die tijd.
@ inderdaad, maar het was ook een handels strijd om de spanjaarden die nederland bezet hielden de financiële winst uit de zeilen te halen. Door hun koloniale inkomsten konden ze ook oorlog blijven voeren.
En lang voor de Nederlanders waren er ook indiaase, en arabische handelaren in sommige delen actief al eeuwen.
@Bernhard
in Indonesie kom ik al 40 jaar 2x pj vanwege mijn roots maar ik ben nog nooit iemand tegengekomen die positief is over die 400 jaar bezetting
Haha @ S Haha snugger man, goed gezien. Haha.
Dwang en moord. Dat valt niet te bagatelliseren. Hoe komen we ooit van die foute straatnaam af?
@Utrechtse Jantje: voor velen onbekend, maar de bijgeplaatste foto **is** van de JPC!
Is nogal makkelijk op die tijd af te geven. Er heerste toen een heel andere mores.
Vooral de moraal lag iets anders.
Held!
Dat er hier in Lombok een straat naar Jan Pietersz. Coen is vernoemd is vrij logisch; er zijn een aantal straten vernoemd naar vroegere gouverneur-generaals, waar hij er ook een van is.
Voordat Coen Batavia stichtte, had de VOC weliswaar handelsposten, maar nog geen ‘vaste voet’ aan de grond op de Indonesische archipel. Die VOC vestiging rondom Batavia zou uiteindelijk uitgroeien tot de kolonie Nederlands Indië. Coen wordt gezien als een van de belangrijkste grondleggers daarvan, maar de slachtpartij is altijd een smet op zijn naam gebleven.
Zijn actie op Banda werd ook in die tijd al als excessief gezien, al was het voor de Heren XVII geen reden om hem uit zijn functie te ontheffen. Er wordt van uitgegaan dat hij op wraak uit zou zijn geweest. Coen maakte deel uit van de expeditie van Verhoeff die 12 jaar eerder in de val werden gelokt en afgeslacht, waarbij Coen zelf ternauwernood wist te ontsnappen.
Genocide op Banda
De Bandanezen handelen met de Engelsen, Portugezen en Nederlanders. De VOC probeert, zonder succes, het monopolie te krijgen over de handel in nootmuskaat. De Bandanezen laten zich niet de wet voorschrijven. De VOC besluit er in 1609 eenzijdig een vesting te bouwen. Vervolgens doden de Bandanezen enkele Nederlanders. Het begin van een periode vol oorlog. Gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen (de hoogste man van de compagnie in Oost-Indië) organiseert in 1621 een strafexpeditie naar Banda. Op die manier wil hij het monopolie op de handel in nootmuskaat en foelie voor de VOC in handen krijgen. Van de 15.000 bewoners zijn er nog maar 1.000 over. De rest is gedood, gevlucht of in slavernij afgevoerd naar Batavia. Allemaal om het monopolie op nootmuskaat voor de compagnie veilig te stellen.
Bron: Nationaal Archief
Slavernij wordt hier ook nog even opgevoerd. Bizar dat naar deze beste ‘zeeheld’ al jaren lang een straat is vernoemd… en niet alleen in Utrecht. 🤔
Ps Nootmuskaat is een vrucht aan een boom en valt onder de noemer specerij en is dus zeker geen grondstof!
@ Nina
Als je de geschiedenis niet kan herschrijven, waarom probeer je dat hier dan wel te doen?
Wat is er heldhaftig aan iemand, die ook in de tijd zelf, al als oorlogsmisdadiger gezien werd?
De heldenstatus hebben Hollandsee zeevaarders vooral ook in de 19ee eeuw gekregen, eeuwen nadien dus. In een tijd dat Nederland internationaal gezien geen ene zak meer voorstelde, zeker op handslegebied niet, zo na de Franse tijd. Het was een poging om de status van Nederland te herstellen en vooral onder de eigen bevolking, net na het stichten van het nieuwe koninkrijk, het nationalisme aan te wakkeren en zodoende zeehelden te creëeren.
De VOC, de eerste N.V. multinational ter wereld met een eigen leger om resources en exploitatie over ettelijke duizenden kilometers veilig te stellen.
