Utrecht binnen de singels autovrij. Voor sommigen een droom, voor anderen een nachtmerrie. Toch is het toekomstbeeld niet zo vergezocht. DUIC verkent de mogelijkheid samen met verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen en andere betrokkenen. Zou de binnenstad enkel het domein van fiets en voetganger kunnen zijn?
Paspoort
Gerard Tertoolen is psycholoog en gepromoveerd op sociale psychologie met als thema de raakvlakken van gedrag en verkeer. Die combinatie is volgens hem erg logisch. “Verkeer is voor negentig procent gedrag.” Tertoolen werkte bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, TNO en een denktank. Inmiddels is hij naast senior adviseur bij XTNT ook actief in het geven van presentaties, cursussen, trainingen en workshops.
Het is moeilijk om de toekomst te voorspellen. Wel is duidelijk dat het Utrechtse bevolkingsaantal de komende vijftien jaar exponentieel zal groeien naar 400.000. Daarmee zullen ook de mobiliteitsproblemen rond het centrum toenemen. Volgens Tertoolen, gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht op de combinatie psychologie en mobiliteit, is het een kwestie van kiezen. Hij hekelt het bouwen van nieuwe parkeergarages in of dichtbij het centrum. “Het bouwen van meer parkeerplekken werkt averechts. Ik weet dat het makkelijk roepen is van de zijlijn en dat je politieke belangen serieus moet nemen, maar met een links stadsbestuur en zelfs een GroenLinks-wethouder zou de auto zoveel mogelijk of misschien zelfs helemaal geweerd kunnen worden uit de binnenstad.”
Reactie Robbert Lohmann
“Ik denk dat de autovrije binnenstad een goed idee is om de simpele reden dat de auto in de binnensteden niet het vervoermiddel zou moeten zijn. Bij een leefbare en aangename binnenstad past de auto niet. Utrecht is geen vreemde eend in de bijt met het idee van een autovrije binnenstad. Je moet wel het juiste beleid maken als je dit wilt bewerkstelligen, want als je een vervoermiddel weghaalt moet je een alternatief bieden. De basis is lopen en fietsen en daarnaast moet een goede vorm van openbaar vervoer voorzien in mobiliteit. Automatische auto’s zijn niet de oplossing, want dan is de intensiteit alsnog hoog. Een bemand of onbemand openbaar vervoerssysteem moet dan de oplossing zijn. En wat mij betreft, als directeur van een bedrijf dat zich specialiseert op het gebied van geautomatiseerd vervoer, is dat natuurlijk onbemand!”
Tertoolen maakt er geen geheim van een groot voorstander te zijn van de autovrije binnenstad. “Zeker als het gaat om steden met een oud historisch centrum. Laat ik vooropstellen dat ik geen autohater ben. Sterker nog, ik ben een groot liefhebber van de auto en autorijden. Maar ik vind het esthetisch gezien een vervuilend element.” Hij noemt de Nieuwegracht als voorbeeld. “Een prachtige Utrechtse straat met vele monumentale grachtenpanden. Het straatbeeld wordt echter verpest door al het blik dat langs de kant staat geparkeerd. In de oude binnenstad moet je de middeleeuwse trekjes accentueren en auto’s hebben er niets te zoeken.”
Beperkte ruimte
Naast de esthetiek heeft Tertoolen meer argumenten voor een autovrije binnenstad. “Het zorgt voor vervuiling in een kleine ruimte. Er gaan nog wel wat jaren overheen voordat het hele wagenpark significant verschoond is. In de tussentijd zit je benzinedampen te happen.” Het laatste en volgens Tertoolen misschien belangrijkste argument: “De voetganger en fietser moeten de ruimte krijgen. Als je nagaat hoe beperkt die ruimte is, is er maar één manier om hem optimaal te benutten en dat is door het afpakken van de auto.”
