Utrecht is een stad van mensen en gebouwen. Maar er zijn ook een hoop bijzondere, mooie of unieke dieren, planten, bomen en natuurgebieden te vinden. Utrechters kunnen eropuit naar Amelisweerd, het Gagelbos, Landgoed Haarzuilens of een van de de vele stadsparken. Maar ook op, in en tussen de gebouwen is een hoop moois te vinden. Wij zetten enkele natuurfenomenen op een rijtje.  

1. Bever – rondom Haarrijnse plas/Haarzuilens

Rondom de Haarrijnse plas zijn sporen van bevers aangetroffen. Al eerder werd op Landgoed Haarzuilens een bever gespot door een boswachter van Natuurmonumenten. Dat de bever zo dicht bij de stad opduikt, was een grote verrassing. Landgoed Haarzuilens is aangelegd als recreatiegebied voor de inwoners van Utrecht. Het is een drukbezocht gebied met veel wandel- en fietspaden. Ondanks dat het landgoed een recreatiegebied is, is er ook veel ruimte voor natuur. Er zijn voldoende rustige en ruige plekjes voor dieren. De komst van de bever is een duidelijk signaal dat het goed met het dier gaat en het zich steeds verder weet te verspreiden.

2. Slechtvalken – Provinciehuis

Op het Provinciehuis aan de Archimedeslaan zit een speciale nestkast voor slechtvalken, het leuke is dat er een webcam in de kast is geplaatst, zodat mensen kunnen meekijken. Al een paar jaar op rij is te zien hoe de slechtvalk kuikens krijg. De slechtvalk is een groot soort valk, de vrouwtjes zijn nog groter dan de mannen en kunnen een spanwijdte bereiken van wel meer dan een meter. De roofvogel kan tijdens een duikvlucht snelheden bereiken van meer dan tweehonderd kilometer per uur. Het aantal slechtvalken is jarenlang afgenomen, maar de afgelopen jaren gaat het er weer beter mee. Via de webcam in de nestkast is het leven van de valken goed te volgen; een jaar geleden was bijvoorbeeld te zien hoe een slechtvalk een levende spreeuw had meegenomen om te voeren aan de kuikens.

3. Overwinterende gewone dwergvleermuizen – de Inktpot

De gewone dwergvleermuis is de meest voorkomende vleermuis in Utrecht. Het dier past opgevouwen in een luciferdoosje en heeft een spanwijdte vergelijkbaar met die van een mus. De mannetjes leven grotendeels alleen en de vrouwtjes vormen in de zomerperiode kraamgroepen van tientallen dieren. Een vleermuisvrouwtje kan vanaf eind mei één jong per jaar krijgen. In juli krijgen de jonge vleermuizen vliegles. Winters zijn vleermuizen in winterslaap. Bij verstoring hebben ze minimaal een half uur nodig om uit hun winterslaap te komen, waardoor ze niet of te laat reageren op veranderingen in hun omgeving. In het najaar zwermen  massa’s dwergvleermuizen rondom de Inktpot om daarna samen om te overwinteren in de spouwmuren van dit gebouw Inktpot.

4. Spreeuwenzwermen – diverse wijken

Grote aantallen spreeuwen kunnen als zwerm spectaculaire vliegshows geven. Duizenden vogels maken samen bijzondere vormen in de lucht. Deze samenkomst van de spreeuwen valt vaak samen met de vogeltrek, de jaarlijks seizoensgebonden migratie van vogels naar andere delen van de wereld. Heel lang is de precieze techniek en reden van spreeuwenzwermen onbekend geweest; ze maken allerlei vormen en er lijkt zelden iets mis te gaan. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat elke individuele spreeuw in een zwerm interactie heeft met maar zeven ‘buurspreeuwen’ en dat de snelheid vrij consequent is. Daardoor ontstaan er niet snel botsingen. De dansende bewegingen van een zwerm zouden roofvogels in verwarring brengen. In Utrecht is het natuurverschijnsel op verschillende plekken te zien, onder andere in Kanaleneiland en Transwijk.

5. Vegetatiemuur – Griftpark

In het Griftpark staat een 220 meter lange vegetatiemuur. Aan deze muur groeien allemaal speciale muurplanten. De muur is op verzoek van bewoners aangelegd met het doel om er planten te laten groeien, dit om een grafittimuur te voorkomen . In de gaten van de muur groeien speciale muurplanten die verzorgd worden door een enthousiast groepje vrijwilligers. Ook worden er varens die op andere plekken in de stad gevonden worden heen gebracht. Zo werden er varens die langs de Catharijnesingel werden gevonden overgeplant naar het Griftpark. De muurvegetatie in de Griftparkmuur verschilt van de vele varenmuren langs de grachten doordat er in deze muur speciale gaten zijn gemaakt voor beplanting en er een watergeefsysteem achter de muur aanwezig is. Hierdoor is deze zonnige muur uitermate geschikt voor veel bloemrijke planten, en daarmee ook weer heel aantrekkelijk voor vele wilde bijensoorten. Zogeheten muurvegetatie komt in Nederland bijna alleen op kunstmatige steenpartijen voor,.