JP Coen was overigens nog beschaafd in verhouding tot vele van zijn tijdgenoten (o.a. conquistadores) welke genocide op hun geweten hebben om een beetje geld, naam en faam te verdienen. Praat JP Coen niet goed, maar vind net zoals @Bernhard dat geschiedenis niet zonder context kan. Over context gesproken, JP Coen handelde in opdracht van de heren XVII, daar hoor je nooit iemand over…
Dank @Lombokker voor het noemen van de moordpartij in 1609. Op wikipedia staat een uitgebreid verslag hoe de leiding van de toenmalige VOC missie is misleid en vermoord.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Willemsz._Verhoeff
Het laat weer zien dat je niet kunt oordelen over gebeurtenissen in het verleden zonder levensomstandigheden en gebeurtenissen te kennen. Neem het sterfterisico. Daar zegt de Canon van Nederland, les voor de basisschool, dit over:
‘Varen bij de VOC was gevaarlijk. Flinke kans dat je de tocht van of naar Indië (enkele reis: 8 maanden) niet overleefde. Je schip kon worden aangevallen door zeerovers of in een zware storm terecht komen. Ook lagen ongelukken op de loer. Maar de kans dat je onderweg stierf aan een ziekte was het grootst. ‘Scheurbuik’ was aan boord de meest gevreesde ziekte’.
In een proefschrift over Belgen in dienst van de VOC staat:
‘Van de ruim 8263 Zuidelijke Nederlanders die voor de kamers Zeeland, Delft, Hoorn, Enkhuizen en Rotterdam waren uitgevaren overleden er maar liefst 4764 tijdens hun dienstjaren. Omgerekend betekent dit dat 57,65% van alle Zuidelijke Nederlanders overleed tijdens zijn VOC-jaren en dus zijn thuisland nooit meer terugzag’.
Heel de wereld was vroeger zeer gewelddadig. Uit heel Europa kwamen mensen naar Nederland om de oorlogen te ontvluchten. Dienst nemen bij de VOC was een redelijk alternatief; voor ons onvoorstelbaar.
De eenwording van China heeft meer dan 100 miljoen doden gekost. Ook in Afrika werden mensen bij bosjes afgeslacht.
Het waren bikkelharde tijden waar wij alleen vanuit die tijd zelf over mogen oordelen: ‘Na het excessieve geweld op de Banda-eilanden, roepen de Heren Zeventien hem terug naar Nederland en vragen hem het geweld te temperen. Toch belonen ze hem voor de verovering van het nootmuskaat-monopolie en er wordt hem een tweede termijn als gouverneur-generaal aangeboden’.
Dat laatste laat zien dat kapitalistische motieven altijd al belangrijker zijn gevonden. Ook tegenwoordig is, zelfs in Nederland, economische uitbuiting een verdienmodel. Al is het niet meer dominant.
@Koel Hoofd 15:38
Correct. Vandaag de dag zien we niets anders meer dan gewapende bedrijven met eigen legers (zoals de Staat der Nederlanden N.V. en bijvoorbeeld United States Inc). De VOC was letterlijk de grondlegger van het complete hedendaagse internationale rechtssysteem, dat grotendeels is gebaseerd op maritime admiralty law.
Waar een klein ‘landje’ groot in kan zijn hè?
1611
Dat is net na de Middeleeuwen.
Er werden heksen verbrand en mensen gemarteld door ze uit elkaar te trekken vier kanten op. Er waren onverklaarde natuurverschijnselen wat tot bijgeloof leidde en wantrouwen richting de medemens.
Geen verdovingen bij kiespijn, geen pijnstilling bij een langzame dood, geen schoon water, de pest, geen keizersnedes waardoor moeder en kind een nare dood stierven, oorlogen, open riolen, verbrandingen van dorpen, vervolgingen om geloof en veel meer ellende. Steden hadden een stadsmuur ter verdediging met wachtlopers.
De gebroeders De Witt werden in de 17e eeuw afgeslacht en opengereten opgehangen op het plein. Beul was een beroep. Er waren onthoofdingen waar de bevolking naar ging staan kijken.
We komen van ver. De barbaarse tijden van weleer kun je echt niet gaan duiden met de mores van nu. Dat is te makkelijk.
Voor alle geïnteresseerden; hier een link naar een uitgebreid hoofdstuk dat de legendarische Jan en Annie Romein over JP Coen hebben geschreven in hun boek “De erflaters van onze beschaving”.
https://www.dbnl.org/tekst/rome002erfl01_01/rome002erfl01_01_0012.php
‘Coen trad hard op tegen de lokale bevolking’ is wel een hele milde manier om letterlijke genocide te beschrijven. Niks zeggen over de huidige controversie van straten die naar deze man zijn benoemnd is ook beetje zwak van Duic. Het is alsof er in Duitsland straatnamen vernoemd zouden zijn naar nazi generalen.