‘Mensen die al jaren met de auto de binnenstad in gaan, willen niet toegeven dat ze al jaren niet de goede keuze maken’
Reactie wethouder Van Hooijdonk
“Het zou me niet verbazen als we in 2050 tegen elkaar zeggen: ‘wat een gek idee dat we vroeger onze auto’s op deze monumenten parkeerden’. Utrecht is uniek met alle mooie grachten en werven en steeds meer mensen willen daarvan genieten. Langzaam maar zeker wordt er meer ruimte gevraagd voor mensen in plaats van auto’s. Maar, de techniek gaat ons helpen in de toekomst minder auto’s in het straatbeeld te hebben. In 2050 zijn andere vormen van vervoer de standaard en is autobezit minder normaal.”
Maar waarom besluiten zoveel mensen om op drukke tijden de auto in te stappen om het centrum te bereiken – incalculerend dat ze lang in de file zullen staan? Het lijkt voor velen geen belemmering. “Dat is complex”, begint Tertoolen. “Het heeft in elk geval veel te maken met gewoontegedrag. Een gewoonte is moeilijk te veranderen. Enerzijds heb je het gevoel van gemak en comfort van de auto. Anderzijds leidt het gedrag tot bevestiging. Je hebt de keuze om met de auto te gaan allang gemaakt en dan beoordeel je de alternatieven negatief. Dat is iets psychologisch; mensen willen niet zomaar toegeven dat ze jarenlang geen goede keuzes hebben gemaakt. Zelfs al zijn ze helemaal niet efficiënt meer.”
Voor Tertoolen zelf is het al een reden om niet meer met de auto naar zijn werkplek in de binnenstad te gaan. Voor veel anderen duidelijk niet. Een paar uur de auto parkeren om te winkelen vinden veel mensen ondanks de kosten nog altijd acceptabel. “In Amsterdam is het al veel duurder en je moet er langer zoeken naar een plek. Dat is een beetje waar de wal het schip keert.” Winkelend publiek gebruikt de auto, volgens Tertoolen, nog te veel als boodschappentas. Mensen willen gekochte spullen gelijk meenemen. Hij vermoedt dat daar een verschuiving in plaatsvindt zodra de binnenstad autovrij wordt gemaakt. “Het is dan niet handig meer. Je zult meer een soort kijkshops krijgen.”
Stadspoorten
Reactie Wijkraad Binnenstad
“Persoonlijk ben ik niet zo voor een autovrije binnenstad”, zegt Hans Dortmond van de wijkraad Binnenstad. “Ik heb een auto uit 1970, maar het is gelukkig een benzine-auto dus ik mag de binnenstad nog in. Ik vind het geen slecht idee om het autogebruik in binnensteden terug te dringen, maar er moeten wel goede dingen tegenover staan. Het openbaar vervoer moet goed geregeld zijn en rond de binnenstad moet genoeg parkeergelegenheid zijn. Als bewoners vinden we dat langs de straat parkeren wel voor een groot deel mag verdwijnen, op voorwaarde dat vergunninghouders in parkeergarages kunnen staan. Er zijn nog veel plekken vrij in parkeergarages, dus het is ruimtelijk gezien op te lossen. We praten nu met de gemeente over de mogelijkheden van parkeren in de binnenstad. Langs de gracht parkeren moet als eerste opgeheven worden om ruimte te maken voor fietsers. Bewoners moeten hun auto in de buurt van hun huis kwijt kunnen, maar liever niet op straat.”
Zonder de auto binnen de singels zijn er weer andere zaken die moeten worden opgelost. Bevoorrading van winkels en horeca zal elektrisch moeten. “En goed georganiseerd, anders krijg je in plaats van auto’s een oneindige stroom leveranciers.” De stad vol zetten met paaltjes is volgens Tertoolen geen goed idee. “Hulpdiensten moeten erin kunnen. Ook daarvoor moet je een plan hebben.”
Om de stad goed bereikbaar te houden voor bezoekers en bewoners zouden er stadspoorten aan de rand van de stad moeten verrijzen. “In de middeleeuwen waren er binnen de stadsmuren bepaalde rechten en plichten. Het was veiliger, er gold bescherming. Maar je moest je wel aan bepaalde regels houden. Op het gebied van mobiliteit moeten we zoiets terugkrijgen. Ik denk aan transferia of P+R’s, waar je je auto makkelijk en veilig kunt achterlaten, waarna met een hoogwaardig transportsysteem of de fiets de stad makkelijker bereikbaar wordt.”
