Een Utrechtse man heeft een parkeervergunning, maar toch blijven de parkeerboetes binnenstromen. Hij belt met iemand van de gemeente, die ziet inderdaad dat hij een vergunning heeft en belooft het recht te zetten. Maar de boetes blijven zich opstapelen en ondertussen wordt de man van het kastje naar de muur gestuurd. En zo komt deze meneer op het spreekuur van de Strafrechtswinkel terecht.

Olga Schelhaas (22 jaar) is net klaar met haar bachelor Rechten, hier in Utrecht. Vorig jaar begon ze als vrijwilliger bij de Strafrechtswinkel. Dat beviel zo goed dat ze nu Commissaris Intern is in het bestuur. Ze vertelt graag over haar eerste zaak bij de Strafrechtswinkel. Het liep gelukkig goed af: er bleek een storing te zijn waardoor de vergunning niet goed in het systeem stond en alle boetes werden kwijtgescholden. “Meneer was ontzettend blij, daar doen we het allemaal voor.”

Een kleine portemonnee

Vanavond zit, net als elke woensdagavond, een handjevol rechtenstudenten in een buurtcentrum. Normaal is dat Sterrenzicht in Utrecht Oost, maar door een verbouwing zijn ze tijdelijk verhuisd naar Buurtcentrum Hart van Noord. Tijdens het spreekuur van de Strafrechtswinkel geven ze juridisch advies aan iedereen die binnenloopt. En dat mes snijdt aan twee kanten: de hulp is gratis en de studenten doen, op vrijwillige basis, hun eerste werkervaring op.

De mensen die hier aankloppen hebben vaak een kleine portemonnee, vertelt Schelhaas. “Ze kunnen hier terecht met simpele boetes, zoals verkeersovertredingen, problemen met een vergunning.” Wat ze ook veel ziet, zijn mensen die de Nederlandse taal niet goed machtig zijn. “Ze hebben moeite om hun woorden goed op papier te zetten en hebben hulp nodig om een bezwaar of beroep te schrijven.”

Zo’n bezwaar kan om allerlei redenen zijn: mensen kunnen de boete niet betalen, vinden het niet terecht, hebben een andere kijk op wat er is gebeurd of zeggen dat zij niet degene waren die de overtreding beging. Een boete kan dan worden kwijtgescholden, of verlaagd – “gematigd” – als je kan aantonen dat je beperkte middelen hebt. 

En daar komen dus de rechtenstudenten om de hoek kijken. “Zo’n verkeersboete is vaak omslachtig en juridisch geschreven, voor iemand die geen rechten heeft gestudeerd is dat heel ingewikkeld,” vertelt Yara Bauermann (24 jaar, doet haar master Strafrecht in Amsterdam). “Wij snappen dat juridische taaltje, dus wij kunnen bijvoorbeeld argumenten aanvoeren waarom een boete gematigd moet worden.”

De tekst loopt door onder de foto.

Gerustgesteld

Vanavond kwamen er drie mensen langs. Bauermann heeft een van hen geholpen. “Dat was een mevrouw die hier al eerder is geweest, we hebben bezwaar ingediend tegen een aantal boetes voor haar. Eigenlijk wilde ze nu alleen maar weten of dat allemaal goed was gegaan.”

Volgens Schelhaas is dat een van de belangrijkste aspecten van het werk bij de Strafrechtswinkel: mensen geruststellen. “We laten merken dat we begrijpen dat het vervelend is, dat het een nare ervaring kan zijn om een boete binnen te krijgen die ze niet kunnen betalen of onterecht vinden. Meestal vinden mensen het echt fijn om even hun verhaal te kunnen doen en te laten blijken dat ze het ergens niet mee eens zijn.”

“Ik wist dat het ging om huiselijk geweld, maar toch zat zijn vrouw hier naast hem.