Lezen!! Coen is de zoon van jp
Kan die bewoner aan de linkerkant iets aan zn buitenboel doen.🤔
Nina, de vrouw die niet aan geschiedsrelativering wil doen EN VOLOP AAN GESCHIEDSRELATIVERING DOET in haar reacties. Dus met de bril van nu vergoeilijkend praat over vroeger tijden.
Wat ze daarbij vergeet is dat het verleden, het geschreven verleden door de elite en de machthebbers op schrift is gezet. De rest van de bevolking kon namelijk meestal niet lezen of schrijven en er is dus niks vastgelegd over hoe zij dachten en spraken, en hoe zij tegen de elites en machthebbers aankeken. Ook is onduidelijk hoe zij tegen geweld of beulswerk aankeken.
Wat we wel weten is dat onder een deel van de elite de misdaden van de VOC wel degelijk afgekeurd werden.
Beste reaguurders,
Bedankt voor jullie geschiedenis les, zo leer je nog eens wat …..
@knoflook
Het goede onderwijs en de georganiseerdheid hebben jullie geërfd.
Ik had het ook leuker gevonden als de koninkrijkjes nog bestonden. Nu wordt alles overheerst door de Javanen en, helaas, islam.
@Lombokker
Dank voor de link.
@Lisa
Bijna genant hoe u dit item in een frame probeert te persen.
@Statler
Genanter is het werk van een vaste club (rechtse) reaguurders met pogingen om het maatschappelijk debat te beïnvloeden (manipuleren, propaganda), waarvan sommige enkelingen meerdere accounts beheren, waar u er overigens 1 van bent.
Iedereen met inzicht prikt daar doorheen.
Wat is er overigens onjuist aan mijn (één na) laatste post. Ik hoor graag van u/ je?
@Marcel
haha, is dat serieus? onderwijs en georganiseerdheid, mocht dat ooit het geval zijn geweest, althans volgens jou, is daar anno 2024 bar weinig van te merken.
ik ben overigens zelf Javaan en moslim, wat is je punt?
Wat een verhalen vol met leed.
Ik ben geboren en getogen in de JP Coen, ik heb er eigenlijk nooit iets naars ervaren over zijn verleden.
Het enige wat ik me herinner over zijn handeltje is dat mijn oma wel eens nootmuskaat gebruikte thuis bij haar, dacht op boontjes.
Eigenlijk is het belachelijk dat mensen een straat met wat stenengebouwen en een straatnaam helemaal los kan gaan op de naamgever van de straat.
Ik moet altijd lachen hoe men spreekt over de schandalige JP Coenstraat, mijn ouders zijn de vierde en laatste generatie JP Coenens in de familie.
Ceylonlaan op Kanaleneiland is ook een goed onderwerp om los op te gaan, wacht al jaren over de ophef die wel een keer mag komen over Ceylon.
JP Coenstraat veranderen in Lot van Hooijdonkstraat zal over 50 jaar waarschijnlijk woedende verontwaardiging brengen vanwege het verbrassen van tientallen miljoenen.
@Lisa
U doet zelf aan geschiedenis relativering als het u uitkomt. Uw stelling is niet onjuist, maar u bedrijft sherry picking.
“De regenten” moeten geframed worden en wat de rol van het “ongeletterde volk betreft tast u volledig in het duister? Helder.
Overigens heb ik maar een enkel account, meervoudig boooo roepen vindt ik wat overdreven.
Ha, ha @Lisa,
Is het nu ook al rechts om geschiedenis feiten op te schrijven? Rare gedachten houdt u er op na.
Wist u dat de filosofen van het antieke Griekenland ons deugden en waarden hebben geleerd? En dat zij geen enkele moeite hadden met slavernij en het achterstellen van vrouwen?
Ik zie uw linkse afrekening van deze bakermat van de Europesche cultuur met belangstelling tegemoet.
Ja @ Ad Gladis , dat weet ik ook wel , maar ik bedoel ‘n doorkijk van de hele straat natuurlijk zoals het eerst was in deze rubriek hé …. en @ bawang putih selamat tidur….
@ Statler
Lisa is de man die verschuilt achter een veelheid van synoniemen. Lisajansenjoepfloepkloekuuuu