Het lijkt essentieel dat het openbaar vervoer het comfort en gemak van de auto kan vervangen. Een metro zou wat Tertoolen betreft mooi zijn. Hij geeft toe dat een metronetwerk er in het geval van Utrecht niet lijkt te komen, maar railvervoer komt wel als meest prominente optie naar voren. “Beter dan een bus die omrijdt en op onverwachte momenten stopt.” Trams door de binnenstad lijken een ander alternatief. “Het is een terecht discussiepunt of een uitgebreid tramnetwerk de stad mooier maakt. Dus innovatie op dat gebied is af te wachten.”
Bewoners
Voor bewoners zal het lastig zijn te accepteren dat de eigen auto niet meer voor de deur staat. Tertoolen zegt dat je het om zou moeten draaien. “Het streven moet zijn dat de binnenstad een plek is waar een bepaald type mens wil wonen. Je moet gaan mensen gaan ‘selecteren’ die niet zoveel waarde hechten aan de auto, of het niet erg vinden hem veilig aan de rand van de stad te parkeren.” Tertoolen haast zich te zeggen dat er geen bewuste selectie moet plaatsvinden, maar dat het een proces op zichzelf is. “Critici zullen zeggen: ‘Ik word weggejaagd’. Maar je moet het gesprek aangaan.”
Reactie VVD-raadslid Van Schie
“Het is moeilijk om er nu al wat van te zeggen. Het zou mogelijk moeten zijn met veel parkeerplekken aan de rand van de binnenstad, zoals aan de oostkant bij het Lucasbolwerk. 2050 is echter zo ver weg dat moeilijk is in te schatten welke vormen van personenvervoer er zullen zijn. Het ligt er een beetje aan wat je auto’s noemt. Geïndividualiseerd gemotoriseerd vervoer zal er wel zijn, maar dat zijn waarschijnlijk niet de auto’s, bussen of trams zoals we ze nu kennen. Het zal meer de vorm hebben van zelfrijdend vervoer en wie weet wat dat betekent voor de infrastructuur. Je zult zeker nog wegen en parkeervoorzieningen nodig hebben, is mijn overtuiging. Er moet genoeg infrastructuur zijn om je goed te kunnen verplaatsen.”
Mensen die slecht ter been zijn, kunnen worden geholpen door bijvoorbeeld elektrische scooters naast het openbaar vervoer. “Ik weet dat het gevaarlijk is om te roepen, maar sommige plekken zullen inderdaad misschien minder makkelijk toegankelijk zijn voor bepaalde groepen.” Tertoolen vervolgt: “Misschien een flauw voorbeeld, maar als je in Zwitserland woont en slecht ter been bent, kun je ook niet op een berg gaan wonen. Daar moet je zeggen: ik zoek de vlakte op. Dat is niet een kwestie van discrimineren, maar het is nou eenmaal ontzettend lastig om iedereen te voorzien.”
Stukje bij beetje
Bij een grootse uitdaging als deze zal een stadsbestuur bang zijn om aan populariteit in te leveren. “Ze zullen bang zijn dat mensen die naar Utrecht zouden komen nu naar een soortgelijke stad in de buurt gaan. Het zal dus als een olievlek moeten werken: langzaam maar zeker nieuwe stukjes van de binnenstad autovrij maken met een visie. Je kunt niet zeggen dat vanaf morgen alle auto’s eruit moeten. Het moet zichtbaar worden hoe de stad erop vooruit gaat. Ook moet je de ondernemers laten zien dat ze niet slechter worden van kijkshopachtige filialen.”
‘Het straatbeeld van de Nieuwegracht wordt verpest door al het blik dat langs de kant staat geparkeerd’
Tertoolen denkt dat het haalbaar is, mits er politieke wil en doorzettingsvermogen is. Hij kijkt daarom met buitengewone interesse naar de herinrichting van het Domplein. Dat is momenteel een zogeheten shared space geworden. De verkeersstromen zijn niet meer van elkaar gescheiden en auto’s kunnen er niet meer overheen. Wel rijdt er om het kwartier een bus. “Erg interessant. Je ziet dat fietsers diagonaal oversteken over wat ooit alleen het plein was. En toch is er een structuur te herkennen. Er zijn geen verschillende wegdelen of een belijning, maar door groepen op slimme manieren te scheiden, is er een soort weg gestructureerd.”