6. Ringslangen – vooral in het Noorderpark en volkstuinen aan de oostrand van de stad

De ringslang is een van de drie inheemse slangen (naast de gladde slang en adder) die in Nederland voorkomt. Van de drie slangen is de ringslang het meest voorkomend in Nederland. In Utrecht kan je de slang tegenkomen zwemmend in de Kromme Rijn, maar ook zonnend op de oever van een slootje in Voordorp. Hij is herkenbaar aan de zwart-gele vlekken achter zijn kop, die een ring kunnen vormen. De slang heeft wel giftanden, maar hij bijt niet. Hij gebruikt die alleen om al deels ingeslikte prooien te doden en de vertering makkelijker te maken. Deze slang, die wel twee meter groot kan worden, is ongevaarlijk voor mensen. In Utrecht worden regelmatig broeihopen aangelegd om slangen te helpen zich voort te planten. Ze leggen hun eieren in een hoop met rottend plantenmateriaal. Dit wordt warm en broed zo de eieren uit. Met het verdwijnen van de mesthopen in het landelijk gebied namen ook zijn voortplantingskansen af.

7. De gewone plataan

Deze bomensoort is niet heel bijzonder, er staan er zo’n zesduizend in heel Utrecht. Maar de plataan die aan de Laan van Puntenburg staat heeft wel een bijzondere eigenschap; het is een van de dikste bomen van de stad. Met een omtrek van zo’n zes meter is deze gewone plataan dus helemaal niet zo gewoon – er staat dan ook een hekwerk rond de boom. De plataan is geplant in 1790 en daarmee een van de oudere bomen van Utrecht.

8. Kamsalamander – Amelisweerd

Een dier waarvan de kans klein is dat je het gaat aantreffen in Utrecht is de kamsalamander. Maar hij is er wel. De salamander heeft een lengte tot twintig centimeter. De naam kamsalamander slaat op de hoge, getande staartkam die de mannetjes ontwikkelen in de paartijd. De kamsalamander is in de gemeente zeer zeldzaam en beperkt zich tot twee gebieden: Amelisweerd en Rhijnauwen. In een poel langs de Kromme Rijn werd voor het eerst een kamsalander aangetroffen in 2016. Het gaat niet goed met het diertje, het staat op de Nederlandse Rode Lijst: een overzicht van soorten die uit Nederland zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen. Hoewel het aantal wereldwijd ook afneemt wordt de salamander (nog) niet als ‘met uitsterven bedreigd’ beschouwd.

9. Brede wespenorchis – Lunetten

Tot vorig jaar was deze plant wettelijk beschermd in Nederland. Hij bloeit gedurende de maanden juni tot augustus en heeft verschillende kleuren bloemen. De brede wespenorchis groeit ook goed in de schaduw en is daarom geschikt voor stedelijke omgeving. De naam van de orchidee komt voort uit het gegeven dat de plant is aangewezen op bestuiving door wespen. Wespen komen óók graag af op het stuifmeel van klimop en daarom staan wespenorchis vaak in de buurt van klimop. De brede wespenorchis is op meerdere plekken tussen de stoeptegels in Lunetten te vinden.

10. Parkbos de Haar

Het nieuwste bos van Utrecht is voor een groot deel aangelegd door Utrechters zelf. Aan de westzijde van Kasteel de Haar is op initiatief van onder andere Natuurmonumenten Parkbos de Haar aangelegd. Tijdens de boomplantdagen in november 2015 kwamen 15.000 mensen naar landgoed Haarzuilens om een boom te planten. Maar liefst zevenduizend bomen gingen de grond in. Het gebied is in ontwikkeling; elk seizoen moet het bos nog mooier worden. Samen met de Geertjeshoeve, Klein Limburg, Wielrevelt en Kasteel de Haar moet dit een uitgebreid recreatiegebied vormen.

11. Steenuilen – Máximapark

Het Máximapark in Leidsche Rijn is een bezienswaardigheid op zich. Met een formaat van driehonderd hectare is het zo groot als de Utrechtse binnenstad. Het bestaat uit verschillende onderdelen, onder andere de Vlinderhof. Deze bloementuin is ontworpen door de bekende tuinarchitect Piet Oudolf. Er staat bijvoorbeeld de bijzondere Parkpergola: deze muur van zes meter hoog en honderden meters lang herbergt schuilplekken en nestkasten voor bijen, vogels en vleermuizen en is begroeid met sier- en klimplanten. Minder zichtbaar zijn de paar steenuilen die van het Máximapark gebruikmaken. Steenuilen zijn de bekendste kleine uilen in Nederland, ze worden niet veel groter dan merels. De uilen eten regenwormen, insecten en soms veldmuizen of andere kleine zoogdieren. In de omgeving van het Maximapark zijn uilenkasten geplaatst om de jonge steenuilen nieuwe nestplekken te bieden.

Wil jij weten welke dieren er in Utrecht voorkomen? Of wil je jouw eigen waarneming van dieren in Utrecht doorgeven? Daar is een speciale website voor: https://gem_utrecht.waarneming.nl