Dag in dag uit staat Martijn Koops in de Albert Heijn op de Amsterdamsestraatweg in Utrecht en probeert hij zo veel mogelijk exemplaren van Straatnieuws te verkopen. “Ik kan niet zonder Straatnieuws. Van wat ik verdien door de krant te verkopen, kan ik eten en kleren kopen.” Voor hem en 130 andere straatverkopers in Utrecht was het echter een tijd spannend of ze nog wel op deze manier geld konden verdienen: de Utrechtse daklozenkrant Straatnieuws stond voor de zoveelste keer op het randje van de ondergang. Medewerkers van Holland Casino Utrecht schonken vorig jaar 2.500 euro aan de krant. Maar is een daklozenkrant als Straatnieuws nog wel levensvatbaar?

Door Jantine Albers

Een daklozenkrant als Straatnieuws ontvangt geen structurele subsidies. De kosten van de organisatie worden grotendeels betaald uit de verkoop van het blad aan de straatverkopers. In juni 2012 leek Straatnieuws de begroting al niet meer te kunnen bolwerken: de verkoop was zo ver teruggelopen dat een gezonde bedrijfsvoering niet meer mogelijk was. De Utrechtse daklozenkrant werd echter gered door de Amsterdamse variant, Z!. In de nieuwe situatie leverde Z! een zogenaamde ‘rompkrant’ aan, die door Straatnieuws Utrecht werd aangevuld met een eigen cover en regionale pagina’s. De nieuwe Straatnieuws was geen krant meer, maar een fullcolour magazine van 32 pagina’s die 2 euro ging kosten.

In oktober van 2012 werd gevierd dat Straatnieuws kon blijven bestaan en dat een nieuw pand aan de Oudegracht was geopend. In oktober 2013 werd een glossy uitgebracht en leek het allemaal goed te gaan met de organisatie. Dat bleek allerminst het geval toen in dezelfde maand fraude aan het licht kwam. Bert van der Roest, de voormalige penningmeester van de krant en tevens oud-raadslid van de gemeente Utrecht had in 2012 en 2013 tienduizendenden euro’s van de krant verduisterd en liet een financiële puinhoop achter bij Straatnieuws.

‘Stomme pech’

De frauderende penningmeester is volgens voorzitter Broos Schnetz de grote reden dat het financiëel niet goed gaat met Straatnieuws. Het gaat volgens hem prima met de verkopen, onder andere door speciale acties die veel aandacht genereren. “Iemand plundert de rekening, en je moet ook nog eens een onderzoek starten à 9.000 euro. Je komt dan uit op een tekort van 50.000 euro, dat Straatnieuws gewoon niet kan dragen”, aldus Schnetz. Hans van Dalfsen, hoofdredacteur van de Amsterdamse daklozenkrant Z!, acht de impact van de fraude ook zeer groot: “Het is gewoon stomme pech dat ze een gestoorde penningmeester hebben gehad, wij zouden dat niet overleven.”

Maar laten we eerlijk zijn: is een straatkrant, ook zonder frauderende penningmeester, nog wel levensvatbaar? De krant wordt vaak meteen na het kopen bij het oud papier gegooid, verkopers verdienen weinig en de maatschappij lijkt er niet meer volledig voor open te staan.

Oud papier

Het komt vaak voor dat mensen straatkrantverkopers twee euro in de handen drukken en de krant niet hoeven. Verkoper Martijn Koops verkocht op een doordeweekse dag zes kranten, maar verdiende 60 euro. Hij hamert er wel op dat mensen de krant meenemen. Schnetz vindt het niet erg als Straatnieuws direct bij het oud papier belandt. Huub Hofs, oud-directeur van de daklozenkrant Impuls (van Nijmegen, Arnhem en Apeldoorn) die in al 2007 verdween, vraagt zich echter af waar je het nog voor doet als het grootste gedeelte van de mensen dat de krant koopt het niet leest, of wel geld geeft maar de krant niet koopt. Dat leidt er ook toe dat de verkoper maar een paar – zeg maar symbolische – exemplaren inkoopt bij de organisatie en daardoor de omzet steeds meer wordt verlaagd.

Die euro’s komen dan wel terecht bij zo’n  individuele verkoper, maar de organisatie lijdt eronder. Uiteindelijk blijft er dan nog maar een handjevol succesvolle verkopers over die het vooral moeten hebben van een leuke babbel. Zij hebben dan maar een paar exemplaren per dag nodig, die ze als alibi gebruiken om niet als bedelaar te worden versleten. De wat minder sociaal begaafde verkopers verkopen bijna niets. Als je als straatkrant op dat punt zit moet je het lef hebben om de stekker eruit te trekken.”

