Het Utrechts Archief verzamelde een bijzondere collectie historische filmbeelden. De hoogtepunten zijn geselecteerd voor de tentoonstelling Utrecht op film, die zondag 8 april opent.

In deze films zie je kleine en grote gebeurtenissen terug die van betekenis waren voor alle Utrechters, zoals het dagelijks leven, de sloop van de stationswijk, Utrecht tijdens de Bevrijding en boottochtjes over de grachten. Variërend van grofweg 1920 tot 1980. Zelf een film maken was vroeger nog een ambachtelijk en intensief proces. Een filmband kostte al gauw een weeksalaris, en wilde je de boel monteren dan moest je met een speciale knipper en lijm of plakband in de weer.

Het Utrechts Archief presenteert naast amateurfilms ook een aantal bedrijfsfilms. “Die werden gemaakt door professionals, daar zie je wel duidelijke verschillen in”, vertelt Daniël Blom, vakspecialist film in Het Utrechts Archief. “De meeste mensen die amateurfilms maakten wisten net de aan- en uitknop te vinden, bij wijze van spreken. Er zitten trouwens ook een paar films tussen die wel op een heel creatieve manier gemaakt en gemonteerd zijn. Soms een komedie, of slap-stick. Dan is er bijvoorbeeld geëxperimenteerd met stop-motion, verschillende effecten en zelf titels toevoegen. Daar zat wel wat tijd en werk in.”

Utrechtse pronkstukken

Er zijn ook unieke beelden bemachtigd van de oorlogsschade van het Engelse bombardement van 13 oktober 1944. “In Utrecht is er vrij weinig oorlogsschade geweest als je ’t vergelijkt met bijvoorbeeld Rotterdam of Nijmegen. Er is dus ook maar weinig beeldmateriaal van. We hebben deze filmbeelden ook pas net binnen gekregen. Tot nu toe hadden we er niet eens foto’s van.”

De oudste film uit de collectie stamt uit 1918 en is afkomstig van een heuse pionier op filmgebied destijds. Met zijn camera stond hij op het dak van een rijdende tram, en legde zo het centrum van Utrecht op een unieke manier vast. De tram rijdt zelfs nog onder de Dom door. “Als je gaat lopen met een camera, dan reageert iedereen. Dan duiken mensen weg of gaan ze juist poseren. Maar nu wordt hij nauwelijks opgemerkt. Iedereen is gewoon bezig met z’n eigen dingen. Daardoor krijg je wel een goed beeld van hoe het toen was.”

Verzamelen

Het grootste deel van het verzamelde materiaal komt uit archieven van Bureau Voorlichting, maar er waren ook veel schenkingen van amateurs. “Mensen die bijvoorbeeld in stoffige dozen op hun zolder nog iets vinden. Soms heb je ook dat iemand binnenkomt met nitraatfilms. Dat zijn hele brandgevaarlijke films, vaak nog van voor de oorlog. Het is wel heel uniek materiaal omdat het zo oud is. Maar we mogen ze niet in ons eigen depot hebben. Op last van de brandweer moeten we die extern in een brandveilige kluis bewaren”, aldus Daniël Blom.

Zondagmiddag opent de tentoonstelling Utrecht op film, waar ook wethouder van cultuur Kees Diepeveen en Maarten van Rossum zullen spreken. De opening is gratis toegankelijk. Bekijk hieronder de trailer van de tentoonstelling.