Het Domplein is volgens Tertoolen een sprekend voorbeeld van hoe het er overal binnen de singels uit zou kunnen zien. Enthousiast zegt hij: “Het is een prachtige plek, een stukje Utrecht met een eigen karakter en een fantastische geschiedenis.” De door de storm verwoeste zuilen van de Domkerk zijn gemarkeerd in de bestrating “Uniek! Het zou toch verschrikkelijk zijn als dat wordt verpest door een stuk blik? Zo zou de hele historische binnenstad moeten zijn.”
22 Reacties
ReagerenHahaha 2050!! Da’s over 33 jaar!! Het mag wel wat ambitieuzer, what about 2025…?
Als je het hebt over winkelend/etend publiek hebt, snap ik het nog, maar hoe je in hemelsnaam de hele binnenstad gaat bevoorraden met bakfietsen zie ik niet voor me. En dat gehandicapten ook wel weg mogen blijven, want dat staat er toch echt, vind ik onbespreekbaar.
Het straatbeeld van de Neude wordt verpest door de Neudeflat die daar staat. De rabotorens verpesten het uitzicht op de dom. Etcetera etcetera. Sommige mense willen in een soort museum wonen. Anderen geven de voorkeur om mee te gaan met de ontwikkelingen in de tijd.
Hij vermoedt dat daar een verschuiving in plaatsvindt zodra de binnenstad autovrij wordt gemaakt. “Het is dan niet handig meer. Je zult meer een soort kijkshops krijgen.” De kracht van de winkels is juist dat je het direct mee kan nemen, anders kan je het net zo goed online bestellen. En het bevoorraaden van winkels met electische karretjes is al door de gemeente geprobeerd en hopeloos mislukt.. Dit zal nooit haalbaar worden.
Regeren is vooruitzien.Mobilitiet( lees:auto) verbieden vanwege de vervuiling is achterhaald.Binnen een paar jaar is er zelfrijdende,schone mobiliteit.Blijft over:het aanzicht.Al eeuwen verblijven vehikels( koetsen,paard en wagen) in de stad.Het is dus veel meer een kwantitatief dan kwalitatief argument. Conclusie:waar laat je die dingen.Gewoon onder de grond,als je ze niet gebruikt.Het Domplein is het beste voorbeeld.Twintig eeuwen “Dom-under” herontdekt.
Goed plan!
Overal in de stad waar de auto’s verdwijnen/minder prominent aanwezig zijn, zie je hoe mooi onze stad is, ga eens een kijkje nemen op de Mariaplaats, Domplein en straat en Jacobistraat.
Onze stad is zo mooi, te mooi om dat beeld te laten verpesten door auto’s, deze hebben zovele ruimte nodig en veroorzaken overlast door herrie, stank en aanzicht.
Voor sommigen is het nog wat lastig te accepteren, maar auto’s passen gewoon niet meer in de stad anno 2017. Als je graag alles met de auto wil doen, dan kun je beter in een Vinex weiland gaan wonen.
@Herman, Ik hoop dat je BINNEN-stad bedoeld en niet de hele stad!?
Ik vind het helemaal geen gek idee om de smalle en drukken kern van de stad autovrij te maken mits er genoeg parkeerplaatsen zijn en een goede ringweg daar omheen.
Maar de hele stad auto vrij, hoewel de natte droom van sommige puristen, zal nooit gebeuren.
Uiteindelijk moet er toch gewerkt worden en dat kan niet voor iedereen in de stad zijn, en openbaar vervoer is ook verre van perfect.
