Stedelijk groen bestaat vooral uit aangelegde tuinen, parken, bomen en plantsoenen. Maar de natuur kiest zelf ook plekken uit in de stad waar ze haar eigen oerkracht laat zien. Op de meest onverwachte plekken duiken struiken of bomen op die spontaan zijn ontkiemd. In een 12-delige serie artikelen in DUIC en een tv-serie bij RTV Utrecht wordt een aantal van de markantste bomen geportretteerd. In het Centraal Museum opent op 11 september de tentoonstelling De Botanische Revolutie, die ook deel uitmaakt van het project.

De Doornstraat in Oudwijk is een smalle eenrichtingsstraat met aan weerszijden parkeerplaatsen en charmante arbeiderswoningen. Midden in de straat staat een Hollandse iep, die ruim boven de huizen uitkomt. Deze enorme boom is omringd door een plantenbak, die uit zijn voegen is geknapt.

De bak blijft echter op zijn plek, want hij is ingeklemd tussen scheuten van de boom. De boom en bak zijn één geworden. Het geheel geeft een spectaculair beeld in de kleine straat. “Eén keer kwam de gemeente langs met de mededeling ‘Dit is een zaailing, deze moet hier weg’. Ik ben daar toen voor gaan liggen, de boom is van mij.” Deze resolute uitspraak is van Anja Icke, een dame op leeftijd van wie al gauw duidelijk is dat ze een diepgewortelde liefde voor bomen heeft.

Struikje

Icke: “Toen ik hier in 1985 kwam wonen groeide er een ‘struikje’ in mijn achtertuin. Ik had hier niet veel aandacht aan geschonken en het groeide uit tot een boom.” Daar was ze blij mee: de boom gaf schaduw, ze had een groen uitzicht en het blokkeerde de inkijk van de achterburen. Maar de boom, een Hollandse iep, werd groot en de buren maakten zich zorgen over scheuren in hun muren. Met pijn in haar hart heeft Icke de boom toen laten weghalen. De boom had nog wel iets achtergelaten: zaailingen. Deze haalde ze weg op één na, die was ontkiemd in een pot.  

“In 1988 is de Doornstraat heringericht”, vertelt Icke. “We zouden bomen krijgen in de straat, maar door de ligging van leidingen kon dat niet. Als alternatief konden we een bomenbak aanvragen, die moest je dan wel zelf onderhouden. Ik ben de enige die daarvan gebruik maakte. Ik koos voor een berk.” Na een paar jaar ging de berk dood. “Ik heb nog verschillende bomen in de bak geplant, maar ook deze overleefden niet. Toen heb ik de zaailing erin gezet.”

Snoeien

Om de boom gemakkelijk water te geven heeft Icke zelfs een buitenkraantje bij haar voordeur laten aanleggen. Nu staat deze tweede generatie zaailing er al twintig jaar. De gemeente heeft na die ene keer nooit meer gezegd dat de boom weg moet. Sterker nog, de gemeente doet nu het onderhoud.

Met een hoogwerker snoeien ze de boom zodat vrachtauto’s er onderdoor kunnen en gevels vrij zijn. Icke is daar heel blij mee. “Als ik de straat in kom, valt me altijd meteen de kleur van de boom op. Vooral nu in de herfst. En straks als de bladeren eraf zijn, zie je alweer de donkere knoppen die uitkomen in het voorjaar. Ik geniet daar echt van.”

Berk

Spontaan vertelt Icke nog een persoonlijk verhaal over een boom in Tuindorp. ‘Mijn moeder woonde in Tuindorp, in een huurhuis. Er stond een berk in haar tuin. De buren vonden dat die weg moest. Mijn moeder wilde dit niet en het leidde tot een rechtszaak. Ze vertelde dit aan haar verhuurder en deze heeft de kosten van de rechtszaak betaald. Dat is echt heel bijzonder, dat een verhuurder dat doet. De berk staat er nog steeds en als ik er langs kom denk ik altijd aan mijn moeder en dat ik de liefde voor bomen van haar heb meegekregen.”

Over de Hollandse iep (Ulmus hollandica)

De Hollandse iep een kruising tussen een ruwe iep (Ulmus glabra) en een gladde iep (Ulmus minor). De boom kan 35 m hoog worden. Net als alle andere iepen heeft het blad van deze iep ook twee ongelijke helften, ofwel, een scheve bladvoet. 

De Hollandse bastaardiep is zeer gevoelig voor iepziekte, vele honderden iepen zijn de afgelopen 25 jaar in Utrecht gesneuveld aan deze zeer besmettelijke boomziekte. De ziekte wordt overgebracht door iepenspinkevers welke zijn besmet met een schimmel die de vaten in het hout verstoppen; de takken van de iepen sterven uiteindelijk af. Door iepziekte aangetaste iepen moeten snel worden verwijderd vanwege de hoge mate van besmetting. De gemeente injecteert jaarlijks preventief een groot aantal Hollandse iepen met een middel tegen iepziekte.

Ken jij ook een mooie zaailing van een boom? Meld deze dan op www.toevalliggroen.nl.