Dat is ook iets waar de studenten in getraind worden voor ze aan de slag gaan. Ze leren hoe ze met hun cliënten omgaan op het spreekuur én daarna. Als ze niet op het spreekuur zitten, houdt het werk namelijk niet op. Eenmaal een zaak aangenomen, blijft de student betrokken. Zij dienen het bezwaar in en houden de cliënt op de hoogte. “Ik vind het zelf heel leuk dat je je eigen cliënten hebt. Je komt echt voor iemands belangen op,” zegt Schelhaas.

Je komt dan ook niet zomaar binnen. De medewerkers moeten minimaal tweedejaars rechtenstudent zijn en goed kunnen motiveren waarom ze dit werk willen doen. Daarnaast is er een Raad van Toezicht. “We zijn nu ongeveer met z’n twintigen, en we wisselen elkaar af zodat er elke woensdag vier of vijf vrijwilligers zitten. Zo kunnen er op elk moment twee mensen geholpen worden.”

Huiselijk geweld

Over de vraag of haar een zaak extra is bijgebleven, hoeft Bauermann niet lang na te denken. “Nog niet heel lang geleden kwam hier een man op spreekuur, samen met zijn vrouw en kinderen. Hij moest voor de rechter verschijnen voor ‘eenvoudige mishandeling’ van zijn partner.” Toen moest Bauermann toch even slikken, vertelt ze. “Ik wist dat het ging om huiselijk geweld, maar toch zat zijn vrouw hier naast hem. Dat kwam wel even binnen.”

“Mensen kloppen hier aan als laatste hoop als ze geen advocaat kunnen betalen.

Overigens mocht ze de zaak niet aannemen, “het belang was te groot”, vertelt ze. “We mogen alleen overtredingen aannemen, geen misdrijven,” vult Schelhaas haar aan. En dus verwees Bauermann het gezin door naar een advocaat. Dat gebeurt wel vaker, mensen kloppen hier aan als laatste hoop als ze geen advocaat kunnen betalen, vertelt ze. “Je kan voor een klein bedrag een advocaat krijgen als je die niet kan betalen, maar veel mensen weten dat niet en komen dus hier terecht.” 

De tekst loopt door onder de foto.

Dat betekent overigens niet dat ze het niet tot de rechter schoppen als dat nodig is. Dat gebeurt meestal als een bezwaar wordt afgewezen; dan is het aan de cliënt om te kiezen of ze door willen zetten. “Maar,” vertelt Schelhaas, “mensen komen hier met een reden naartoe, dus vaak willen ze dan ook hun verhaal voor de rechter doen.” 

Geen zomervakantie

Binnenkort heeft Bauermann haar eerste rechtszaak, bij de kantonrechter. “Dat is een zaak die ik in november zelf heb aangenomen, ik ben er dus vanaf het begin bij betrokken. Dat maakt het heel speciaal.” De zaak gaat over een student die zich niet aan de verkeersregels hield, maar de boete niet kan betalen. “Als iemand met een kleine portemonnee een hoge boete krijgt, kan dat verwarrend en pijnlijk zijn. Ik haal er veel voldoening uit om zo iemand te helpen, daarom ben ik dit ook gaan doen,” deelt ze.

Daar sluit Schelhaas zich bij aan. “Ik zie dat het rust geeft als iemand op spreekuur is geweest en diens verhaal heeft kunnen vertellen. Ze zien dat er iets wordt gedaan, dat wij ons best gaan doen. Dat is al het eerste geluksmomentje voor mij, dat ik iemand kan helpen.” Maar ze benadrukt ook: “We zeggen nooit dat het goedkomt. We doen er alles aan, maar we kunnen nooit garanties geven.”

In ieder geval is de gedrevenheid groot. En of ze daarmee doorgaan nu de zomervakantie voor de deur staat? Schelhaas: “De termijnen van de boetes kennen geen zomervakantie, dus wij blijven ook gewoon open.”

Door Ayla Lebbing