Over enkele jaren zullen de meeste zo niet bijna alle auto’s beschikken over zowel elektrische als benzine/diesel motoren. Binnen de singels mag je rijden met gebruik van je elektrische motor. Geen luchtverontreiniging en geluidsoverlast, dus die argumenten doen er niet meer toe. Aanzicht? Over smaak valt te twisten. Overal waar geen auto’s staan in onze mooie stad staat het rijen dik met neergesmeten fietswrakken. Bepaald geen fraai gezicht, ook niet op de jacobistraat, domplein en mariaplaats. Ook grafiti, hondepoep en onverdraagzame mensen als Herman vervuilen onze mooie stad. Tijd om daar ook eens wat aan te doen.
De binnenstad autovrij in 2050 is een goed idee, ik denk dat het al eerder al gebeuren door de zelfrijdende auto of cabine. Het openbaar vervoer zal samensmelten met privé vervoer, een cabine roep je op en met dat ding wordt je vervoerd. Mensen met geld laten een mooi ding voorkomen en mensen met minder geld laten een eenvoudig ding voorkomen en kunnen overal heen. Het is een uitkomst voor mensen die slecht ter been zijn of eenzaam zijn, zij kunnen makkelijker de wereld in. In wegen investeren is daarom beter dan in spoorlijnen omdat openbaar vervoer, door privé vervoer zal overvleugeld worden. Privé vervoer kan makkelijker van huis tot huis vervoer regelen.
@ Bernard Tomlow & JdV. Goed lezen is ook een vak. Het belangrijkste argument volgens Tertoolen is simpelweg dat de Utrechtse binnenstad (zeker in de toekomst … over vooruitzien gesproken) niet voldoende ruimte biedt voor veel autoverkeer en bijbehorende verkeersopstoppingen en parkeerproblemen. Aan dat argument gaat u beiden volledig voorbij.
Krijg sterk de indruk dat de gemeente allang bezig is met het gefaseerd onaantrekkelijk maken van de binnenstad voor auto’s. Fietsstraten waar de auto te gast is, verkeersregulatie, milieuzone, opheffen parkeerplaatsen, allemaal stapjes richting nog minder auto. Als bewoner van de Nieuwegracht ben ik mede daarom ook als vanzelf steeds minder gebruik gaan maken van mijn auto. Ik denk ook dat op termijn de auto als passé zal worden beschouwd. Toch heb ik moeite met het gemak waarmee allerlei volk zich meent te moeten uitlaten over mijn leefomgeving alsof het van hen is. Ja Utrecht is niet alleen mijn stad en dat realiseer ik me. Maar de inrichting te laten bepalen door de behoeftes van de door stadpromotie aangetrokken hordes (en dan net doen alsof dat geen negatief effect heeft op de leefbaarheid) lijkt me diezelfde bewoners allemaal tekort doen.
Als je een oude binnenstad gaat aanpassen aan de auto, krijg je monsterlijke zaken als de Catharijnebaan, de gedempte Weerdsingel WZ die tot parkeerplaats was gemaakt, en de Neude vol met auto’s. Dat is allemaal (voor veel geld) weer terug gedraaid, en ik denk dat vrijwel iedereen dat een verbetering vindt.
Natuurlijk moeten er dan dus ook minder auto’s in de binnenstad, omdat daar gewoonweg geen plek voor is. Maar dan moeten er wel slimme voorzieningen zijn om mensen daarheen te vervoeren. Electrische zelfrijdende busjes die je vanuit de hele stad en vanaf trein/bus/tramstations en parkeerplaatsen gratis naar de binnenstad brengen. Bevoorrading van winkels en binnenstadsbewoners ‘s nachts of aan de randen van de dag en je hebt al een heleboel opgelost. De infrastructuur kan met het verdwijnen van parkeerplaatsen in de binnenstad een stuk ruimer opgezet voor wandelaars, fietsers, en electrische 1-persoonsvervoerders (die er vast zullen zijn over 33 jaar).
Eigenlijk komt het erop neer dat je kunt kiezen:
a) wonen in Leidsche Rijn, met een auto voor de deur
b) wonen in de binnenstad, zonder auto, of met de auto in een parkeergarage verderop waarvoor je moet betalen
Ik kies zelf voor b), omdat ik de voordelen van de (binnen)stad vind opwegen tegen eigen autobezit. En ik heb niks tegen auto’s, ik zou er best 1 willen hebben, maar niet om mee door de binnenstad te rijden. Moet er niet aan denken.