Schnetz vertelt dat het lastig is om in te schatten welk deel Straatnieuws daadwerkelijk leest of de aankoop ziet als een gift en de krant direct weggooit. “Dit is nooit gemeten, maar feitelijk niet relevant. Als de krant ook maar daadwerkelijk meegenomen wordt.” De ‘ik hoef de krant niet maar hier heb je geld’-tendens heeft ook tot gevolg dat veel van de oplage weggegooid moet worden, al valt dat volgens Schnetz wel mee: “De oplage ligt rond de 8.000 per editie, hier verkopen we er gemiddeld 6.500 van.” De verschillen in drukkosten tussen die aantallen zijn volgens hem niet groot. “Het scheelt een paar honderd euro. Het zou zonde zijn om nee te moeten verkopen”, aldus Schnetz.

Concurrentie

Schnetz laat weten dat het ‘prima’ gaat met de verkopen en volgens Van Dalfsen is er niets mis met de daklozenkrant die in Utrecht wordt gemaakt. Koops heeft hier een andere mening over: “Bij Straatnieuws is een frisse wind nodig. Het financiële reilen en zeilen is gebaseerd op de verkoop, maar in Straatnieuws staan te veel ‘gangbare’ artikelen die voorbij schieten aan de doelgroep.” De verkoper merkt daling in de verkoop. “Mensen kopen de krant voor mij”, aldus Koops.

Slechte naam

Koops heeft een goede band opgebouwd met zijn klanten. “Mensen zijn wantrouwig bij anderen. Bij mij niet, ze weten dat ik er sta voor eten en drinken”, vertelt hij. De verkoper maakt met bijna iedereen die daar zin in heeft een praatje, waardoor hij op een dag bijna het dubbele verdient

van wat andere straatverkopers verdienen. Er zijn volgens Schnetz altijd mensen die op een irriterende manier proberen te verkopen. Koops heeft een sterke mening over dit soort verkopers (volgens hem voornamelijk die uit oostbloklanden): “Zij moeten niet profiteren van een economie die goed werkte. Straatnieuws is een noodoplossing, geen reguliere baan.” Hij vindt ze dreigend en ze hebben volgens hem vaak een alcohollucht om zich heen hangen. Schnetz laat weten dat er wordt opgetreden tegen illegale verkopers. “Er zijn tientallen verkopers mee moeten stoppen omdat ze illegaal zijn. Helaas, zij zijn degenen die het het hardst nodig hebben”, aldus de voorzitter.

‘Straatkrant niet meer levensvatbaar’

Huub Hofs gelooft dat daklozenkranten tegenwoordig simpelweg niet meer levensvatbaar en minder hard nodig zijn. Hij besloot de stekker uit Impuls te trekken toen de krant nog minder dan tien verkopers had: “Van de mensen die nog verkochten had het merendeel een uitkering en onderdak. De behoefte om in weer en wind de straat op te gaan voor een tientje per dag, was afgenomen.” Hij denkt dat Nederlandse daklozen tegenwoordig goed worden opgevangen waardoor ze niet meer op straat hoeven zwerven: “Je moet niet een straatkrant gaan verkopen om een straatkrant te verkopen. In Utrecht lijkt het daar wel op.”

Criminele circuit

Het verdwijnen van Straatnieuws heeft volgens Schnetz en Koops echter zeker wel grote gevolgen. “Als Straatnieuws verdwijnt, mag de overheid bedenken wat het gaat opleveren voor de samenleving. Voor veel mensen is de krant een kans om uit het criminele en drugscirquit te komen. Hier heb ik het over vele tientallen”, zegt Schnetz. Koops: “Ik werk nu al 12 jaar voor Straatnieuws, en iedere dag wil ik stoppen. Maar dan zou ik moeten gaan bedelen. Bij Straatnieuws duurt het langer om geld te verdienen, maar het is wel op een eerlijke manier.”

Toekomst

Maar hoe moet Straatnieuws dan aan geld komen? Schnetz: “Subsidie zou een oplossing kunnen zijn, maar we hebben onafhankelijk altijd zeer hoog gehad.” Op dit moment wordt gepraat over een vriendentraject, een gelijksoortig project als het ‘Vrienden van Z!’-project dat in Amsterdam voor veel inkomsten zorgde. Straatnieuws kijkt tevens met argusogen naar de pinsystemen die zijn ingevoerd in Amsterdam. “Het heeft geen zin om verschillende initiatieven naast elkaar te doen. Maar als het in Amsterdam werkt, dan gaan wij het ook invoeren”, aldus Schnetz.

Hans van Dalfsen van Z! denkt dat Straatnieuws ook gewoon mazzel nodig heeft en Schnetz heeft vertrouwen in een toekomst voor Straatnieuws: “De inhoud van de krant wordt volgeschreven door onze redactieraad en hoofdredacteur, dit zijn journalistiek geschoolde mensen die serieus nadenken over content, actualiteit en kwaliteit. Wij merken dat de oplage al jaren redelijk stabiel blijft en dat de groep die Straatnieuws wil verkopen (helaas) alleen maar groeit. Ook interesse en waardering van publiek blijft overeind, dus zonder onverwachte tegenvallers als bijvoorbeeld de fraude, hebben wij nog jaren een toekomst.”

Inmiddels is Martijn Koops verhuisd naar Overvecht. Dit vindt hij erg jammer, omdat hij zijn vaste klandizie is kwijtgeraakt.