De Universiteitsbibliotheek Utrecht heeft zo’n 900 boeken die tussen 1450 en 1500 zijn gedrukt en deze zogenoemde incunabelen worden de komende jaren gedigitaliseerd. Hierdoor is de collectie straks beter beschikbaar voor onderzoek en onderwijs.

Een incunabel of wiegendruk is een boek of schrift dat met losse letters werd gedrukt. Deze techniek werd vooral voor 1501 toegepast, een periode waarin de boekdrukkunst in de kinderschoenen stond.

“In de eerste decennia van de boekdrukkunst leken gedrukte boeken nog sterk op handschriften, en daarom zijn ze stuk voor stuk uniek”, zegt Andrea van Leerdam, conservator gedrukte werken. “Er werden bijvoorbeeld met de hand aantekeningen of decoraties in toegevoegd. Boekbanden werden vaak speciaal voor de koper gemaakt […]. Dat soort bewerkingen voor en door vroege bezitters zeggen veel over de leescultuur destijds, en over hoe gedrukte boeken als nieuw medium omarmd werden.”

Full-text

De incunabelen die in het bezit zijn van de universiteitsbibliotheek worden nu bladzijde voor bladzijde gescand. Hierdoor is bijvoorbeeld ook de vaak unieke boekband goed te zien. “Bovendien wordt de tekst van ieder boek via automatische tekstherkenning als full-text beschikbaar gesteld”, schrijft de universiteit.

De Universiteitsbibliotheek Utrecht bezit na de Koninklijke Bibliotheek en Museum Huis van het Boek de grootste collectie incunabelen van Nederland. Dertig exemplaren zijn in Utrecht gedrukt, waar in de jaren 1470 een van de eerste drukpersen in de noordelijke Nederlanden stond.

Het project om de 900 boeken te digitaliseren is eerder dit jaar van start gegaan, en de eerste scans staan inmiddels online. De verwachting is dat alle boeken in 2027 gedigitaliseerd zijn.