Eind jaren zestig ontstond in Nederland een strijd tussen studenten en autoritaire onderwijsinstituten. De Parijse studentenrevolte in 1968 kreeg navolging in Amsterdam waar het Maagdenhuis in 1969 werd bezet. In Utrecht werd de opstand een jaar later geleid door een jongere groep. Het waren de scholieren van het Gemeentelijk Atheneum die in verzet kwamen.

“Het was wel een bijzondere groep als ik er zo op terugkijk”, begint Rob Kok. Hij werd later in Utrecht bekend als gemeenteraadslid van Leefbaar Utrecht, waar hij tussen 1998 en 2006 actief voor was. De ‘groep’ bestond uit scholieren die ook later in Utrecht nog wel wat teweeg zouden brengen. zoals politicus en muzikant Henk Westbroek, eigenaar van de Winkel van Sinkel Kees Eijrond, NOS-redacteur Harmen Roeland en Rob Kok.

Twee scholen in Utrecht waren kort voor het tumult samengegaan tot één school. De Rijks H.B.S. en de MMS werden samen het Gemeentelijk Atheneum. “Ik denk dat het vooral ook te maken had met de tijd. De protesten in Amsterdam en Parijs hebben ongetwijfeld een rol gespeeld. In het begin waren we vooral baldadig. Daar is uiteindelijk door een spastische houding van de schoolleiding een protest uit ontstaan”, vertelt Kok.

De onvrede ontstond door de afwezigheid van een kantine in het schoolgebouw. “We stonden tijdens de lunchpauze onder afdakjes van de fietsenstalling ons boterhammetje te eten en hadden alleen van die gore koffie uit zo’n ouderwetse koffiemachine. Het was scholierenflauwekul, maar we riepen dat we de school zouden bezetten als we geen kantine zouden krijgen.” Hoewel de vraag voor een kantine niet vreemd klinkt, werd er door de school gereageerd als door een wesp gestoken. Er werd gedreigd leerlingen van school te sturen als de vraag naar een kantine niet zou stoppen.

Aksiegroep 52

Zes leerlingen, waaronder Kok en Westbroek, richtten dat schooljaar een actiecomité op genaamd Aksiegroep 52. “Ik bedenk nu pas dat die naam wel eens van Henks geboortejaar zou kunnen komen.” De sfeer was destijds al langere tijd slecht door het Bulletje, de schoolkrant van het Gemeentelijk Atheneum. “Dat blaadje stond vol met onzin, maar elke uitgave zorgde voor een nieuwe negatieve reactie van de schoolleiding. Zo werd er steeds minder serieus gesproken over een kantine.”

Uiteindelijk gebruikten leerlingen het blaadje als de schriftelijke spreekbuis voor de Aksiegroep en werd het uiteindelijk door de schoolleiding verboden. “Het was een volkomen ouderwetse schoolleiding die niet begreep wat er in de hoofden van 18-jarigen omging in die tijd. We gingen het krantje uiteindelijk zelf produceren.” De scholieren werd ondersteund door mensen bij de Kargadoor, RASA en linkse politici als Rob van Gemert van de PSP (Pacifistisch Socialistische Partij). Daarnaast stonden er verschillende docenten aan de kant van de opstandige leerlingen. “Ik weet nog wel dat ik nachtenlang in de Kargadoor het Bulletje stond te stencilen”, zegt Kok lachend.

“Het werd steeds serieuzer en ernstiger. Ook wij vonden het te belachelijk voor woorden”, zegt Kok. “Maar er speelde van alles in die tijd. Het begon als een grapje maar uiteindelijk kwam het besef dat we niets te vertellen hadden op school. Toen kwamen woorden als ‘medezeggenschap’ opzetten en zijn wij steeds serieuzer geworden in ons verzet.”

Doekje voor het bloeden

In maart 1970 kwam de situatie tot een uitbarsting toen de leerlingen overgingen tot de bezetting van het schoolgebouw. “Ik weet nog dat Henk op de trap stond in het gebouw van de oude hbs. Dat had een prachtig trappenhuis. De leerlingen hadden zich daar verzameld en Henk sprak iedereen toe. We zouden eisen dat we aan de gesprekken mochten meedoen. Natuurlijk werden we niet toegelaten, maar klommen door een raam naar binnen.”

Een aantal leraren luisterde kort naar de binnengedrongen leerlingen, maar die waren niet van plan te vertrekken. De politie werd gebeld en een paar leerlingen werden met harde hand naar buiten gewerkt. Het tafereel had inmiddels de aandacht van lokale en nationale pers getrokken en na de ontruiming werd de situatie ook in de Utrechtse politiek een belangrijk onderwerp van gesprek.
Een onderzoekscommissie werd aangesteld om inzicht te geven in de situatie en hoe die uit de hand heeft kunnen lopen. “Uiteindelijk zijn de rector en conrector overgeplaatst en kwam er een leerlingenraad. Een doekje voor het bloeden. Het stelde geen fuck voor. Maar wij waren inmiddels al geslaagd voor het examen. Ik meen me te herinneren dat iedereen geslaagd was dat jaar. Misschien hebben we daar wel wat hulp bij gehad”, zegt Kok lachend.

Terugkijkend noemt Kok het een bijzondere periode. “Dat jaar heeft voor veel mensen een hoop betekend. Misschien was het geen startpunt, maar er waren veel mensen bij betrokken die ook later nog bijzondere dingen hebben gedaan. Voor mij was het niet alleen een tijd van nieuwe vriendschappen, maar ook van de ontwikkeling van mijn politieke bewustzijn. Het heeft absoluut invloed gehad op mijn leven.”

Kok: “Ook op docenten hebben de gebeurtenissen effect gehad. Daar rommelde het ook. Met de hulp van een aantal docenten hebben we onze strijd vol kunnen houden.”