En ja, natuurlijk zijn er uitzonderingsgevallen te bedenken. Voor gehandicapte bewoners, loodgieters die een spoedklus moeten uitvoeren, ambulances, lijkwagens, etc is echt wel iets te verzinnen waardoor het mogelijk is.
Je zult natuurlijk wel de middenstand en binnenstadeconomie dagelijks moeten kunnen bevoorraden. En dat doe je niet met paard en trekschuit. Dat is de klok 500 jaar terug zetten!
Als we nou eerst eens zorgen dat er langs de Oudegracht geen parkeerplaatsen meer zijn. Dat zou al een hele verbetering zijn voor de binnenstad. Maak er een mooie fietsstraat van waar auto’s te gast zijn (geen asfalt uiteraard) en zorg dat de stoepen voor de wandelaars een stuk breder worden, wat heel goed kan zonder de parkeerplaatsen.
Het weghalen van de parkeerplaatsen zorgt al voor heel veel minder auto’s, omdat men dan weet dat ze naar de parkeergarage moeten gaan.
Er rijden pas circa 100 jaar auto’s (en fietsen) in de binnenstad, daarvoor kon het eeuwenlang zonder. Moet dus ook nu weer gaan lukken, maar dan niet gaan klagen over de paardepoep op straat!
Autovrij in 2050?
Liever fietsvrij. Wat een puinzooi rond het station..
We kunnen nu al autovrij worden.
Grote parkeertereinen aan buitenkant stad.
En dan elektrische bussen van noord naar zuid en oost naar west. Kosteloos. Wil je de stad in met auto of vrijstelling of betalen.
En in 2050 hebben we geen auto’s meer. Het zijn zelfrijdende dozen.
Je belt en er staat een doos voor de deur. Autobezit is dan nutteloos. Treinen ook. Dozen gaan via de ex treinbaan van A naar B, enz enz.
Denk eens out of the box (doos)
“Je zult meer een soort kijkshops krijgen.”
Right. De Kijkshop hadden we al, maar bestaat inmiddels niet meer fysiek en is webshop geworden. De auto wegpesten uit het centrum zal betekenen dat meer fysieke winkels zullen volgen. Deze man is zijn realiteitszin geheel verloren. De binnenstad zal er fantastisch uitzien zonder autos, maar met lege verkrottende panden.
Heb er zelf als wetenschapper wat moeite mee als beste man in de rol van wetenschapper wat teksten produceert over hoe hijzelf het niet zo aantrekkelijk vindt als er veel auto’s in historische binnenstad staan. Klassiek voorbeeld van wetenschap waarin zijn persoonlijke mening vervolgens interpretatie van bevindingen weerspiegelt. Kan mij ook geen goede wetenschapper voorstellen die zich bereid verklaart om vergezichten over 2050 te gaan schetsen. Hij had het artikel beter als privé persoon kunnen positioneren.
@JvD Dat fietsvervuilt- argument was ik nog niet tegengekomen.Het onderstreept mijn gevoel,dat we ongenuanceerd het debat voeren. Alle voors,maar ook alle tegens moet je afwegen. In het huidige beleid wordt niet boven de polsstok van de fiets gedacht. @Rene ,in mijn concept parkeert de mobiliteit onder de grond. Dus uit het zicht. Win-win.En over vastlopen verkeer. Je kunt ook tijden afspreken. Graag out of the box.
wil iedereen die het over zelfrijdende boxen die je kan bestellen even stilstaan dat deze dus ook niet mogen rijden binnen de singels… Dit zijn immers ook auto’s….
Volgens weuro2017.nl is de Utrechtse binnenstad reeds autovrij: “Utrecht is het bruisende en kloppende hart van Nederland. De stad is gebouwd rondom de Domtoren, die je geen seconde uit het oog kan verliezen. Verdwalen in de sfeervolle, autovrije binnenstad is daardoor onmogelijk…” Dus…